رئیس انجمن مهندسی گاز ایران با اشاره به آغاز افت فشار میدان پارس جنوبی اعلام کرده که تا پنج سال آینده تولید گاز کشور ۳۰ تا ۴۰ درصد افت خواهد کرد.
منصور دفتریان روز جمعه ۱۰ فروردین تصریح کرد بررسی‌هایی که دربارهٔ وضعیت تولید و مصرف گاز در شرکت ملی نفت انجام شده نشان می‌دهد که حداکثر گاز تولیدی پارس جنوبی در سال ۱۴۱۸ با ادامه شرایط فعلی، ۴۰۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد بود و در صورتی که طرح فشارافزایی میدان پارس جنوبی محقق نشود، این مقدار به ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کاهش می‌یابد.
بر اساس یک سند شرکت ملی گاز که به دست رادیوفردا رسیده، پارس جنوبی سهمی ۷۹ درصدی در تولید گاز کشور دارد. ایران روزانه ۷۷۰ میلیون متر مکعب استخراج گاز دارد که ۶۱۰ میلیون متر مکعب آن از پارس جنوبی، میدان مشترک میان ایران و قطر، است.
آقای دفتریان گفته است اُفت تولید میدان گازی پارس جنوبی در سال ۱۴۰۴ آغاز می‌شود، اما هم‌اکنون نیز شروع آن ملموس است.
پیشتر وزارت نفت ایران و برخی نهادهای بین‌المللی پیش‌بینی کرده بودند که افت فشار میدان پارس جنوبی از سال ۱۴۰۲ آغاز می‌شود. اگرچه پارسال ایران با راه‌اندازی فاز ۱۱ پارس جنوبی توانسته افت تولید ناشی از کاهش فشار میدان را جبران کند، اما ایران دیگر فاز جدیدی برای راه‌اندازی ندارد و افت تولید گاز کشور اجتناب‌ناپذیر است.
بخش ایرانی پارس جنوبی شامل ۲۴ فاز است و همهٔ این فازها راه‌اندازی شده‌اند و جایی برای راه‌اندازی فاز جدید برای جبران افت تولید ناشی از کاهش فشار میدان وجود ندارد.
پیشتر هم شرکت ملی گاز و هم صندوق توسعه ملی گزارش داده بودند که در خوشبینانه‌ترین حالت، باز هم تولید گاز کشور با افت چشمگیری مواجه خواهد شد.
بیشتر در این باره: ادامه بحران گاز در ایران تا «بیست سال دیگر»ساختار فنی پارس جنوبی
میدان گازی پارس جنوبی که یک‌سومِ آن در آب‌های ایران و دوسومِ آن در آب‌های قطر است، بزرگ‌ترین مخزن گازی جهان است که ۵۶ تریلیون متر مکعب ذخایر درجای گاز دارد. ۷۰ درصد این گاز قابل استخراج است.
ذخایر این میدان در عمق سه هزار متری زیر دریا و شامل چهار لایهٔ گازی است که همهٔ آن‌ها میان ایران و قطر مشترک است. نکته این‌جاست که شیب این لایه‌ها به سمت قطر است و هر چه قطر تولید بیشتری داشته باشد، ذخایر بخش ایرانیِ میدان به سمت قطر مهاجرت می‌کند.
همچنین طاق این میدان (بخش گنبدی‌شکل مخزن) نیز در آب‌های قطر است و از هر نظر، قطر دست بالا را در استفاده از ذخایر گازی این میدان مشترک دارد.
قطر همچنین ۱۰ سالی زودتر از ایران تولید گاز از پارس جنوبی را آغاز کرده و تاکنون تقریباً دو برابر ایران گاز و میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک) از این میدان مشترک استخراج کرده است.
این میدان همچنین در عمق هزار متری یک لایه نفت خام نیز دارد که قطر از سه دهه پیش تولید نفت از آن را آغاز کرده، اما ایران تنها پنج سال پیش موفق به آغاز تولید محدود نفت خام از این لایه شد.
