محمد خاتمی، رییس جمهور سابق ایران، روز دوشنبه در دیدار با تعدادی از اعضای سازمان جوانان و دانشجویان مجمع نیروهای خط امام، گفت: باید از کسانی که سیلی خورده نظام گذشته هستند، بپرسیم آیا چیزی که در متن جامعه می گذرد، همانی است که می خواستیم؟
آقای خاتمی در این دیدار با اشاره به صحبت های آیت الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در مورد قانون اساسی گفت: لازم نیست رهبر، مرجع هم باشد. کافی است مجتهد، مدیر، مدبر و عادل باشد.
رسول نفیسی، استاد جامعه شناسی دانشگاه استریر در واشنگتن، در گفت و گو با «رادیو فردا» می گوید که از نظر آقای خاتمی، بين سياست هاى آقايان احمدى نژاد و خامنه اى فرقى نيست و اين دو يك سياست امنيتى ونظامى را بر ايران حاكم كرده اند.
رادیو فردا: تحلیل شما از محتوای اظهارات رییس جمهور سابق ایران چیست و چه نکات مهمی در آن وجود دارد؟
رسول نفيسى: آقاى رفسنجانى در مجلس خبرگان فقط به رهبر تاكيد كرد. فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامى هم فقط به رهبر تاكيد كرد و در واقع، بگير و ببندها را به خواست مردم منتسب كرد.
آقاى خاتمى مى خواهد جواب اينها را بدهد. پاسخ ايشان از این نظر قابل اهميت است. يكی اینکه مى گويد ما نبايد از طرف مردم حرف بزنيم و زمانى حق داريم از جانب مردم حرف بزنيم كه احزاب ملى وجود داشته باشد و اين احزاب بتوانند پيام هاى مردم را منتقل كنند و در غياب اين احزاب ما حق نداريم خودمان را نماينده مردم معرفى كنيم.
از سوى ديگر، آقاى خاتمى مسئله «يد» را مطرح كرده است، «يد ولى فقیه» كه در فقه شيعه اين گونه مطرح شده است مبنی بر اینكه ولى فقيه مى تواند هر دستورى بدهد و هر عملى كه صلاح بداند انجام دهد، ايشان يك تعريف جديدی از موضوع «يد» انجام داده كه به اعتقاد من بسيار جالب است.
ايشان گفته است كه اين «بسط ید» فقط می تواند در جهت رضايت مردم اعمال شود و اگر رضايت مردم نباشد اجحاف به مردم محسوب مى شود.
موضوع ديگرى كه آقاى خاتمى عنوان كرده اين است كه چطور دولت ايران مى تواند چنين رفتارهايى با مردم بكند و كسانى را كه متفاوت با دولت فكر مى كنند دشمن فرض كند؟ و بعد هم بر اين اعتقاد است که با دشمن همه نوع رفتاری مى شود کرد.
نهايتا نظر آقاى خاتمى بر اين است – و البته اين حرف را مى توان در برخى از سخنان آقاى هاشمى رفسنجانى و به خصوص در آن سخنرانى معروفش هم ديد- كه دولت جمهورى اسلامى برآمده از مردم است. انتخاب مردم است و وقتى مردم آن را نخواهند بايد كنار برود.
(خاتمی) به خصوص آشكارا به آقاى خامنه اى اشاره مى كند، چون بلافاصله حضرت على را به عنوان نمونه ذكر مى كند كه آن حضرت تا وقتى مردم با او بيعت نكردند سال هاى سال در خانه نشست و ادعاى خلافت نكرد.
در جايى ديگر (آقای خاتمی) به نكته اى اشاره مى كند كه به اعتقاد من بديع و تازه بود، و آن این که آقاى خمينى به اين علت اجازه داد يك فرد غير مرجع رهبر شود چون اين فرد برآمده از مجلس خبرگان رهبرى بود و مجلس خبرگان هم منتخب مردم است، بنابر این وی فرد شايسته ای است.
ايشان مى گويد كه آقاى خمينى انتخاب مردم را اصلح مى دانست. قبلا در ميان سخنان نخبگان و رهبران جمهورى اسلامى ندیده بوديم كه علت اينكه مرحوم خمينى اجازه داد يك فرد غير مرجع به رهبرى انتخاب شود اين بوده كه به مردم اعتماد داشته است و به نظر من، این يك برداشت بديع و تازه بود.
آقاى رفسنجانى در همان جلسه مجلس خبرگان گفتند كه بعضى ها كارهايى مى كنند، منتها آن را به حساب رهبر جمهورى اسلامى مى گذارند.
