کسب‌وکار جعل مدارک و گریم در مسیر مهاجرت ایرانیان به‌خصوص دانشجویان پررونق شده است. حالا می‌توان به جای گرفتن مدرک آیلتس و تافل و یا برگهٔ تمکن مالی و حتی سابقهٔ بیمه، همهٔ این مدارک را در بازار خرید؛ از ۱۰ میلیون تومان تا هزار دلار.
از جمعیت ایرانیان خارج از کشور آمار دقیقی در دست نیست اما رصدخانهٔ مهاجرت ایران در سال ۱۴۰۱ جمعیت ایرانیان «متولد ایران» در ۲۰ کشور دنیا را حدود دو میلیون نفر تخمین زده و اعلام کرده بود آمریکا، کانادا، آلمان، ترکیه و انگلستان مهم‌ترین مقاصد مهاجران ایرانی هستند.
براساس این گزارش، تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور نیز از ۱۷ هزار نفر در سال ۲۰۰۰ به ۶۶ هزار نفر در سال ۲۰۲۰ رسیده بود. این آمار و همچنین گزارش‌های غیررسمی پس از آن نشان می‌دهد که روند مهاجرت ایرانیان و به‌خصوص دانشجویان همچنان سیر صعودی دارد.
شیوهٔ ادارهٔ کشور، وضعیت اقتصادی، فساد نهادینه‌شده در کشور، شرایط تحریم، نوسان قیمت ارز و تورم از عواملی هستند که در افزایش میل به مهاجرت ایرانیان بر آن‌ها تأکید می‌شود.
مدیر رصدخانهٔ مهاجرت ایران سال ۱۴۰۱ گفته بود روند افزایش مهاجرت «بعد از آبان ۹۸ آغاز شده و اتفاقات پاییز ۱۴۰۱ هم تأثیر قابل‌توجهی در مهاجرت خواهد داشت».
در این گزارش، جزئیاتی از بازار تهیه و خرید مدارک جعلی بانکی و انواع آزمون زبان را می‌خوانید از زبان برخی کارمندان بانک و واسطه‌ها و مدرسان زبان که رادیوفردا با آن‌ها گفت‌وگو کرده است.
بیشتر در این باره: مهاجرت ایرانیان پس از سرکوب اعتراضات چقدر شدت گرفته است؟مهم‌ترین مدارک برای مهاجرت
مدرک زبان آکادمیک و یا جنرال از اولین مدارک لازم برای مهاجرت است. یادگیری زبان و ارتقای سطح زبان به سطحی که مورد قبول دانشگاه‌ها باشد، فرایندی تقریباً طولانی، هزینه‌بر و دشوار است.
پس از مرحلهٔ پذیرش دانشگاه، باید برای سفارت خود را آماده کرد. مهاجران باید مدارک مالی را برای اثبا تمکن مالی به سفارت ارائه دهند و حداقل گردش مالی بانکی فرد برای سه ماه باید بیش از یک میلیارد تومان باشد.
تمکن مالی با حساب خالی
خانم نسرین که خودش کمتر از یک سال است از ایران خارج شده، به رادیوفردا می‌گوید زمان مهاجرت، یک بار برای دوستش همهٔ حساب‌هایش را خالی کرده و شروع به قرض گرفتن از همه کرده تا حساب دوستش به عددی بالاتر از ۱۰ هزار دلار برسد، اما در نهایت روی عدد ۷۸۰۰ دلار ماند. وضعیت خود نسرین، چون بورسیه نبود، سخت‌تر و بدتر هم بود و باید ثابت می‌کرد هزینه‌های یک سال زندگی را دارد. جمع کردن نزدیک به ۳۰ هزار دلار، از دوستان و نزدیکان، بیش از حد دشوار بود.
قیمت دلار به‌صورت مداوم در نوسان است و اغلب در حال افزایش. تا قبل از سال ۱۴۰۱، زمانی که قرار بود بانک‌ها تمکن مالی و گردش حساب برای متقاضی صادر کنند (موجودی ریالی به صورت دلار یا یورو و یا پوند محاسبه و به زبان انگلیسی پرینت داده می‌شود)، قیمت ارز به قیمت دولتی محاسبه می‌شد.
