آن طور که خبرگزاری مهر گزارش داده است، به رغم هدف برنامه چهارم توسعه برای افزایش توليد یک میلیون بشکه نفت در روز در فلات قاره، نه تنها این هدف به تحقق نرسیده بلکه میزان تولید نفت ايران روزانه ۶۷ هزار بشکه کمتر شده است. نصیر شیرخانی، تحلیلگر مسایل نفتی در بیروت، در گفت‌وگو با رادیو فردا به پرسش‌هایی در همین زمینه پاسخ داده است.
- رادیو فردا: آقای شیرخانی، دلایل عدم دست‌یابی به هدف برنامه چهارم در مورد افزایش تولید روزانه نفت چیست؟
نصیر شیرخانی: اینها در برنامه دراز مدت خود می‌خواستند ظرفیت تولید فلات قاره یعنی حوزه‌های دریایی را به یک میلیون بشکه در روز برسانند و گفته بودند تا آخر سال به آن هدف خواهیم رسید، ولی چند سال است که ایران عملاً نتوانسته توان تولیدی حوزه‌های دریایی را بالا ببرد و هیچ کس هم باور نمی‌کرد که بتوانند به این ظرفیت تولید در حوزه‌های دریایی دست یابند.
- یعنی این هدف از ابتدا هم چندان قابل دست‌یابی نبود؟
بله، از ابتدا بلندپروازانه بود. البته حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش دست اینها بازتر بود، زیرا می‌توانستند با شرکت‌های بزرگ همکاری داشته باشند و به عنوان مثال شرکت شل و توتال در حوزه‌های مختلف کار می‌کردند تا این حوزه‌ها را توسعه دهند و توان تولیدی ایران را در دریا بالا ببرند، اما اکنون قرارداد این شرکت‌ها تمام شده و حوزه‌ها در دست شرکت ملی نفت ایران است.
با توجه به شرایطی که در ایران وجود دارد، اینها نتوانستند سرمایه‌گذاری خارجی را در صنعت نفت جذب کنند.
- بیشتر این حوزه‌ها، حوزه‌هایی هستند که عربستان و قطر هم از آن برداشت می‌کنند. این مسئله در دراز مدت چه تأثیری در تولید نفت ایران دارد، یعنی اگر این ذخایر توسط قطر و عربستان استخراج شود در میزان منابع تأثیر دارد؟
بله ۱۰۰ درصد تأثیر دارد و بیشتر بر حوزه‌های گازی اثر می‌گذارد، چون گاز بیشتر کوچ می‌کند تا نفت. ولی اکنون با تکنولوژی‌های جدید و با چاه‌های افقی که طولشان می‌تواند بیش از ۱۵ کیلومتر باشد می‌توانند نفت را از ذخایر شریک مقابل به طرف خودشان بکشند. البته باید روی این مسئله که در دراز مدت چه اندازه می‌توانند این کار را انجام دهند مطالعه کرد.
بحث بر سر این است که اگر ایران نتواند شرکت‌های بزرگ خارجی را که تکنولوژی برتر دارند به ایران جلب کند، نمی‌تواند توان تولید حوزه دریایی خود را به یک میلیون بشکه برساند.
- یعنی ایران از نظر فنی در موقعیتی نیست که بتواند این کار را انجام دهد؟
نه، در چنین موقعیتی نیست. به عنوان مثال اکنون یک شرکت چینی و هندی در خلیج فارس مشغول عملیات اکتشافی هستند، ولی در این زمینه که تولید یک حوزه نفتی را بالا ببرند کار نمی‌کنند. این فعالیت‌های اکتشافی هم سال‌ها طول می‌کشد تا نفت را پیدا کنند و سپس باید یک برنامه توسعه را پیاده کنند و این سال‌ها به طول خواهد انجامید.
- پیامدهای این مسئله برای تولید نفت در ایران چیست؟
همان طور که می‌دانید سال‌هاست که ایران گفته می‌خواهد تولید نفت خود را بیشتر از چهار میلیون بشکه نفت کند و به پنج و حتی شش میلیون بشکه‌ای برساند که زمان شاه تولید می‌شد، ولی عملاً نتوانستند این هدف را پیاده کنند.
با توجه به شرایط تحریم‌های اقتصادی، اگر مشکلاتی که بر سر مسایل هسته‌ای ایران وجود دارد حل شود، ممکن است فرصتی باشد برای ایران که از شرکت‌های بزرگ استفاده کند و تولید خود را بالا ببرد، اما اگر مشکلات هسته‌ای حل نشود نتایج بسیار منفی برای شرکت نفت در بر خواهد داشت.