آقاى رفسنجانى در آنجا، آشكارا خواست جناح آقاى خامنه اى را تقويت كند و از این طریق در مقابل آقاى احمدى نژاد بايستد. اين امر را در سخنرانى آقاى خاتمى نمى بينيم.
آقاى خاتمى هم سياست هاى آقاى خامنه اى و هم احمدى نژاد را جارو مى كند و اينها را در يك خط مى آورد؛ در حالى است كه آقاى رفسنجانى سعى كرد اين دو را هم از جدا كند كه البته با تفكر و منش آقاى رفسنجانى هم جور در می آید.
در صورتى كه جناب خاتمى، به اعتقاد من با شجاعت و ايمان، اين موضوع را عنوان كرده كه بين سياست هاى آقايان احمدى نژاد و خامنه اى فرقى نيست و هر دو يك سياست امنيتى و نظامى را بر ايران حاكم كرده اند و فضاى غير قابل نقدى را به وجود آورده اند كه اين فضا چه در داخل و چه در خارج از ايران، فقط دشمن پرورى مى كند.
راهكارهايى هم براى روزهاى پيش رو در سخنان آقاى خاتمى ديده مى شود؟
آخرين جمله اى كه در سخنرانى آقاى خاتمى ديده مى شود اين است كه باز هم مى شود آب رفته را به جوى بازگرداند. یک از این راهکارها آزاد کردن زندانيان سياسى و یکی هم اینکه فضاى امنيتى و نظامى را به فضاى سياسى تغيير داد و اجازه نقد و انتقاد به مردم داد؛ به این ترتیب فضا را براى رشد جامعه مدنى باز كنيم و اين امرى است كه هميشه مورد نظر آقاى خاتمى بوده است.
باز من، این را پاسخى می دانم به آقاى رفسنجانى چرا که خاتمی اشاره می کند به آقای رفسنجانی که آن صحبت ها و توصيه هايى كه شما كرديد هنوز روى زمين مانده است و اين مسائل را نمى شود فراموش كرد؛ در زمانى كه افراد دلسوز نظام در زندان هستند و فضا هنوز هم امنيتى و نظامى است و صدا و سيما هر روز دارد فحاشى مى كند و فضاى زهرآلود را پخش مى كند، فقط به رهبر اشاره كردن و هيچ نوع انتقادى را مطرح نكردن، درست نيست.
آقای خاتمی در این دیدار با اشاره به صحبت های آیت الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در مورد قانون اساسی گفت: لازم نیست رهبر، مرجع هم باشد. کافی است مجتهد، مدیر، مدبر و عادل باشد.
آقای خاتمى، به اعتقاد من با شجاعت و ايمان، اين موضوع را عنوان كرده كه بين سياست هاى آقايان احمدى نژاد و خامنه اى فرقى نيست و هر دو يك سياست امنيتى و نظامى را بر ايران حاكم كرده اند و فضاى غير قابل نقدى را به وجود آورده اند كه اين فضا چه در داخل و چه در خارج از ايران، فقط دشمن پرورى مى كند.
رسول نفیسی
رادیو فردا: تحلیل شما از محتوای اظهارات رییس جمهور سابق ایران چیست و چه نکات مهمی در آن وجود دارد؟
رسول نفيسى: آقاى رفسنجانى در مجلس خبرگان فقط به رهبر تاكيد كرد. فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامى هم فقط به رهبر تاكيد كرد و در واقع، بگير و ببندها را به خواست مردم منتسب كرد.
آقاى خاتمى مى خواهد جواب اينها را بدهد. پاسخ ايشان از این نظر قابل اهميت است. يكی اینکه مى گويد ما نبايد از طرف مردم حرف بزنيم و زمانى حق داريم از جانب مردم حرف بزنيم كه احزاب ملى وجود داشته باشد و اين احزاب بتوانند پيام هاى مردم را منتقل كنند و در غياب اين احزاب ما حق نداريم خودمان را نماينده مردم معرفى كنيم.
از سوى ديگر، آقاى خاتمى مسئله «يد» را مطرح كرده است، «يد ولى فقیه» كه در فقه شيعه اين گونه مطرح شده است مبنی بر اینكه ولى فقيه مى تواند هر دستورى بدهد و هر عملى كه صلاح بداند انجام دهد، ايشان يك تعريف جديدی از موضوع «يد» انجام داده كه به اعتقاد من بسيار جالب است.