فشار سرچاهی مخزن گازی در بخش ایرانی آن تا سال گذشته حدود ۲۱۰ بار (تقریباً معادل ۲۱۰ اتمسفر) بود، اما هر سال هفت بار از فشار میدان کاسته می‌شود و در نتیجه آن تولید گاز ایران هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب کاهش خواهد یافت.
فشار میدان در بخش قطری پارس جنوبی سال‌ها پیش رو به کاهش نهاده، اما این کشور با راه‌اندازی سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۵ برابر سکوهای بخش ایرانی) با قابلیت حمل کمپرسورهای عظیم، توانسته سطح تولید را حفظ کند و اکنون برای رشد ۶۵ درصدی تولید از این میدان و جهش ۸۵ درصدی صادرات گاز آماده می‌شود.
فناوری ساخت این سکوها با کمپرسورهای عظیم تنها در دست چند شرکت غربی انگشت‌شمار است.
مصائب توسعهٔ پارس جنوبی
ایران بعد از برجام، قراردادی پنج میلیارد دلاری با کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال فرانسه برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی امضا کرد که نیمی از این مبلغ مربوط به تولید روزانه ۵۶ میلیون متر مکعب گاز و نیمی دیگر مربوط به ساخت یک سکوی ۲۰ هزار تنی با دو کمپرسور عظیم برای فشارافزایی فاز یادشده در سال‌های آتی بود.
شرکت توتال بعد از خروج آمریکا از برجام این پروژه را رها کرد و شریک چینی آن، سی‌ان‌پی‌سی، نیز به‌خاطر عدم توانایی در ساخت تأسیسات یادشده و تحریم‌های آمریکا از این پروژه خارج شد.
نهایتاً وزارت نفت ایران این پروژه را به شرکت «پتروپارس» ایران محول کرد، اما تنها کاری که این شرکت ایرانی انجام داد، حفر چند چاه و انتقال یکی از سکوهای فاز ۱۲ پارس جنوبی به فاز ۱۱ بود. تولید روزانهٔ کنونی گاز این فاز نیز به جای ۵۶ میلیون متر مکعبی که برنامه‌ریزی شده بود، تنها ۱۱ میلیون متر مکعب است.
علت انتقال سکوی سوم فاز ۱۲ به فاز ۱۱ نیز این است که شرکت پتروپارس حدود یک دهه پیش در جریان توسعه فاز ۱۲ پارس جنوبی، حفاری‌های اشتباه انجام داد و اصطلاحاً چاه‌های متصل‌شونده به سکوی سوم «آب‌ده» شدند؛ یعنی بیشتر از گاز، آب شور از این چاه‌ها بیرون می‌آید.
فاز ۱۲ قرار بود روزانه ۸۴ میلیون متر مکعب گاز از سه سکو تولید کند، اما از همان ابتدا تنها توانست ۶۵ میلیون متر مکعب گاز تولید کند و طی سال‌های گذشته به‌خاطر افت فشار این فاز، تولید گاز به ۴۳ میلیون متر مکعب سقوط کرد.
نهایتاً شرکت پتروپارس سکوی سوم فاز ۱۲ را کلاً لغو و آن را به فاز ۱۱ منتقل کرد. در جریان انتقال سکو نیز بازوی جرثقیل شکست و سکو به آب افتاد و بیرون آوردن آن ماه‌ها طول کشید.
علت این حادثه نیز در این نکته است که ایران سال‌ها پیش کشتی «اوشنیک» را که برای کارهای تخصصی حمل سکو و لوله‌گذاری استفاده می‌شود، به روسیه اجاره داد و در زمان نیاز به حمل سکوی فاز ۱۲، روسیه از بازگرداندن این کشتی ۳۰۰ میلیون دلاری به ایران امتناع نمود و نهایتاً چند ماه بعد هلند این کشتی را به خاطر تحریم‌های اروپا علیه روسیه توقیف کرد.
