پس از راهپیمایی نمایشی و مهندسی‌شده ۲۲ بهمن رسانه‌های جمهوری اسلامی اعلام کردند که ۵۰ میلیون نفر در تظاهرات دولتی شرکت کرده‌اند و طومار جنبش سبز بسته شده است. اعتماد به نفس حکومت پس از اعدام دو جوان و سرکوب تظاهرات مخالفان در ۲۲ بهمن تا حدی بود که رژیم آزادی برخی از زندانیان سیاسی را آغاز کرد تا نشان دهد کنترل کامل شرایط را در دست دارد. اما مراسم چهارشنبهسوری معترضان نشان داد که جنبش زنده است و نهضت ادامه دارد.
تمهیدات پیش از مراسم
پیش از مراسم چهارشنبهسوری شش اقدام انجام شد تا از گسترش اعتراضات در روز سه‌شنبه آخر سال جلوگیری شود: ۱) تهدیدات دائمی فرماندهان نیروی انتظامی (احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی، الف، ۲۵ اسفند ۱۳۸۸)، ۲) اعلام صدور حکم اعدام برای شش تن از دستگیرشدگان روز عاشورا توسط جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران، ۳) فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر غیرشرعی و مستلزم فساد بودن چهارشنبهسوری، ۴) پخش جذاب‌ترین فیلم‌های سینمای هالیوود از شبکه‌های مختلف تلویزیون دولتی برای نگاه داشتن مردم در خانه، ۵) تشدید ارسال پارازیت روی شبکه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان خارج از کشور، و ۶) ایجاد فضای امنیتی در تهران در روز سه‌شنبه آخر سال با تشکیل قرارگاه مشترک نیروی انتظامی، سپاه و بسیج و اقداماتی مثل ممنوعیت تردد موتورسیکلت‌ها از ساعت دو بعد از ظهر (تابناک، ۲۵ اسفند ۱۳۸۸)، اعلام به مغازه‌ها برای تعطیل کردن در ساعات آغاز بعدازظهر، و گسیل گارد ویژه به مناطق مختلف شهر.
کاهش تاثیر تهدیدات
تهدیدات نیروی انتظامی به سه دلیل در این مورد موثر نمی‌افتاد: ۱) تداخل معترضان و مردم کوچه و بازار که آنها را از هدف قرار گرفته شدن توسط نیروی انتظامی و لباس‌شخصی‌ها محافظت می‌کرد، ۲) انجام مراسم در صدها محله در شهرهای بزرگ و صدها شهر که عملا امکان کنترل موثر و متمرکز را از قوای قهریه سلب می‌کرد، و ۳) حضور ترقه، بمب‌های صوتی، و فشفشه و آتش در مراسم که عملا مانع ایجاد رعب و وحشت توسط نیروهای دولتی می‌شد.
کند شدن چاقوی اعدام
بازی حکومت با جان معترضان و اعلام گاه به گاه حکم اعدام با ارقام متفاوت و در مراحل متفاوت قضایی عملا از میزان ارعاب این گونه احکام کاسته است. حکم اعدام یا هر خشونت دیگری تا وقتی که اجرا نشده ترس‌آور است، اما وقتی در مورد تعدادی اجرا شد صرفا میزان قساوت رژیم را اثبات می‌کند و از سطح ارعاب آن می‌کاهد.
خطای استراتژیک خامنه‌ای و مراجع دولتی
فتوای خامنه‌ای و دیگر مراجع دولت‌ساخته در مورد چهارشنبه سوری و غیر شرعی اعلام کردن آن (خامنه‌ای قبلا غیر عقلانی بودن آن را اعلام کرده بود) یکی از بزرگ‌ترین خطاهای استراتژیک خامنه‌ای و دیگر روحانیون حکومتی در دوران اعتراضات بود. بالاخص خامنه‌ای با این فتوا یک بار دیگر هستی سیاسی‌اش را در معرض آزمایش عمومی قرار داد. با این فتوا هر ترقه و فشفشه و آتشی که برپا شد معنای مخالفت با رژیم و خامنه‌ای را در بافت سیاسی امروز پیدا کرد. در رژیمی که رهبرش فتوای غیر شرعی بودن مراسمی را اعلام کرد، یکی از فرماندهان نیروی انتظامی از مردم خواست که این مراسم را در منزل خود برپا دارند. (خانلرچی، معاون عملیات فرماندهی انتظامی، پایگاه خبری نیروی انتظامی، ۲۵ اسفند ۱۳۸۸)
مردمی که با رقص و شادی به خیابان‌ها آمدند نشان دادند که مرجعیت خامنه‌ای همانند ولایت وی دیگر برشی برای‌شان ندارد. تنها رهبرانی که به شدت مست باده قدرت‌اند توهم تقلید مردم از خود را دارند و از مشاورانی خردمند محروم، می‌توانند علیه سنت‌های هزاران ساله یک ملت فتوا صادر کنند. مقابله با نظر رهبران اپوزیسیون (میرحسین موسوی و زهرا رهنورد) در برخورد مثبت با یک مراسم توجیه‌کننده خطای راهبردی کسی که مدعی ولایت فقیه است نیست.