یعنی حتی در شرایطی که دلار در بازار ۱۰ یا ۱۵ و یا ۲۰ هزار تومان بود، قیمت حوالی ۴ هزار تومان محاسبه می‌شد. یعنی فردی که ۴۰ میلیون تومان در حسابش موجودی داشت، معادل ۱۰ هزار دلار در گزارش مالی‌اش ثبت می‌شد.
اما این محاسبه به ارز نیمایی تغییر کرد. زمانی که دلار حوالی ۳۰ هزار تومان بود، ارز نیمایی حدود ۲۲ تا ۲۴ هزار تومان بود. این تغییر فشار زیادی را به کسانی وارد می‌کند که قرار است تمکن مالی بگیرند. به همین دلیل بازارهای جعل اسناد فعال شده‌اند. بر این اساس، فرایند تهیهٔ تمکن مالی حالا در سخت‌ترین حالت یک هفته زمان می‌برد.
روند تهیهٔ مدارک از زبان بانکی‌ها و واسطه‌ها
خانم بهار، یک کارمند بانک که می‌خواهد هویتش محفوظ بماند، به رادیوفردا می‌گوید دو گونه تمکن بانکی هست؛ بدون استعلام و با استعلام: «در تمکن بانکی بدون استعلام، علاوه بر تمکن، ریز گردش از بانک‌های صادرات، ملت و پارسیان ارائه می‌شود که از زمان ثبت سفارش تا پایان کار یک روز کاری زمان می‌برد و هزینهٔ آن هشت [در زمان تهیهٔ گزارش] میلیون تومان است.»
خانم بهار می‌گوید تمکن‌ها را بر اساس حساب مشتریان با گردش بالا و با نام سفارش‌دهنده و به زبان انگلیسی و با مهر بانک تحویل می‌دهد و نیازی به حضور مشتری در بانک نیست. این برگه‌ها قابلیت استعلام ندارند.
در شکل دوم که قابلیت استعلام دارد، مشتری حساب بانکی‌اش را پر می‌کند و خانم بهار مسئولیت ریزگردش را بر عهده می‌گیرد و مثلاً گردش حساب شما را برای یک دورهٔ سه‌ماهه نمایش می‌دهد.
او این شیوه را برای سفارت‌های آمریکا و کانادا پیشنهاد می‌دهد که در ایران سفارت ندارند و می‌گوید: «استعلام تمکن به صورت اینترنتی با کد داخل برگهٔ تمکن امکان‌پذیر است، اما درگاه اینترنتی بانک‌ها تنها از داخل ایران امکان ورود دارد و سفارت‌خانه‌های خارج از ایران امکان دسترسی برای صحت‌سنجی را ندارند. برای استعلام گردش حساب باید با بانک مکاتبه شود که بانک‌ها جواب مکاتبات را نمی‌دهند. البته سفارت‌های آمریکا و کانادا با ایران ارتباط اداری ندارند.»
خانم بهار، بعد از تهیهٔ مدارک، اسکن آن را ارسال می‌کند تا هزینهٔ هشت میلیون تومان را دریافت کند. البته به‌گفتهٔ این کارمند بانک، این شیوه برای کشورهای اروپایی اصلاً پیشنهاد نمی‌شود.
در این میان یکی از وکلای مهاجرت به آمریکا و کانادا نمونه‌ای از یادداشت یک افسر مهاجرت را منتشر کرده که جعلی بودن تمکن متقاضی را تشخیص داده است.
آقای تمکن نام مستعار یک واسطه است که به رادیوفردا می‌گوید تعرفه‌های مختلفی برای تمکن مالی و گردش حساب پنج بانک دارد: گران‌ترین‌ها بانک‌های ملت، ملی و پاسارگاد هستند که تمکن مالی بدون گردش حساب‌شان ۷۹۹ و ۶۹۹ دلار است. این واسطه تمکن مالی و گردش حساب بانک‌های مسکن و کشاورزی را ۴۹۹ دلار اعلام می‌کند با این توضیح که تفاوت تعرفه‌ها به‌دلیل متفاوت بودن رابط‌های بانکی است.