ايشان گفته است كه اين «بسط ید» فقط می تواند در جهت رضايت مردم اعمال شود و اگر رضايت مردم نباشد اجحاف به مردم محسوب مى شود.
موضوع ديگرى كه آقاى خاتمى عنوان كرده اين است كه چطور دولت ايران مى تواند چنين رفتارهايى با مردم بكند و كسانى را كه متفاوت با دولت فكر مى كنند دشمن فرض كند؟ و بعد هم بر اين اعتقاد است که با دشمن همه نوع رفتاری مى شود کرد.
نهايتا نظر آقاى خاتمى بر اين است – و البته اين حرف را مى توان در برخى از سخنان آقاى هاشمى رفسنجانى و به خصوص در آن سخنرانى معروفش هم ديد- كه دولت جمهورى اسلامى برآمده از مردم است. انتخاب مردم است و وقتى مردم آن را نخواهند بايد كنار برود.
(خاتمی) به خصوص آشكارا به آقاى خامنه اى اشاره مى كند، چون بلافاصله حضرت على را به عنوان نمونه ذكر مى كند كه آن حضرت تا وقتى مردم با او بيعت نكردند سال هاى سال در خانه نشست و ادعاى خلافت نكرد.
در جايى ديگر (آقای خاتمی) به نكته اى اشاره مى كند كه به اعتقاد من بديع و تازه بود، و آن این که آقاى خمينى به اين علت اجازه داد يك فرد غير مرجع رهبر شود چون اين فرد برآمده از مجلس خبرگان رهبرى بود و مجلس خبرگان هم منتخب مردم است، بنابر این وی فرد شايسته ای است.
ايشان مى گويد كه آقاى خمينى انتخاب مردم را اصلح مى دانست. قبلا در ميان سخنان نخبگان و رهبران جمهورى اسلامى ندیده بوديم كه علت اينكه مرحوم خمينى اجازه داد يك فرد غير مرجع به رهبرى انتخاب شود اين بوده كه به مردم اعتماد داشته است و به نظر من، این يك برداشت بديع و تازه بود.
آقاى رفسنجانى در همان جلسه مجلس خبرگان گفتند كه بعضى ها كارهايى مى كنند، منتها آن را به حساب رهبر جمهورى اسلامى مى گذارند.
آقاى رفسنجانى در آنجا، آشكارا خواست جناح آقاى خامنه اى را تقويت كند و از این طریق در مقابل آقاى احمدى نژاد بايستد. اين امر را در سخنرانى آقاى خاتمى نمى بينيم.
آقاى خاتمى هم سياست هاى آقاى خامنه اى و هم احمدى نژاد را جارو مى كند و اينها را در يك خط مى آورد؛ در حالى است كه آقاى رفسنجانى سعى كرد اين دو را هم از جدا كند كه البته با تفكر و منش آقاى رفسنجانى هم جور در می آید.
در صورتى كه جناب خاتمى، به اعتقاد من با شجاعت و ايمان، اين موضوع را عنوان كرده كه بين سياست هاى آقايان احمدى نژاد و خامنه اى فرقى نيست و هر دو يك سياست امنيتى و نظامى را بر ايران حاكم كرده اند و فضاى غير قابل نقدى را به وجود آورده اند كه اين فضا چه در داخل و چه در خارج از ايران، فقط دشمن پرورى مى كند.
راهكارهايى هم براى روزهاى پيش رو در سخنان آقاى خاتمى ديده مى شود؟
آخرين جمله اى كه در سخنرانى آقاى خاتمى ديده مى شود اين است كه باز هم مى شود آب رفته را به جوى بازگرداند. یک از این راهکارها آزاد کردن زندانيان سياسى و یکی هم اینکه فضاى امنيتى و نظامى را به فضاى سياسى تغيير داد و اجازه نقد و انتقاد به مردم داد؛ به این ترتیب فضا را براى رشد جامعه مدنى باز كنيم و اين امرى است كه هميشه مورد نظر آقاى خاتمى بوده است.
باز من، این را پاسخى می دانم به آقاى رفسنجانى چرا که خاتمی اشاره می کند به آقای رفسنجانی که آن صحبت ها و توصيه هايى كه شما كرديد هنوز روى زمين مانده است و اين مسائل را نمى شود فراموش كرد؛ در زمانى كه افراد دلسوز نظام در زندان هستند و فضا هنوز هم امنيتى و نظامى است و صدا و سيما هر روز دارد فحاشى مى كند و فضاى زهرآلود را پخش مى كند، فقط به رهبر اشاره كردن و هيچ نوع انتقادى را مطرح نكردن، درست نيست.