پایگاه اطلاع رسانی رییس جمهوری ایران روز دوشنبه اعلام کرد که منوچهر متکی، وزیر امور خارجه، از سمت خود برکنار شده و علی اکبر صالحی به عنوان سرپرست موقت وزارت امور خارجه منصوب شده است.
محمود احمدی نژاد، رییس جمهور ایران، در نامه‌ای خطاب به منوچهر متکی از «زحمات و خدمات» وی در دوران تصدی مسئولیت وزارت امور خارجه قدردانی کرده است.
وی در حکم دیگری، علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی را به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه ایران منصوب کرده است.
برکناری آقای متکی از سمت خود در حالی صورت می گیرد که به گفته خبرگزاری مهر، وی هم اکنون به منظور ابلاغ پیام محمود احمدی‌نژاد به رییس جمهور سنگال در این کشور به سر می‌برد.
این برکناری نخستین تغییر در دولت دهم به شمار می‌رود که در نتیجه انتخابات جنجالی سال گذشته روی کار آمد.
محمود احمدی نژاد در چهار سال فعالیت دولت نهم، وزیران وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، نفت، صنایع و معادن، تعاون، رفاه و تامین اجتماعی، کشور، اقتصاد و امور دارایی، دادگستری، راه و ترابری، اطلاعات و ارشاد را تغییر داده بود.
سابقه اختلاف ها
منوچهر متکی از زمان روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۴ وزير امور خارجه جمهوری اسلامی ايران بوده است ولی از ماه‌ها پيش اخبار زيادی درباره اختلاف‌های او با رييس‌جمهور منتشر شد.
از جمله در زمانی که محمود احمدی‌نژاد در اقدامی بی‌سابقه در دولت‌های جمهوری اسلامی اقدام به تغییر یازده وزیر کابینه اول خود کرد، رسانه‌های داخل ایران همواره احتمال می‌دادند که منوچهر متکی در شمار وزیرانی باشد که از سمت خود کنار خواهد رفت.
با این حال و به رغم اختلافات پیدا و پنهان بین محمود احمدی‌نژاد و وزیر خارجه‌اش، او بار دیگر آقای متکی را به عنوان مسئول دستگاه دیپلماسی دولت دهم به مجلس معرفی کرد.
اختلاف‌ها بین وزیر امور خارجه و رئیس دولت دهم پس از آن شدت گرفت که محمود احمدی‌نژاد در حکمی اسفنديار رحيم مشايی، ریيس دفتر خود را به عنوان نماينده ويژه در امور خاورميانه منصوب کرد و در ادامه سه نماينده ويژه در امور آسيا، افغانستان و دريای خزر تعيين کرد.
اين اقدام با مخالفت گسترده اصولگرايان مجلس شورای اسلامی روبه‌رو شد و حتی آيت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، روز هشتم شهريورماه در ديدار با اعضای هيئت دولت، وزارت امور خارجه را مسئول هدايت منسجم و برنامه‌ريزی شده همه مسائلی دانست که به نوعی به سياست خارجی و روابط با ديگر کشورها مربوط می‌شود.
وی از رئيس دولت خواست تا با پرهيز از کارهای موازی در عرصه‌های مختلف از جمله سياست خارجی، به وزيران در چارچوب اختيارات و وظايف‌شان اعتماد کند.
همزمان ۱۲۲ نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در تذکر کتبی به محمود احمدی‌نژاد، خواستار پرهیز از موازی‌کاری در حوزه سیاست خارجی شدند.
انتصاب حميد بقايی به سمت نماينده ويژه محمود احمدی‌نژاد در امور آسيا نیز از جمله مواردی بود که اختلاف نظر میان رئیس‌جمهور و رئیس دستگاه دیپلماسی‌اش را بیش از پیش نشان داد. آنجا که آقای بقایی برای اشاره به حوادث سال ۱۹۱۵ عليه ارامنه در دوران عثمانی، از اصطلاح «نسل کشی» استفاده کرد و خشم ترکيه را برانگيخت.
در آن زمان منوچهر متکی در واکنش به اين اظهارات، آقای بقايی را به باد انتقاد گرفت و سخنان وی را «نسنجيده» و موجب «تضعيف دستگاه ديپلماسی کشور» خواند.
یکی دیگر از موارد اختلافی وزیر امور خارجه سابق جمهوری اسلامی با محمود احمدی نژاد به طولانی شدن روند تایید سفیران ایران برای اعزام به سفارتخانه ها در خارج باز می گردد.