بیشتر در این باره: ابهام در مورد سرنوشت کشتی ۳۰۰ میلیون دلاری اجاره‌ای ایران به روسیهتبلیغات دولت ابراهیم رئیسی
صندوق توسعهٔ ملی ایران هشدار داده که تا سال ۱۴۱۳ تولید گاز کشور به‌شدت افت خواهد کرد و تنها کفاف یک‌سومِ تقاضای داخلی را خواهد داد، اما دولت ابراهیم رئیسی هشتم فروردین امسال قرارداد صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز با عراق امضا کرد و از پاکستان نیز خواسته هر چه زودتر قرارداد خرید روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب گاز ایران را اجرایی کند.
ایران همچنین در نیمه زمستان پارسال و در اوج کسری داخلی گاز، صادرات آن به ترکیه را سه برابر کرد و کسری داخلی گاز را با مصرف هنگفت مازوت جبران کرد.
جواد اوجی، وزیر نفت، نیز هفته گذشته مدعی شده که قراردادهایی با شرکت‌های داخلی برای افزایش روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب گاز در سال‌های آینده امضا می‌شود.
او پیشتر در اجلاس «مجمع کشورهای صادرکنندهٔ گاز» نیز حجم تولید گاز کشور را «۴۲ درصد» بیشتر از رقم واقعی عنوان کرد و مدعی شد تا چند سال آینده تولید گاز کشور ۲۷۰ میلیون متر مکعب افزایش می‌یابد.
دقیقاً مشخص نیست چرا درحالی‌که آمارهای رسمی خود وزارت نفت و نهادهای بین‌المللی سطح تولید روزانهٔ گاز ایران را حدود ۷۷۰ میلیون متر مکعب اعلام می‌کنند، آقای اوجی در یک اجلاس بین‌المللی مدعی تولید روزانه یک میلیارد و ۷۰ میلیون متر مکعب گاز شد و در ادامهٔ ادعای خود گفت این رقم تا چند سال آینده به به ۱.۳ میلیارد متر مکعب خواهد رسید.
بیشتر در این باره: وزیر نفت تولید گاز ایران را «۴۲ درصد» بیشتر از میزان واقعی اعلام کردوزارت نفت ایران اخیراً قراردادی ۱۵ میلیارد دلاری با چندین شرکت داخلی از جمله پتروپارس و نهادهای زیرمجموعهٔ سپاه پاسداران امضا کرد که بخش بزرگی از آن مربوط به ساخت سکوهای هفت هزار تنی و کمپرسورهای با توان متوسط برای فشارافزایی پارس جنوبی است.
دقیقاً مشخص نیست آیا شرکت‌های داخلی واقعاً توان ساخت این تجهیزات را دارند یا نه و حتی در صورت نصب آیا می‌توانند جایگزین سکوهای ۲۰ هزار تنی با کمپرسورهای عظیم شوند یا نه. در هر صورت، حتی اگر این تجهیزات با تکیه بر توان داخلی ساخته شود، تنها جلو بخشی از افت تولید گاز را خواهد گرفت و نقشی در رشد تولید گاز نخواهد داشت.
منصور دفتریان، رئیس انجمن مهندسی گاز ایران، می‌گوید در صورتی که طرح فشارافزایی میدان پارس جنوبی محقق نشود، تولید بخش ایرانی این میدان تا پنج سال آینده به ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کاهش می‌یابد؛ به‌عبارتی، به میزان دوسوم از تولید بخش ایرانی پارس جنوبی کاسته خواهد شد.
البته گزارش‌های تخصصی بین‌المللی و خود وزارت نفت که به رؤیت رادیوفردا رسیده، نشان می‌دهد تولید گاز این میدان تا پنج سال آینده یک‌سوم افت خواهد کرد، اما شتاب افت تولید گاز در سال‌های بعدی بیشتر خواهد شد.
بیشتر در این باره: هدررفت ۱۰ درصد از کل گاز ایران در مرحله تولید و انتقال