به‌گفتهٔ او، تمام مدارک قابل استعلام است و بانک «کد یکتا» را در سیستم خود تأیید می‌کند. کد یکتا یا Reference Number کدی است که سفارت‌ها از طریق آن استعلام می‌گیرند. زمان انجام کار شش روز است. برای استعلام بانک‌های مسکن و کشاورزی ۱۰۰ دلار پیش‌پرداخت الزامی است و بعد از ارسال فیلم از برگه‌های تمکن، مشتری باید باقی هزینه را پرداخت کند، اما رابط‌های سایر بانک‌ها از ابتدا کل هزینه را دریافت می‌کنند.
آقای تمکن به رادیوفردا می‌گوید: «اطلاعات مورد نیاز شماره‌حساب یا شبا و عکس از گذرنامه است. رابط بانکی، با استفاده از حساب مشتریان دیگر، یک کد به نام شما ثبت می‌کند که قابل استعلام است.»
تخصص آقای مدارک (نام مستعار) تهیهٔ اسناد ملکی، خودرو، جواز کسب و سوابق بیمه است. در صورتی که فقط ترجمه مدارک را بخواهید، هر مدرک ۱۰ میلیون تومان و در صورت نیاز به اصل سند، ۳۰ میلیون تومان هزینه دارد و کار ظرف دو تا چهار روز انجام می‌شود.
آقای مدارک به رادیوفردا می‌گوید: «املاک واقعی است، اما سندها به نام مشتری تغییر می‌کند. در مورد سوابق بیمه هم، هر چند سال بخواهید، ۱۰ میلیون تومان هزینه دارد. همهٔ مدارک هم به انگلیسی تحویل داده می‌شود.»
بیشتر در این باره:
«کاهش سن مهاجرت» در ایران؛ گزارش‌ها از مهاجرت دانش‌آموزان به کانادا و ترکیهرصدخانه مهاجرت ایران: به‌دلیل وضعیت اینترنت، موج مهاجرت شرکت‌ها شکل گرفته استمدرک آنلاین و گریمی زبان
امتحانات آنلاین تافل، آیلتس و دولینگو و GRE کار دو طرف را ساده و ارزان‌تر کرده است. دو طرف یعنی کسانی که نیاز به مدرک زبان دارند و کسانی که به جای متقاضیان امتحان می‌دهند.
بنیا نام مستعار یک مدرس زبان است که یکی از راه‌های کسب درآمدش همین است. تمام تبلیغات او برای جلسات خصوصی و گروهی زبان است، اما جای شما هم امتحان می‌دهد؛ برای آزمون آیلتس هزار دلار و دولینگو ۱۲ میلیون تومان.
آقای بنیا به رادیوفردا می‌گوید: «شما در اتاقی مستقر می‌شوید که کامپیوتر آن از طریق یک کابل به یک سیستم در اتاقی دیگر متصل است. در تمام زمان امتحان، شما تظاهر می‌کنید که در حال نوشتن یا تست زدن هستید، اما در اصل ما به جای شما انجام می‌دهیم. در بخش Speaking نیز جواب‌ها را تایپ می‌کنیم و شما باید از روی آن بخوانید.»
خانم محمدی (نام مستعار) امتحانات را در مؤسسه زبانی برگزار می‌کند که در مرکز تهران است. قبل از آزمون باید چند روزی تمرین روخوانی کنید که حداقل نمره را دریافت کنید. قیمت آزمون‌ها در این مؤسسه به این صورت است: تافل ۲۱ میلیون، جی‌آرای ۲۲ میلیون و دولینگو ۱۰ میلیون تومان.
مرکز توربو چند جلسه کلاس رایگان برای Speaking هم برای مشتریانش می‌گذارد. این‌جا آزمون دولینگو را با ۲۰ میلیون و آیلتس را با ۲۵ میلیون تومان انجام می‌دهند.
بعد از کووید-۱۹ تعدادی از دانشگاه‌های دنیا مدرک دولینگو را که آزمونی آنلاین است و توسط هوش مصنوعی برگزار می‌شود و ناظر انسانی ندارد، قبول کردند. از آن زمان تقاضا برای این آزمون افزایش پیدا کرده است.