هالیوود علیه چهارشنبهسوری
پخش فیلم‌های اکشن هالیوودی از تلویزیون دولتی که همواره مورد اعتراض تمامیت‌طلبان بوده بیش از آن که کاهش‌دهنده حضور خیابانی جوانان باشد (آنها اغلب این فیلم‌ها را قبلا در سایت‌ها دیده‌اند یا دی‌وی‌دی آنها را در اختیار داشته‌اند) معرف استانداردهای دوگانه حکومت است. معترضان به خوبی با تمسک به این رفتار نشان دادند که از نگاه حکومت هدف وسیله را توجیه می‌کند و با اتکا به هالیوود می‌خواهد به جنگ چهارشنبهسوری برود. تمسک به هالیوود در شب چهارشنبهسوری و نمایش ۱۱ فیلم از محصولات تجاری سینمای آمریکا دقیقا به معنای ترجیح فرهنگ غربی بر فرهنگ ملی در چالش‌های سیاسی از سوی رژیم بود.
جنگیدن با آسیاب
مراسم چهارشنبهسوری از آن دسته مراسمی نبود که رسانه‌های خارج از کشور آن را اعلام کرده یا مردم را به حضور در آن تشویق کرده باشند. از این جهت تشدید ارسال پارازیت نوعی مقابله با تحویل‌دهنده پیام بود تا تولیدکننده و ارسال‌کننده آن. مقابله با رسانه‌های فارسی‌زبان در این مورد همانند جنگیدن دن کیشوت با آسیاب‌ها بود و متوهم بودن قوای قهریه را اثبات می‌کرد تا شجاعت و استقامت آنان را. نسبت دادن مراسم چهارشنبهسوری به استکبار جهانی از لطیفه‌هایی است که موجب شادمانی مخاطبان خواهد شد.
فضای امنیتی علیه دشمن نامشخص
فضای امنیتی در ساعات اولیه با چند ترقه و بمب صوتی در چند محله تهران شکسته شد. حتی پرواز هلی‌کوپترهای نیروی انتظامی بر فراز تهران نتوانست در ایجاد رعب و وحشت موفق باشد. برخلاف ۲۲ بهمن و روزهای مراسم دولتی، شرکت‌کنندگان در مراسم هیچ محلی را برای گردهمایی اعلام نکرده بودند، بلکه همه جای ایران محل گردهمایی بود. با آغاز ساعات شب و آمدن صدها هزار نفر به خیابان‌ها و میادین شهرها، نیروهای انتظامی و نظامی و شبه‌نظامی مجبور به رها کردن خیابان‌ها و رفتن به پایگاه‌های خود شدند. در بسیاری از شهرستان‌ها اصولا نیروهای دولتی به میدان آورده نشدند تا کمتر موجب تحریک مردم شوند. در مناطقی که نیروهای انتظامی و امنیتی و شبه‌نظامی وارد عمل شدند صدای الله اکبر و مرگ بر دیکتاتور اوج گرفت و عکس‌های خامنه‌ای به آتش کشیده شد. در صورت عدم مداخله احیانا معترضان به چالش کشیدن رژیم با حضور خویش در خیابان اکتفا می‌کردند.
