ربوده شدن صلاح‌الدین گولن، منتقد حکومت ترکیه، در خارج از مرزهای این کشور، برای بسیاری یادآور ربودن عبدالله اوجالان، رهبر گروه شبه‌نظامی و غیرقانونی حزب کارگران کردستان ترکیه، است. این آدم‌ربایی برای ایرانی‌ها نیز یادآور ربوده شدن برخی مخالفان حکومت جمهوری اسلامی در خارج از مرزهای ایران از جمله در خاک خود ترکیه است.
علاوه بر ربوده شدن روح‌الله زم در عراق و جمشید شارمهد در امارات متحده عربی، خود رسانه‌های ترکیه چندی پیش جزئیاتی از ربودن حبیب اسیود، رهبر پیشین «حرکت النضال» و از مخالفان جمهوری اسلامی، به دست نیروهای اطلاعاتی ایران در ترکیه منتشر کردند.
ربودن مخالفان یا در واقع بازداشت خودسرانهٔ آنان در خارج از مرزهای کشور مختص ترکیه و ایران نیست، بلکه این شیوه‌ای مرسوم در حکومت‌های خودکامه و استبدادی در سراسر جهان است.
دولت کمونیستی چین بارها ناراضیان سیاسی را در هنگ‌کنگ بازداشت کرده و اخیراً نیز دولت الکساندر لوکاشنکو در بلاروس طی یک عملیات «هواپیماربایی» یکی از روزنامه‌نگاران منتقد حکومت لوکاشنکو را بازداشت کرد.
ربایش با وجود حکم دادگاه برای ممنوعیت بازداشت
دو روز پیش رسانه‌های ترکیه گزارش دادند که سرویس‌های امنیتی این کشور صلاح‌الدین گولن، برادرزادهٔ فتح‌الله گولن، از رهبران دینی و مخالف سرسخت رجب طیب اردوغان، را «بازداشت» و به ترکیه منتقل کردند. اما همسر صلاح‌الدین گولن اعلام کرد که او «ربوده شده» است.
خبرگزاری دولتی آناتولی در ترکیه هم با انتشار عکسی از صلاح‌الدین گولن با دستبند درحالی‌که میان دو پرچم ترکیه ایستاده بود، اعلام کرد او پس از بازداشت در خارج از کشور، توسط مأموران سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) به این کشور بازگردانده شده است.
آناتولی مشخص نکرد که صلاح‌الدین گولن در کدام کشور بازداشت شده و آیا بازداشت او با توافق مقام‌های آن کشور بوده یا نه.
اما دو هفته پیش، در روز ۲۰ مه، در ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، همسر صلاح‌الدین گولن گفته بود که هر دو آنان در کنیا زندگی می‌کنند و از سوم مه، بیش از دو هفته قبل از آن، از همسرش هیچ خبری ندارد.
صلاح‌الدین در مدرسه‌ای در نایروبی، پایتخت کنیا، تدریس می‌کرد که احتمالاً از یکی از مدارس جنبش گولن است. این مدارس در کشورهای مختلف فعالیت می‌کنند.
افراد و رسانه‌های مرتبط با جنبش گولن به نام «خدمت» (Hizmet) هم از «ربایش» صلاح‌الدین در کنیا خبر دادند و کارزارهایی را برای آزادی او به راه انداختند.
صلاح‌الدین گولن از سوی مقام‌های ترکیه متهم به عضویت در جنبش گولن است که دولت آنکارا آن را یک «سازمان تروریستی» تحت نام «فتو» (Fetö) قلمداد می‌کند.
ربودن صلاح‌الدین گولن در کنیا در حالی است که روز ششم ماه مه، نزدیک به یک ماه پیش، دادگاهی در این کشور دستگیری و استرداد او به ترکیه را ممنوع کرده بود.
به‌نوشتهٔ خبرگزاری فرانسه، صلاح‌الدین گولن درخواست بازپس‌گیری گذرنامه‌اش را برای بازگشت به آمریکا ارائه کرده بود. صلاح‌الدین در اکتبر ۲۰۲۰ از آمریکا به کنیا آمده بود.
