بعدازظهر جمعه، ۲۹ بهمن ۱۴۰۰، یک دستهٔ سه‌فروندی از جنگنده‌های برتری هوایی اف-۲۲آ نیروی هوایی آمریکا در پایگاه هوایی الظفره در امارات متحده عربی به زمین نشستند.
این جنگنده‌های متعلق به اسکادران ۲۷ شکاری از تیپ یکم شکاری نیروی هوایی آمریکا به ۹ فروند اف-۲۲آ دیگر از این تیپ در پایگاه الظفره ملحق شدند؛ جنگنده‌هایی که پیشتر در روزهای ۲۳ بهمن و ۲۵ بهمن به این پایگاه منتقل شده بودند تا در حفاظت از امارات متحده عربی در برابر خطر پهپادهای انتحاری شبه‌نظامیان وابسته به نیروی قدس سپاه استفاده شوند.
پیشتر، از هفتم بهمن، جنگنده‌های اف-۱۶سی گارد ملی هوایی آمریکا و از ۲۱ بهمن جنگنده‌های اِف/اِی-۱۸سی و دی سپاهِ تفنگداران دریایی ایالات متحده به درخواست دولت امارات به انجام گشت‌های مسلحانه هوایی بر فراز این کشور مشغول بودند.
این گشت‌های هوایی به‌دنبال حملات پهپادی شبه‌نظامیان حوثی در روزهای ۲۷ دی و چهارم بهمن آغاز شده بود و پس از آن در پی حمله پهپادی شبه‌نظامیان حشد الشعبی در دهم بهمن تشدید شد.
بیشتر در این باره: جنگنده‌های اف-۲۲ آمریکا در پی حملات حوثی‌ها، وارد امارات شدندبا ورود جنگنده‌های اف-۲۲آ به امارات متحده عربی و آغاز گشت‌های مسلحانه هوایی آن‌ها از دوشنبه ۲۵ بهمن ۱۴۰۰، مأموریت جنگنده‌های گارد ملی هوایی و سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده بیشتر به گشت هوایی بر فراز عربستان سعودی متمرکز شده است؛ مأموریت‌هایی جهت محافظت از این کشور در برابر حملات پهپادی مشابه شبه‌نظامیان حوثی و حشد الشعبی وابسته به نیروی قدس سپاه.
امارات متحده عربی در حالی به گشت هوایی جنگنده‌های نیروهای نظامی آمریکا و همچنین فرانسه بر فراز خاکش به‌منظور مقابله با تهدید پهپادهای انتحاری نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی نیاز دارد که نیروی هوایی این کشور حدود ۱۱۰ فروند جنگنده عملیاتی در اختیار دارد؛ جنگنده‌هایی که میلیاردها دلار برای خرید، نگهداری، ارتقا و عملیات آن‌ها هزینه شده است.
حضور جنگنده‌های نیروی هوایی امارات متحده عربی در جنگ یمن از یک سو و کمبود هواپیماهای سوخت‌رسان و گشت زودهنگام هوابردِ در خدمت این نیرو از سوی دیگر از عوامل اصلی ناتوانی نیروی هوایی این کشور در مقابله کامل با خطر پهپادهای انتحاری نیروهای نیابتی سپاه پاسداران است. این مقابله نیازمند انجام گشت هوایی با استفاده از دست‌کم چهار جنگنده بر فراز این کشور در ۲۴ ساعت شبانه‌روز است؛ گشت‌هایی به‌شدت پرهزینه اما مؤثر که از هفتم بهمن موفق به جلوگیری از حملات پهپادی علیه ابوظبی، پایتخت امارات، شده است.
در این گزارش به بررسی این گشت‌های هوایی می‌پردازیم.
توانایی نیروی هوایی امارات در مقابله با پهپادهای انتحاری چقدر است؟
نیروی هوایی امارات متحده عربی اکنون ۵۹ فروند جنگندهٔ چندمنظورهٔ میراژ ۲۰۰۰-۹ در سه مدل اصلی شامل ۱۵ فروند دوکابینه رزمی-آموزشی و همچنین ۷۸ فروند جنگندهٔ چندمنظورهٔ اف-۱۶ئی بلاک ۶۰ شامل ۲۲ فروند مدل اِف یعنی نمونه دوکابین آموزشی-رزمی آن را در اختیار دارد.
این جنگنده‌های اف-۱۶ موسوم به شاهین صحرا یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌ها از جنگنده نسل چهار چندمنظورهٔ اف-۱۶ است که با سرمایه‌گذاری سه میلیارد دلاری امارات متحده عربی توسط لاکهید مارتین توسعه یافتند. این جنگنده‌ها از سال ۱۳۸۲ در خدمت نیروی هوایی این کشور قرار دارند.
