خبر کوتاه بود و نخستین بار نیز وزارت دفاع روسیه آن را روز ۲۶ مرداد اعلام کرد؛ «استفاده روس‌ها از پایگاه نظامی نوژه در همدان برای انجام حملات هوایی در سوریه علیه مخالفان بشار اسد».
علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، ساعاتی بعد این خبر را تایید کرد و آن را در چارچوب «همکاری‌های راهبردی» میان تهران و مسکو دانست. این در حالی است که بر اساس اصل ۱۴۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی، «استقرار هر گونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هر چند به عنوان استفاده‌های صلح آمیز باشد ممنوع است». ولی مقام‌های جمهوری اسلامی از جمله علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی، این موضوع را رد می‌کنند.
حسین آرین، کارشناس نظامی، در گفت‌وگو با رادیو فردا ضمن تشریح مزایای استفاده از پایگاه سوم شکاری شاهرخی (نوژه) در همدان برای روس‌ها، می‌گوید هرچند مقام‌های ایران می‌خواهند طوری وانمود کنند که «این یک ماموریت کوتاه مدت یا عملیات مشترک کوتاه مدت است و به زودی تمام خواهد شد» ولی استفاده ارتش روسیه از این پایگاه نظامی، «یک نوع عملیات مشترک است و با روح ماده ۱۴۶ قانون اساسی در تضاد است».
نخستین پرسش من این است که دادن چنین پایگاهی به روسیه چه امتیازاتی به آنها در عملیات‌شان علیه مخالفان بشار اسد در سوریه خواهد داد و آیا می‌توان گفت که ارتش روسیه امکان حملات بیشتری به مواضع مخالفان اسد خواهد داشت؟
حسین آرین: استقرار هواپیماهای جنگی روسیه در پایگاه سوم شکاری موسوم به نوژه یا سابقا شاهرخی به روس‌ها اجازه می‌دهد که با طی مسافت کمتری بتوانند از بمب‌افکن‌های سنگین‌شان برای بمباران مواضع مخالفان اسد استفاده کنند.
روسیه از پایگاه هوایی «حمیمیم» در حوالی لاذقیه استفاده می‌کند و آنجا انواع و اقسام جنگنده‌ها را مستقر کرده است، ولی برای استفاده از بمب‌افکن‌های استراتژیک مثل «توپولوف ۲۲ ام ۳»، آنها را از جنوب روسیه برای اجرای عملیات به پرواز در می‌آورد. این یعنی طی یک مسافتی حدود ۲۰۰۰ کیلومتر. استقرار (این هواپیماها) در پایگاه سوم شکاری نوژه یعنی طی مسافتی حدود ۷۰۰ کیلومتر. این از نظر صرفه‌جویی در سوخت، زمان و تشدید بمباران‌ها برای روس‌ها بسیار مهم است. به همین جهت شایق بودند و ایران هم اجازه داده که در این پایگاه مستقر شوند.
روس‌ها در عین حال سوخوی ۳۴ را در پایگاه سوم شکاری مستقر کرده‌اند. این می‌تواند دو تا نقش داشته باشد. یک نقش «تاپ کاور» یعنی حفاظت، اسکورت و پوشش هوایی برای توپولوف‌ها که برای بمباران می‌روند. و دیگری بمباران اهدافی که در شرق سوریه قرار گرفته‌اند مثل استان «دیرالزور» که برای سوخو در دسترس‌تر است. لذا این هم برای روس‌ها دارای مزیت است.
مزیت دیگر این است که پایگاه نوژه (شاهرخی) تسهیلات کافی دارد و به مراتب از پایگاه لاذقیه بهتر است، به همین جهت روس‌ها از این پایگاه استفاده می‌کنند. این پایگاه یکی از مهمترین پایگاه‌های ایران پیش از انقلاب و بعد از انقلاب است. جدا از اینها هواپیماهایی که در این پایگاه مستقر هستند کلی نیازمندی‌های سوخت و قطعات دارند و خدمه‌ای که سرویس بدهند به هواپیماها، همه این امکانات در پایگاه نوژه وجود دارد. یعنی از هر جهت، به باور من، به نفع روس‌ها است.
چه اتفاقی افتاد که روس‌ها در چنین مقطع زمانی این خبر را اعلام کردند؟ چون به نظر می‌رسد این قضیه از مدتها پیش وجود داشته است ولی مقام‌های ایرانی خیلی تمایل نداشته‌اند که این خبر را اعلام کنند.
حرف‌تان کاملا درست است. برای اینکه این نوع کارها یعنی استقرار هواپیماها و مقدمات و تمهیداتی که باید فراهم کنند خلق‌الساعه نیست.