تراژدی جایگزینی
علاوه بر تمهیدات پیش از مراسم، در حین آن نیز اقداماتی صورت گرفت. در برخی از شهرها نیروهای بسیجی برای مقابله با چهارشنبهسوری به مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی روی آوردند تا تنها نفی‌کننده نباشند، بلکه با فرهنگ مذهبی به جنگ فرهنگ عامه و ملی بیایند. این عمل در بافت شب چهارشنبهسوری و پس از آن که ماه محرم و صفر تمام شده و گذشته است بیشتر به یک تراژدی- کمدی سیاسی شباهت داشت تا نمایش قدرت نیروهای حامی فرهنگ رسمی حکومتی.
تمهیدات پیش از مراسم
پیش از مراسم چهارشنبهسوری شش اقدام انجام شد تا از گسترش اعتراضات در روز سه‌شنبه آخر سال جلوگیری شود: ۱) تهدیدات دائمی فرماندهان نیروی انتظامی (احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی، الف، ۲۵ اسفند ۱۳۸۸)، ۲) اعلام صدور حکم اعدام برای شش تن از دستگیرشدگان روز عاشورا توسط جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران، ۳) فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر غیرشرعی و مستلزم فساد بودن چهارشنبهسوری، ۴) پخش جذاب‌ترین فیلم‌های سینمای هالیوود از شبکه‌های مختلف تلویزیون دولتی برای نگاه داشتن مردم در خانه، ۵) تشدید ارسال پارازیت روی شبکه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان خارج از کشور، و ۶) ایجاد فضای امنیتی در تهران در روز سه‌شنبه آخر سال با تشکیل قرارگاه مشترک نیروی انتظامی، سپاه و بسیج و اقداماتی مثل ممنوعیت تردد موتورسیکلت‌ها از ساعت دو بعد از ظهر (تابناک، ۲۵ اسفند ۱۳۸۸)، اعلام به مغازه‌ها برای تعطیل کردن در ساعات آغاز بعدازظهر، و گسیل گارد ویژه به مناطق مختلف شهر.
کاهش تاثیر تهدیدات
تهدیدات نیروی انتظامی به سه دلیل در این مورد موثر نمی‌افتاد: ۱) تداخل معترضان و مردم کوچه و بازار که آنها را از هدف قرار گرفته شدن توسط نیروی انتظامی و لباس‌شخصی‌ها محافظت می‌کرد، ۲) انجام مراسم در صدها محله در شهرهای بزرگ و صدها شهر که عملا امکان کنترل موثر و متمرکز را از قوای قهریه سلب می‌کرد، و ۳) حضور ترقه، بمب‌های صوتی، و فشفشه و آتش در مراسم که عملا مانع ایجاد رعب و وحشت توسط نیروهای دولتی می‌شد.
کند شدن چاقوی اعدام
بازی حکومت با جان معترضان و اعلام گاه به گاه حکم اعدام با ارقام متفاوت و در مراحل متفاوت قضایی عملا از میزان ارعاب این گونه احکام کاسته است. حکم اعدام یا هر خشونت دیگری تا وقتی که اجرا نشده ترس‌آور است، اما وقتی در مورد تعدادی اجرا شد صرفا میزان قساوت رژیم را اثبات می‌کند و از سطح ارعاب آن می‌کاهد.
خطای استراتژیک خامنه‌ای و مراجع دولتی
فتوای خامنه‌ای و دیگر مراجع دولت‌ساخته در مورد چهارشنبه سوری و غیر شرعی اعلام کردن آن (خامنه‌ای قبلا غیر عقلانی بودن آن را اعلام کرده بود) یکی از بزرگ‌ترین خطاهای استراتژیک خامنه‌ای و دیگر روحانیون حکومتی در دوران اعتراضات بود. بالاخص خامنه‌ای با این فتوا یک بار دیگر هستی سیاسی‌اش را در معرض آزمایش عمومی قرار داد. با این فتوا هر ترقه و فشفشه و آتشی که برپا شد معنای مخالفت با رژیم و خامنه‌ای را در بافت سیاسی امروز پیدا کرد. در رژیمی که رهبرش فتوای غیر شرعی بودن مراسمی را اعلام کرد، یکی از فرماندهان نیروی انتظامی از مردم خواست که این مراسم را در منزل خود برپا دارند. (خانلرچی، معاون عملیات فرماندهی انتظامی، پایگاه خبری نیروی انتظامی، ۲۵ اسفند ۱۳۸۸)
مردمی که با رقص و شادی به خیابان‌ها آمدند نشان دادند که مرجعیت خامنه‌ای همانند ولایت وی دیگر برشی برای‌شان ندارد. تنها رهبرانی که به شدت مست باده قدرت‌اند توهم تقلید مردم از خود را دارند و از مشاورانی خردمند محروم، می‌توانند علیه سنت‌های هزاران ساله یک ملت فتوا صادر کنند. مقابله با نظر رهبران اپوزیسیون (میرحسین موسوی و زهرا رهنورد) در برخورد مثبت با یک مراسم توجیه‌کننده خطای راهبردی کسی که مدعی ولایت فقیه است نیست.