سفر او به کنیا در حالی بود که به درخواست ترکیه، اسم او در میان افراد تحت پیگرد اینترپل قرار داشت و در بدو ورود به کنیا در ۱۷ اکتبر سال گذشته میلادی دستگیر شد و دو روز بعد، در انتظار رسیدگی به پرونده‌اش در دستگاه قضایی کنیا، به قید وثیقه آزاد شد.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی با موضوع ربایش صلاح‌الدین گولن نوشت که این خبرگزاری نتوانسته با وکیل او ارتباط برقرار کند.
فشار بر خانواده و جنبش گولن و پاکسازی «بی‌سابقه» در ترکیه
فتح‌الله گولن که پنج برادر و دو خواهر دارد، خودش زمانی از متحدان اردوغان به شمار می‌رفت و به طور فعال از او حمایت می‌کرد. اما او اکنون از سوی حکومت ترکیه به عنوان «رهبر تروریست‌ها» شناخته می‌شود که «قصد دارد حکومت اردوغان در ترکیه را سرنگون کند».
فتح‌الله گولن در خانهٔ خود در پنسیلوانیا، ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۷
مقام‌های ترکیه در ژوئیه سال ۲۰۱۶ گولن را به برنامه‌ریزی برای یک کودتای نافرجام در این کشور متهم کردند، ولی او که از سال ۱۹۹۹ در آمریکا در تبعید به سر می‌برد، هرگونه دست داشتن در طرح این کودتای نافرجام را رد کرده است.
در اوت ۲۰۱۶، چند روز پس از وقوع این کودتای نافرجام، گولن اعلام کرد که خواستار تشکیل یک کمیسیون مستقل بین‌المللی در این باره است.
او در مقاله‌ای ضمن محکوم کردن این کودتا نوشت: «متأسفانه فقط بیست دقیقه پس از شورش و هنگامی که هنوز سران کودتا مشخص نشده بودند، رجب طیب اردوغان من را به عنوان مسئول [این کودتای نافرجام] مشخص کرد.»
گولن گفت که او خود «قربانی همهٔ کودتاهای پنجاه سال گذشته» بوده و کودتای نافرجام فقط بهانه‌ای برای سرکوب بیشتر هواداران اوست، زیرا این سرکوب از سال‌ها پیش از آن آغاز شده بود.
با این حال، دولت ترکیه این اظهارات گولن را باور ندارد و بارها از آمریکا خواسته است او را به ترکیه بازگرداند.
همچنین در سال ۲۰۱۶ پلیس ترکیه در ابتدا محمدسعید، برادرزادهٔ فتح‌الله گولن، را در ارزروم در شمال شرقی کشور و چند ماه بعد قطب‌الدین، برادر فتح‌الله گولن، را در ازمیر بازداشت کرد. هر دو به دست داشتن در کودتای نافرجام متهم شدند.
همزمان با بازداشت قطب‌الدین گولن، چایخانهٔ او نیز پلمب شد و او در اول اکتبر سال ۲۰۱۸ در دستگاه قضایی ترکیه به اتهام «عضویت در یک سازمان تروریستی مسلح» به ده سال و شش ماه زندان محکوم شد.
علاوه بر نزدیکان گولن، طی پنج سال گذشته ده‌ها هزار نفر در ترکیه بازداشت شده‌اند و بیش از ۱۴۰ هزار نفر نیز از مشاغل خود برکنار یا تعلیق شده‌اند و برای بسیاری نیز حکم قضایی صادر شده است.
گستردگی پاکسازی‌هایی که در این مدت در ترکیه به بهانه کودتای نافرجام صورت گرفته، در تاریخ این کشور بی‌سابقه بوده است.
پیشینهٔ ربودن مخالفان حکومت ترکیه در خارج از مرزها
آنکارا در این سال‌ها به سرکوب مخالفانش در داخل کشور بسنده نکرده و به دنبال ساکت کردن هر صدایی در خارج از مرزها بوده است.