آبان ماه گذشته، سايت «الف» متعلق به احمد توکلی از نمايندگان اصولگرا در مجلس شورای اسلامی، اعلام کرد که تعداد زيادی از پست‌های سياسی وزارت امور خارجه ايران در خارج از کشور خالی است.
این سایت افزوده بود: برای افرادی که ماموريت شان به اتمام رسيده، هنوز جانشينی معرفی نشده و به محل ماموريت اعزام نشده است.
برخی از صاحبنظران، با اشاره به لزوم تایید سفیران ایران از سوی ریاست جمهوری اسلامی، اختلاف های بین محمود احمدی نژاد و منوچهر متکی را عامل اصلی بروز این مشکل ارزیابی کرده بودند.
در همین زمینه، محمدرضا حیدری، دیپلمات مستعفی ایران در نروژ، ماه گذشته به رادیو فردا گفته بود: «آقای متکی و گروهش افرادی را برای سفارتخانه ها يا کنسولگری های ايران در نظر گرفته اند و به رياست جمهوری معرفی کرده اند. در درون سيستم رياست جمهوری بر روی اين افراد نظرهای خاصی وجود داشته و اين افراد تاييد نشده اند.»
واکنش های اولیه
هنوز مشخص نیست که مجلس شورای اسلامی چه واکنشی به تصمیم آقای احمدی نژاد نشان خواهد داد ولی شهریور گذشته، محمد کرمی راد، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته بود: در صورت تغییر متکی، رییس جمهور منتظر واکنش سنگین مجلس باشد.
وی در مورد خبر برکناری متکی گفته بود: «در شرایط کنونی این تغییر به صلاح کشور نیست چراکه مقام معظم رهبری به موازی کاری در حوزه سیاست خارجی تذکر دادند نه به عملکرد دستگاه دیپلماسی که زیر نظر متکی مدیریت می شود.»
در نخستین واکنش ها به خبر برکناری وزیر امور خارجه ایران، علاءالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس روز دوشنبه از چنین اقدامی ابراز بی اطلاعی کرد.
وی به سایت خبرآنلاین گفته است: «مگر آقای متکی در حال حاضر در سفر نیستند، یعنی در شرایطی که ایشان به ماموریت فرستاده شدند، حکم برکناری صادر شده است؟»
حمیدرضا آصفی، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه ایران، نیز به این سایت گفته که «فعلا درباره تغییر وزیر خارجه حرف نمی زنم.»
محمود احمدی نژاد، رییس جمهور ایران، در نامه‌ای خطاب به منوچهر متکی از «زحمات و خدمات» وی در دوران تصدی مسئولیت وزارت امور خارجه قدردانی کرده است.
وی در حکم دیگری، علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی را به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه ایران منصوب کرده است.
بیشتر بخوانید:
این برکناری نخستین تغییر در دولت دهم به شمار می‌رود که در نتیجه انتخابات جنجالی سال گذشته روی کار آمد.
محمود احمدی نژاد در چهار سال فعالیت دولت نهم، وزیران وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، نفت، صنایع و معادن، تعاون، رفاه و تامین اجتماعی، کشور، اقتصاد و امور دارایی، دادگستری، راه و ترابری، اطلاعات و ارشاد را تغییر داده بود.
سابقه اختلاف ها
منوچهر متکی از زمان روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۴ وزير امور خارجه جمهوری اسلامی ايران بوده است ولی از ماه‌ها پيش اخبار زيادی درباره اختلاف‌های او با رييس‌جمهور منتشر شد.
از جمله در زمانی که محمود احمدی‌نژاد در اقدامی بی‌سابقه در دولت‌های جمهوری اسلامی اقدام به تغییر یازده وزیر کابینه اول خود کرد، رسانه‌های داخل ایران همواره احتمال می‌دادند که منوچهر متکی در شمار وزیرانی باشد که از سمت خود کنار خواهد رفت.
با این حال و به رغم اختلافات پیدا و پنهان بین محمود احمدی‌نژاد و وزیر خارجه‌اش، او بار دیگر آقای متکی را به عنوان مسئول دستگاه دیپلماسی دولت دهم به مجلس معرفی کرد.
اختلاف‌ها بین وزیر امور خارجه و رئیس دولت دهم پس از آن شدت گرفت که محمود احمدی‌نژاد در حکمی اسفنديار رحيم مشايی، ریيس دفتر خود را به عنوان نماينده ويژه در امور خاورميانه منصوب کرد و در ادامه سه نماينده ويژه در امور آسيا، افغانستان و دريای خزر تعيين کرد.