ورود نخستین دستهٔ شش فروندی از اف-۲۲آ رپتورهای اعزامی اسکادران ۲۷ شکاری به پایگاه هوایی الظفره، ۲۳ بهمن ۱۴۰۰
رادار آرایه فعال فازی ای‌پی‌جی-۸۰ یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای توسعه‌یافته برای استفاده در جنگنده‌های اف-۱۶ بلاک ۶۰ اماراتی است. این رادار به‌مدت ۱۵ سال این جنگنده‌ها را به پیشرفته‌ترین عضو خانواده اف-۱۶ تبدیل کرده بود؛ راداری با قابلیت شناسایی و رهگیری هم‌زمان چندین هدف پروازی و زمینی و همچنین با توان تعقیب عوارض زمینی.
رادار ای‌پی‌جی-۸۰ قابلیت شناسایی و رهگیری یک جنگنده با سطح مقطع راداری یک متر مربع را از فاصله ۱۱۰ کیلومتری برای خلبان اف-۱۶ بلاک ۶۰ فراهم می‌کند. همچنین با استفاده از این رادار می‌توان اهداف پرنده به ابعاد یک موشک کروز و یک پهپاد کوچک با سطح مقطع راداری ۱۰ سانتیمتر مربع را از فاصله ۶۲ کیلومتری و حتی یک جنگنده رادارگریز را از فاصله ۲۰ کیلومتری شناسایی و رهگیری کرد.
جهت استفاده در مأموریت‌های هوا به هوا، از جمله رهگیری هوایی، امارات متحده عربی ۲۹۷ تیر موشک هدایت حرارتی کوتاه‌برد ایم-۹اِم سایدوایندر و ۴۹۱ موشک هدایت فعال راداری میان‌برد ایم-۱۲۰بی آمرام را در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ خرید. این موشک‌ها تا سال ۱۳۸۶ به نیروی هوایی امارات تحویل داده شدند. پس از آن نیز در سال ۱۳۸۸ تعداد ۲۲۴ تیر نمونه پیشرفته‌تر آمرام یعنی ایم-۱۲۰سی-۷ و در سال ۱۳۹۷ تعداد ۳۰۰ تیر نمونه پیشرفته سایدوایندر یعنی ایم-۹ایکس جهت استفاده در اف-۱۶ها خریده شدند؛ موشکهایی که تا سال ۱۳۹۹ تحویل‌شان به درازا انجامید.
نیروی هوایی امارات همچنین از سال ۱۳۸۲ از موشک‌های پیشرفته فرانسوی میکا در دو نوع هدایت حرارتی (آی‌آر) و هدایت آشیانه‌یاب فعال راداری (ئی‌آر) بر روی جنگنده‌های میراژ ۲۰۰۰ مارک ۹ ارتقایافتهٔ خود استفاده می‌کند. این موشک‌ها همچون همتایان آمریکایی خود یعنی ایم-۹ایکس و ایم-۱۲۰سی-۷ توانایی بالایی در مقابله با اهداف پرنده پروازی با سطح مقطع راداری کم و اثر فروسرخ پایین دارند.
از میان ۵۹ فروند جنگنده میراژ ۲۰۰۰-۹ نیروی هوایی امارات، اکنون ۳۸ تا ۴۲ فروند به‌طور هم‌زمان عملیاتی‌اند و از میان ۷۸ فروند از جنگنده‌های اف-۱۶ئی/اِف به‌طور هم‌زمان حدود ۷۰ تا ۷۲ فروند عملیاتی هستند. با این حال، نیروی هوایی امارات به‌تنهایی نمی‌تواند با استفاده از این جنگنده‌ها به برقراری گشت‌های مسلح هوایی بر فراز آسمان کشورش اقدام کند و نیازمند جنگنده‌های کشورهای متحد خود است.
مهم‌ترین دلیل ناتوانی نیروی هوایی امارات در برقراری گشت‌های مسلحانه هوایی به تعداد کافی جهت محافظت از پایتخت و تأسیسات حساس نظامی و اقتصادی این کشور کمبود تعداد هواپیماهای سوخت‌رسان و همچنین هشدار زودهنگام هوابرد است. این نیرو در حال حاضر تنها سه فروند هواپیمای سوخت‌رسان ایرباس آ۳۳۰-۲۴۳ اِم‌آرتی‌تی در اختیار دارد که در خدمت اسکادران اِم‌آرتی‌تی در پایگاه هوایی العین قرار دارند.
از میان تنها سه فروند هواپیمای سوخت‌رسان اماراتی، یک فروند جهت انجام مأموریت‌های پشتیبانی به اقصی نقاط جهان اختصاص دارد و یک فروند دیگر مأموریت‌های سوخت‌رسانی بر فراز یمن را به انجام رسانده است. از این میان تنها یک فروند جهت انجام مأموریت سوخت‌رسانی به جنگنده‌های اماراتی در حین گشت هوایی در این کشور معمولاً در دسترس است.