هالیوود علیه چهارشنبهسوری
پخش فیلم‌های اکشن هالیوودی از تلویزیون دولتی که همواره مورد اعتراض تمامیت‌طلبان بوده بیش از آن که کاهش‌دهنده حضور خیابانی جوانان باشد (آنها اغلب این فیلم‌ها را قبلا در سایت‌ها دیده‌اند یا دی‌وی‌دی آنها را در اختیار داشته‌اند) معرف استانداردهای دوگانه حکومت است. معترضان به خوبی با تمسک به این رفتار نشان دادند که از نگاه حکومت هدف وسیله را توجیه می‌کند و با اتکا به هالیوود می‌خواهد به جنگ چهارشنبهسوری برود. تمسک به هالیوود در شب چهارشنبهسوری و نمایش ۱۱ فیلم از محصولات تجاری سینمای آمریکا دقیقا به معنای ترجیح فرهنگ غربی بر فرهنگ ملی در چالش‌های سیاسی از سوی رژیم بود.
جنگیدن با آسیاب
مراسم چهارشنبهسوری از آن دسته مراسمی نبود که رسانه‌های خارج از کشور آن را اعلام کرده یا مردم را به حضور در آن تشویق کرده باشند. از این جهت تشدید ارسال پارازیت نوعی مقابله با تحویل‌دهنده پیام بود تا تولیدکننده و ارسال‌کننده آن. مقابله با رسانه‌های فارسی‌زبان در این مورد همانند جنگیدن دن کیشوت با آسیاب‌ها بود و متوهم بودن قوای قهریه را اثبات می‌کرد تا شجاعت و استقامت آنان را. نسبت دادن مراسم چهارشنبهسوری به استکبار جهانی از لطیفه‌هایی است که موجب شادمانی مخاطبان خواهد شد.
فضای امنیتی علیه دشمن نامشخص
فضای امنیتی در ساعات اولیه با چند ترقه و بمب صوتی در چند محله تهران شکسته شد. حتی پرواز هلی‌کوپترهای نیروی انتظامی بر فراز تهران نتوانست در ایجاد رعب و وحشت موفق باشد. برخلاف ۲۲ بهمن و روزهای مراسم دولتی، شرکت‌کنندگان در مراسم هیچ محلی را برای گردهمایی اعلام نکرده بودند، بلکه همه جای ایران محل گردهمایی بود. با آغاز ساعات شب و آمدن صدها هزار نفر به خیابان‌ها و میادین شهرها، نیروهای انتظامی و نظامی و شبه‌نظامی مجبور به رها کردن خیابان‌ها و رفتن به پایگاه‌های خود شدند. در بسیاری از شهرستان‌ها اصولا نیروهای دولتی به میدان آورده نشدند تا کمتر موجب تحریک مردم شوند. در مناطقی که نیروهای انتظامی و امنیتی و شبه‌نظامی وارد عمل شدند صدای الله اکبر و مرگ بر دیکتاتور اوج گرفت و عکس‌های خامنه‌ای به آتش کشیده شد. در صورت عدم مداخله احیانا معترضان به چالش کشیدن رژیم با حضور خویش در خیابان اکتفا می‌کردند.
تراژدی جایگزینی
علاوه بر تمهیدات پیش از مراسم، در حین آن نیز اقداماتی صورت گرفت. در برخی از شهرها نیروهای بسیجی برای مقابله با چهارشنبهسوری به مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی روی آوردند تا تنها نفی‌کننده نباشند، بلکه با فرهنگ مذهبی به جنگ فرهنگ عامه و ملی بیایند. این عمل در بافت شب چهارشنبهسوری و پس از آن که ماه محرم و صفر تمام شده و گذشته است بیشتر به یک تراژدی- کمدی سیاسی شباهت داشت تا نمایش قدرت نیروهای حامی فرهنگ رسمی حکومتی.