اين اقدام با مخالفت گسترده اصولگرايان مجلس شورای اسلامی روبه‌رو شد و حتی آيت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، روز هشتم شهريورماه در ديدار با اعضای هيئت دولت، وزارت امور خارجه را مسئول هدايت منسجم و برنامه‌ريزی شده همه مسائلی دانست که به نوعی به سياست خارجی و روابط با ديگر کشورها مربوط می‌شود.
وی از رئيس دولت خواست تا با پرهيز از کارهای موازی در عرصه‌های مختلف از جمله سياست خارجی، به وزيران در چارچوب اختيارات و وظايف‌شان اعتماد کند.
همزمان ۱۲۲ نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در تذکر کتبی به محمود احمدی‌نژاد، خواستار پرهیز از موازی‌کاری در حوزه سیاست خارجی شدند.
انتصاب حميد بقايی به سمت نماينده ويژه محمود احمدی‌نژاد در امور آسيا نیز از جمله مواردی بود که اختلاف نظر میان رئیس‌جمهور و رئیس دستگاه دیپلماسی‌اش را بیش از پیش نشان داد. آنجا که آقای بقایی برای اشاره به حوادث سال ۱۹۱۵ عليه ارامنه در دوران عثمانی، از اصطلاح «نسل کشی» استفاده کرد و خشم ترکيه را برانگيخت.
در آن زمان منوچهر متکی در واکنش به اين اظهارات، آقای بقايی را به باد انتقاد گرفت و سخنان وی را «نسنجيده» و موجب «تضعيف دستگاه ديپلماسی کشور» خواند.
یکی دیگر از موارد اختلافی وزیر امور خارجه سابق جمهوری اسلامی با محمود احمدی نژاد به طولانی شدن روند تایید سفیران ایران برای اعزام به سفارتخانه ها در خارج باز می گردد.
آبان ماه گذشته، سايت «الف» متعلق به احمد توکلی از نمايندگان اصولگرا در مجلس شورای اسلامی، اعلام کرد که تعداد زيادی از پست‌های سياسی وزارت امور خارجه ايران در خارج از کشور خالی است.
این سایت افزوده بود: برای افرادی که ماموريت شان به اتمام رسيده، هنوز جانشينی معرفی نشده و به محل ماموريت اعزام نشده است.
برخی از صاحبنظران، با اشاره به لزوم تایید سفیران ایران از سوی ریاست جمهوری اسلامی، اختلاف های بین محمود احمدی نژاد و منوچهر متکی را عامل اصلی بروز این مشکل ارزیابی کرده بودند.
در همین زمینه، محمدرضا حیدری، دیپلمات مستعفی ایران در نروژ، ماه گذشته به رادیو فردا گفته بود: «آقای متکی و گروهش افرادی را برای سفارتخانه ها يا کنسولگری های ايران در نظر گرفته اند و به رياست جمهوری معرفی کرده اند. در درون سيستم رياست جمهوری بر روی اين افراد نظرهای خاصی وجود داشته و اين افراد تاييد نشده اند.»
واکنش های اولیه
هنوز مشخص نیست که مجلس شورای اسلامی چه واکنشی به تصمیم آقای احمدی نژاد نشان خواهد داد ولی شهریور گذشته، محمد کرمی راد، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته بود: در صورت تغییر متکی، رییس جمهور منتظر واکنش سنگین مجلس باشد.
وی در مورد خبر برکناری متکی گفته بود: «در شرایط کنونی این تغییر به صلاح کشور نیست چراکه مقام معظم رهبری به موازی کاری در حوزه سیاست خارجی تذکر دادند نه به عملکرد دستگاه دیپلماسی که زیر نظر متکی مدیریت می شود.»
در نخستین واکنش ها به خبر برکناری وزیر امور خارجه ایران، علاءالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس روز دوشنبه از چنین اقدامی ابراز بی اطلاعی کرد.
وی به سایت خبرآنلاین گفته است: «مگر آقای متکی در حال حاضر در سفر نیستند، یعنی در شرایطی که ایشان به ماموریت فرستاده شدند، حکم برکناری صادر شده است؟»
حمیدرضا آصفی، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه ایران، نیز به این سایت گفته که «فعلا درباره تغییر وزیر خارجه حرف نمی زنم.»