چهره‌پردازی در خدمت خرید مدرک زبان
مرکز گریمی (نام غیرواقعی) یک مرکز دیگر برای قبولی آزمون با پول است که نمرات آزمون شما را تضمین می‌کند و چندان هم نیازی به حضور شما نیست. این مرکز خود را اولین و بزرگ‌ترین برگزارکنندهٔ آزمون‌های گریمی معرفی می‌کند که با ۷۰ استاد زبان ارتباط دارد. این مرکز غیر از انجام تمامی آزمون‌های مورد نیاز در کشورهای مختلف، حتی برگزاری تمام مصاحبه‌های دانشگاه‌ها را نیز تبلیغ کرده است.
مرکز گریمی یک تخفیف ویژه برای آزمون GRE گذاشته است به مبلغ ۴۹۰ دلار. خانم مدیر گریمی به رادیوفردا می‌گوید: «در طول سه سال حتی یک مشکل هم نداشته‌ایم. برای انتخاب آزمون، شما سه انتخاب دارید: معمولی، گریمی و هوش مصنوعی.»
شیوهٔ معمولی همانی است که سه مهارت Writing، Reading و Listening در اتاق دیگری به جای شما انجام می‌شود. ریسک این آزمون کمتر از ۵ درصد است. هزینهٔ تافل هوم‌ادیشن هم ۶۰۰ دلار و آیلتس ۸۰۰ دلار اعلام شده است.
خانم مدیر گریمی ریسک شیوهٔ گریمی را دو درصد اعلام می‌کند و می‌گوید: «با توجه به عکس پاسپورت شما، استادی با بیشترین شباهت به‌صورت حرفه‌ای و سینمایی گریم می‌شود تا شبیه شما شود و پشت وب‌کم می‌نشیند. هزینهٔ تافل هوم‌ادیشن ۸۰۰ دلار و آیلتس هزار دلار است. تمام هزینه هم بعد از صدور کارنامه دریافت می‌شود.»
شیوهٔ هوش مصنوعی هم شبیه همان گریمی است، اما علاوه بر گریم استاد، با هوش مصنوعی بر روی عکس استادی که جای شما امتحان می‌دهد، تغییراتی می‌دهند تا تصویر کارنامه بیش از ۹۵ درصد شبیه شما بشود. هزینهٔ این شیوه هزار دلار است.
خانم رها (نام مستعار کسی که قبلاً مدرس زبان بوده) الان فقط جای این و آن امتحان می‌دهد. در مؤسسهٔ او، هزینهٔ آزمون آیلتس و تافل گریمی ۶۰ میلیون تومان است که ۱۰ میلیون آن هزینهٔ گریم است و ابتدا دریافت می‌شود.
این آزمون‌ها آکادمیک هستند و به درد کسانی می‌خورد که قصد تحصیل دارند، اما برخی هم نیازمند نمرهٔ آیلتس جنرال هستند. خانم رها می‌گوید: «اگر شرایط رفتن به ترکیه را دارید، کلید آزمون یک یا دو روز قبل به شما داده می‌شود، در غیر این صورت استاد به شیوهٔ گریمی جای شما امتحان می‌دهد. هزینهٔ این آزمون هفت تا هشت هزار دلار است.»
نارضایتی از وضعیت موجود در هر جامعه و میل به تغییر می‌تواند از عوامل مؤثر بر مهاجرت باشد. مدیر رصدخانهٔ مهاجرت ایران سال ۱۴۰۱ گفته بود «تمام بخش‌هایی که از وضعیت ناپایدار اقتصادی و ناامیدی اجتماعی گلایه و شکایت دارند، می‌توانند در فرآیند مهاجرت قرار بگیرند. گفته می‌شود نیروی انسانی در بخش درمان تا چند سال دیگر با کمبود مواجه می‌شود، اما من می‌گویم تا حدود پنج سال دیگر به‌دلیل مشکلات اقتصادی و اقلیمی شاید نیروی کاری نداشته باشیم.»
خرداد ۱۴۰۱ «۷۳ درصد» کادر پزشکی و «۶۰ درصد» دانشگاهیان ایران به دنبال مهاجرت هستند