سوخت‌رسان کِی سی-۱۰آ اِکستِندر آمریکایی در پایگاه هوایی الظفره
بر اساس داده‌های وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای نظامی، هواپیمای سوخت‌رسان شماره ۱۳۰۲ در روزهای گذشته موفق به انجام هفت سورتی پرواز سوخت‌رسانی هر کدام به مدت ۱۰ الی ۱۲ ساعت بر فراز امارات و به‌خصوص شهرهای ابوظبی و دوبی شده است. این هواپیما در طول این ساعات می‌تواند سوخت دو دستهٔ دو فروندی از جنگنده‌های اماراتی را در حین گشت هوایی در ارتفاع ۱۵ هزار پایی تأمین کند.
امارات متحده عربی دو فروند دیگر از این هواپیماهای سوخت‌رسان به شرکت ایرباس سفارش داده است؛ هواپیماهایی که در صورت تحویل به نیروی هوایی این کشور می‌توانند در صورت بروز تهدیدات پهپادی علیه این کشور امکان انجام تعداد بیشتری از گشت‌های مسلح هوایی را فراهم کنند.
اهمیت جنگنده‌های اف-۲۲آ در مقابله با تهدیدات پهپادی علیه امارات
همان‌طور که ذکر شد، نیروی هوایی ایالات متحده دوازده فروند از جنگنده‌های برتری هوایی اف-۲۲آ خود را جهت محافظت از حریم هوایی امارات به پایگاه هوایی الظفره اعزام کرده است. گروه شش فروندیِ نخست در روز ۲۳ بهمن به الظفره رسیدند.
در حالی که اعزام گروه شش فروندی دوم به الظفره برای روز دوشنبه ۲۵ بهمن برنامه‌ریزی شده بود، بروز نقص فنی برای دستهٔ سه‌فروندیِ دوم آن‌ها سبب شد در آن روز سه فروند از میان دومین گروه شش‌فروندی اف-۲۲آ‌ها به امارات برسند. سرانجام در روز جمعه هفته گذشته، سه فروند نهایی پس از رفع نقص فنی پایگاه هوایی مورون در اسپانیا را ترک کردند و به الظفره منتقل شدند.
شماره سریال جنگنده‌های اف-۲۲آ اعزامی نشان می‌دهد که به‌جز یک فروند از آن‌ها بقیه متعلق به دسته‌های تولیدی پنجم به بعد این جنگنده هستند و بنابراین به رادار آرایه فعال فازی ای‌پی‌جی-۷۷ (وی)۱ مجهزند. این رادار برخلاف نسخه پایه خود قابلیت هوا به سطح از طریق روزنه دید مصنوعی دارد و می‌تواند ضمن استفاده جهت نقشه‌برداری یا تعقیب عوارض زمینی، اهداف سطحی را شناسایی کند و با برد و دقت بیشتری اهداف پرنده با سطح مقطع راداری کم در ارتفاع پایین را شناسایی و رهگیری کند.
یکی از دوازده جنگنده اف-۲۲آ رپتور اعزامی به پایگاه هوایی الظفره
هر جنگنده اف-۲۲آ در حالت رادارگریز قابلیت حمل دو تیر موشک هدایت حرارتی کوتاه‌برد ایم-۹ایکس سایدوایندر در دهلیزهای طرفین خود و شش موشک هدایت آشیانه‌یاب فعال راداری و میان‌برد ام-۱۲۰دی آمرام (با حداکثر برد ۱۶۵ کیلومتر) را در دهلیز شکمی خود دارد. رادار ای‌پی‌جی-۷۷(وی)۱ می‌تواند اهداف پرنده در ابعاد یک جنگنده با سطح مقطع راداری یک متر مربع را از فاصله ۲۰۱ الی ۲۴۱ کیلومتری رهگیری و شناسایی کند و می‌تواند اهداف پرنده با سطح مقطع راداری کم چون موشک‌های کروز و پهپادهای انتحاری را از فاصله حدود صد کیلومتری تشخیص بدهد. این رادار امکان درگیری با شش هدف پرنده به‌طور هم‌زمان را هم با استفاده از شش تیر موشک آمرام فراهم می‌کند.
برای پشتیبانی از هر یک یا دو گشت مسلح هوایی جنگنده‌های آمریکا (هر گشت متشکل از دو فروند جنگنده) بر فراز امارات متحده عربی به یک فروند هواپیمای سوخت‌رسان نیاز است. نیروی هوایی ایالات متحده هم‌اکنون ۲۳ فروند هواپیمای سوخت‌رسان کِی سی-۱۳۵آ استراتو تانکر در پایگاه هوایی العدید قطر و شش فروند هواپیمای سوخت‌رسان سنگین کِی سی-۱۰آ اِکستِندِر در پایگاه هوایی الظفره امارات در اختیار دارد.