اجرای عملیات نظامی از پایگاه هوایی ایران به وسیله روس‌ها هرچند کوتاه مدت باشد ولی یک نوع عملیات مشترک است و با روح ماده ۱۴۶ قانون اساسی در تضاد است. به ویژه اینکه جمهوری اسلامی با توجه به موضع انقلابی و ایستار سرداران سپاه که دائم از استقلال و ناوابستگی به کشورهای خارج صحبت می‌کنند در تضاد است. ولی دارند این را طوری عنوان می‌کنند که این یک ماموریت کوتاه مدت یا عملیات مشترک کوتاه مدت است و به زودی تمام خواهد شد. ولی در اصل با روح ماده ۱۴۶ قانون اساسی در تضاد است.حسین آرین، کارشناس نظامی
به باور من در گذشته صحبت‌ها و گفت‌وگوهایی انجام شده، طرحی برای این کار داشتند، هماهنگی‌های لازم انجام شده و بازدیدها صورت گرفته و امکانات برای هواپیماهای روسی فراهم شده است. لذا این برنامه‌ای است که از مدتها پیش در دست بررسی بوده و حالا با توجه به اتفاقاتی که در داخل سوریه افتاده، در رابطه با حلب، به اجرا گذاشته شده است. برای اینکه، حلب سرنوشت رژیم اسد را تعیین می‌کند و به تبع آن سرنوشت حلب برای ایران و روسیه هم بسیار مهم است. همین‌طور برای مخالفان. این است که ایران و روسیه با تشدید بمباران‌ها به دنبال این هستند که شرق حلب را از وجود پیکارجویان مخالف اسد پاک کنند و پیکارجویان را پس بزنند و بتوانند آنجا مستقر شوند. یعنی بستگی تام و تمام دارد به بقای رژیم اسد. به همین جهت اجرای این برنامه را شروع کردند. فکر می‌کنم که ایران نخواسته است خودش قدم اول را بردارد ولی از آنجا که روس‌ها گفته‌اند، و به احتمال قوی این امکان وجود داشته که رسانه‌ها و به ویژه آمریکایی‌ها با توجه به این پروازهای هواپیماهای روسی مطمئن می‌شدند و موضوع را آفتابی می‌کردند، لذا روس‌ها این مسئله را رسانه‌ای کردند و آقای شمخانی هم در این مورد تاکید کرد.
با توجه به اینکه مقام‌های ایرانی بارها اعلام کرده‌اند، به قول خودشان، که در سوریه مستشاری نظامی دارند و به ارتش این کشور کمک می‌کنند، چقدر احتمال دارد که ایران هم در این حملات هوایی مشارکت داشته باشد؟
از نظر حملات هوایی فکر نمی‌کنم ایران نقش اساسی داشته باشد. برای اینکه نیروی کارساز برای عملیات هوایی، روس‌ها هستند و همین طور بخشی از باقیمانده نیروی هوایی رژیم اسد به ویژه هلی‌کوپترها که از بمب‌های بشکه‌ای استفاده می‌کنند. به باور من ایران (در سوریه) دخالت دارد و حضور دارد و حضورش هم گسترده است منتهی با نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان و حزب‌الله نقش نیروی زمینی را بازی می‌کنند در مقابل بمباران‌های هوایی که از طرف روس‌ها انجام می‌شود. یعنی اینها نیروی زمینی هستند و روس‌ها دارند کار نیروی هوایی را انجام می‌دهند.
نکته‌ای که مهم به نظر می‌رسد این است که ظاهرا تصمیم ایران برای در اختیار گذاشتن پایگاه نظامی به روس‌ها در تضاد با اصل ۱۴۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی است که می‌گوید «استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هرچند به عنوان استفاده‌های صلح آمیز باشد ممنوع است». آیا این اتفاق را می‌توان در تضاد با قانون اساسی جمهوری اسلامی و اصل ۱۴۶ دانست؟
در تضاد هست. منتهی با توجه به صحبت‌های آقای شمخانی، سعی می‌کنند این را به نحوی توجیه کنند.
به هر حال یک چنین تصمیماتی باید به تصویب مجلس برسد.
بله صد در صد. ولی علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت، از عباراتی استفاده کرده مثل «همکاری‌های راهبردی با روسیه، مبارزه با تروریسم». ولی در هر صورت حرف شما درست است. اجرای عملیات نظامی از پایگاه هوایی ایران به وسیله روس‌ها هرچند کوتاه مدت باشد ولی یک نوع عملیات مشترک است و با روح ماده ۱۴۶ قانون اساسی در تضاد است. به ویژه اینکه جمهوری اسلامی با توجه به موضع انقلابی و ایستار سرداران سپاه که دائم از استقلال و ناوابستگی به کشورهای خارج صحبت می‌کنند در تضاد است. ولی دارند این را طوری عنوان می‌کنند که این یک ماموریت کوتاه مدت یا عملیات مشترک کوتاه مدت است و به زودی تمام خواهد شد. ولی در اصل با روح ماده ۱۴۶ قانون اساسی در تضاد است.
فکر می کنید این اتفاق واکنش‌هایی در داخل ایران به دنبال خواهد داشت؟
صد در صد. آنهایی که می‌توانند و اجازه اظهار نظر داشته باشند عنوان خواهند کرد و بی‌شک با عکس‌العمل و واکنش تند سرداران سپاه و کسانی که شایق همکاری با روس‌ها هستند روبه رو خواهند شد. ولی ممکن است برخی از مقام‌های ایران که در طیف اصولگرا نیستند این را به نحوی هرچند دیپلماتیک عنوان کنند که این کار در تضاد با ماده ۱۴۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی است.