بنا به گزارش خود حکومت ترکیه، این کشور از سال ۲۰۱۶ تا کنون ده‌ها نفر را به اتهام ارتباط با جنبش گولن در خارج از کشور بازداشت کرده و در این روند به جنجال‌های خبری و سیاسی ایجاد‌شده هم اهمیتی نداده است.
در سال ۲۰۱۸، ربودن شش شهروند ترکیه در کوزوو که از سوی حکومت ترکیه به ارتباط با آقای گولن متهم شده بودند، به ایجاد جنجال در کوزوو منجر شد و وزیر کشور و رئیس سرویس اطلاعاتی کوزوو برکنار شدند.
فتح‌الله گولن می‌گوید که مدیریت یک شبکهٔ صلح‌آمیز از سازمان‌های غیردولتی و شرکت‌ها را برعهده دارد. او در تعدادی از کشورها با مجوز دولت‌هایشان مدارسی را تأسیس کرده است.
با این حال، آنکارا به فشار خود علیه کشورهای متعدد جهان به‌ویژه کشورهای حوزه بالکان، آسیای میانه و آفریقایی ادامه می‌دهد تا این مدارس مرتبط با جنبش گولن را تعطیل کنند.
نایروبی در سال ۲۰۱۶، با وجود فشارهای آنکارا برای بسته شدن شش مدرسه در کنیا، این مدارس را تعطیل نکرد، همان‌طور که به گزارش آناتولی در همان سال دولت افغانستان علی‌رغم فشارهای ترکیه مدارس وابسته به جنبش گولن را تعطیل نکرد. اما به‌نوشته خبرگزاری دولتی ترکیه، کشورهایی مثل جمهوری آذربایجان و سومالی این مدارس را تعطیل کردند.
هنوز مشخص نیست که ربوده شدن صلاح‌الدین گولن با موافقت مقام‌های کنیا صورت گرفته یا نه، اما اگر چنین موافقتی صورت گرفته باشد، نشان‌دهندهٔ کوتاه آمدن کنیا در مقابل فشارهای ترکیه است.
عبدالله اوجالان پس از بازداشت در پایتخت کنیا، در هواپیما به مقصد ترکیه، ۱۵ فوریه ۱۹۹۹
کنیا در سال ۱۹۹۹ صحنهٔ یک عملیات ویژه از سوی نیروهای اطلاعاتی برای بازداشت عبدالله اوجالان، رهبر گروه شبه‌نظامی حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک)، هم بود که اکنون در زندان به سر می‌برد.
خود اردوغان در روز ۱۹ مه، حدود دو هفته پیش، گفته بود: «ما به‌زودی دستگیری یک عضو خیلی مهم ‘فتو’ را اعلام می‌کنیم. او در دستان ماست.» احتمالاً منظور اردوغان خود صلاح‌الدین گولن بوده است.
با گذشت نزدیک به پنج سال از کودتای نافرجام در ترکیه، مشخص نیست پروندهٔ آن تا چه زمانی برای مقام‌های این کشور باز خواهد ماند و بازداشت‌ها و آدم‌ربایی‌ها تا کی ادامه خواهد یافت.
این روزها ترکیه تحت رهبری رجب طیب اردوغان با شتابی تند به سوی «اسلامی‌سازی» کشور به پیش می‌رود و همزمان سرکوب مخالفان در داخل کشور و خارج از مرزها شدت می‌‌گیرد.
با این حال گولن به عنوان یک فعال سیاسی مسلمان دو سال پیش در مقاله‌ای نوشت: «شکست تجربهٔ دموکراسی در ترکیه به دلیل پایبندی به ارزش‌های اسلامی نیست، بلکه به دلیل خیانت به آن‌هاست.»
بیشتر بخوانید
عثمان کاوالا یا کابوس «جامعه مدنی» برای اردوغاناحمد آلتان؛ چگونه لباس‌های زندان را آماده کنیم؟زلزله دیپلماتیک در ترکیه؛ وقتی اردوغان برای مکرون «طیب عزیز» شدمکرون، آبِ گل‌‌آلودِ اردوغان و ماهی‌گیریِ خامنه‌ایظهور مجدد «حزب رفاه» در سپهر سیاسی ترکیه