اطلاعات وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای نظامی شرکتِ ۱۰ فروند از هواپیماهای سوخت‌رسان کی سی-۱۳۵آر و چهار فروند کِی سی-۱۰آ را در مأموریت‌های سوخت‌رسانی به جنگنده‌های درگیر در گشت مسلح هوایی بر فراز امارات از هفتم بهمن نشان می‌دهند. این هواپیماها همچنین در صورت غیبت هواپیماهای سوخت‌رسان اماراتی و فرانسوی به جنگنده‌های اف-۱۶ئی/اف نیروی هوایی امارات و رافال سی نیروی هوافضای فرانسه در حال گشت هوایی بر فراز امارات سوخت می‌رسانند.
چهارم دی ۱۴۰۰، جنگنده‌های اف-۱۶سی اِم بلاک ۳۰ آمریکایی از حریم هوایی امارات محافظت کردند
علاوه بر هواپیماهای سوخت‌رسان، هواپیماهای هشدار زودهنگام هوابرد (آواکس) نیز نقش مهمی در شناسایی اهداف پرنده متخاصم از جمله پهپادهای انتحاری شبه‌نظامیان حوثی و حشد الشعبی ایفا می‌کنند. نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا اکنون سه فروند هواپیمای ئی-۳بی سِنتری در پایگاه هوایی الظفره مستقر دارد. یک فروند از آن‌ها جمعی اسکادران ۹۶۰ کنترل هوابرد و دو فروند دیگر جمعی اسکادران ۹۶۴ کنترل هوابرد هستند.
در صورت فقدان هر یک از پنج فروند هواپیماهای هشدار زودهنگام هوابرد نیروی هوایی امارات جهت رصد حریم هوایی این کشور، یکی از این سه هواپیما برای گشت هوایی به پرواز درمی‌آید و به پایش حریم هوایی امارات و کشورهای همسایه آن مشغول می‌شود. اطلاعات جمع‌آوری شده توسط آنتن رادار این هواپیما به‌راحتی از طریق دیتال لینک ۱۶ به جنگنده‌های درگیر در گشت هوایی بر فراز امارات منتقل می‌شود.
همان‌طور که ذکر شد، علاوه بر ۱۲ فروند جنگنده برتری هوایی اِف-۲۲آ رپتور نیروی هوایی ایالات متحده به الظفره، ۱۲ فروند جنگنده اف-۱۶سی اِم بلاک ۳۰ از اسکادران‌های ۱۲۰ و ۱۷۶ شکاری گارد ملی هوایی آمریکا و ۱۲ فروند جنگنده اِف/اِی-۱۸سی/دی از اسکادران ۱۱۵ شکاری تهاجمی سپاه تفنگداران دریایی این کشور و اعزامی به پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در عربستان سعودی در گشت‌های مسلح هوایی بر فراز امارات در روزهای گذشته دخیل بوده‌اند.
ورود نخستین دستهٔ شش فروندی از اف-۲۲آ رپتور آمریکایی به پایگاه هوایی الظفره، ۲۳ بهمن ۱۴۰۰
پس از اعزام جنگنده‌های اف-۲۲آ به الظفره و آغاز گشت‌های مسلح هوایی آن‌ها بر فراز امارات، مأموریت‌های گشت هوایی جنگنده‌های گارد ملی و سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده تنها به محافظت از حریم هوایی عربستان سعودی مشغول بوده‌اند.
گفتنی است که نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا ۱۸ فروند جنگنده اف-۱۶سی اِم بلاک ۵۰ نیز در منطقه خاورمیانه دارد؛ جنگنده‌هایی متعلق به اسکادران ۵۵ شکاری از پایگاه هوایی شاو که به پایگاه‌های شهید موفق السلطي در اردن و العدید در قطر اعزام شده‌اند. این جنگنده‌ها هم‌اکنون برای انجام مأموریت‌های گشت مسلح هوایی بر فراز عراق و سوریه استفاده می‌شوند.
نظرات نویسندگان در تحلیل‌ها و یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.
بابک تقوایی
وضعیت هوانیروز ارتش، ۴۳ سال پس از اعدام منوچهر خسرودادشرکت ماهان چگونه ونزوئلا را صاحب هواپیمای باربری کرد؟آیا آمریکا در ممانعت از اقدام ارتش علیه انقلاب نقش داشت؟چگونه هواداران انقلاب در نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی آن را تضعیف کردند؟عملیات شکار حاجی عبدالله، دومین رهبر داعش، چگونه اجرا شد؟جزئیات حملات موشکی حوثی‌ها به ابوظبی؛ سپاه چه نقشی داشت؟