احراز صلاحیت حسن خمینی، معمای انتخابات پنجمین دوره خبرگان رهبری شده است.
درست در روزی که دبیرخانه ساختمان خبرگان رهبری در فلکه دور شهر قم، محل برو بیای داوطلبان نمایندگی مجلس پنجم خبرگان رهبری بود، حسن خمینی، نوه بنیانگذار انقلاب اسلامی در مدرسه دارالشفا در خیابان آستانه، به شاگردان طلبه‌اش درس می‌داد.
اتفاقی که تمام شایعه‌های چند هفته اخیر درباره چگونگی بررسی احراز صلاحیت علمی او را پررنگ‌تر کرد.
ماجرا از همان روز ثبت‌نام نوه آیت‌الله خمینی برای ورود به انتخابات خبرگان رهبری آغاز شده بود. هیاهویی که اقدام او در محافل سیاسی به پا کرده و گروهی از اصولگرایان را به انتقاد و نصیحت و اعتراض وا داشته بود، با انتشار اخباری از احتمال رد صلاحیت حسن خمینی توسط فقهای شورای نگهبان هر لحظه سر و صدای بیشتری به پا کرده است.
پیش از ۱۵ دی ماه -روز برگزاری امتحان اجتهاد توسط شورای نگهبان- این نهاد در اطلاعیه‌ای رسمی اعلام کرد اعضای فعلی مجلس خبرگان، یا افرادی که در دوره‌های قبلی این آزمون شرکت کرده و پذیرفته شده‌اند و همچنین کسانی که در مرحله اول امتحان نمایندگی خبرگان رهبری که ۱۵ شهریور گذشته برگزار شد، حضور یافته اند- چه قبول یا رد شده باشند- لازم نیست آزمون اجتهاد بدهند.
به جز این افراد، همه دیگر داوطلبان باید مرحله امتحان کتبی و شفاهی را بگذرانند.
بعد‌تر هم نجات‌الله ابراهیمیان، سخنگوی شورای نگهبان به خبرگزاری فارس گفت که این شورا «علاوه بر اطلاعیه رسمی فقها، پیامکی هم به شماره تلفن‌های همراهی که در پرونده‌های داوطلبان انتخابات خبرگان رهبری بود، ارسال کرد، اما رسیدن یا نرسیدن پیامک مذکور تأثیری در اصل قضیه ندارد چون داوطلبان به موجب همان دعوتنامه کلی به آزمون فراخوانده شدند».
نحوه فراخوان فقهای شورای نگهبان نه تنها پاسخگوی پرسش‌ها و شایعه‌ها درباره بررسی صلاحیت برخی از داوطلبان شاخص نبود، بلکه بر ابهام‌ها افزود.
به جز حسن خمینی که حرف و حدیث‌ها درباره اینکه آیا او با وجود داشتن تألیفات و سابقه تدریس درس خارج فقه و نیز تأیید کتبی تعدادی از علما و مراجع بر اجتهادش، باید در آزمون علمی شرکت کند یا نه زیاد بوده، روحانیون دیگری همچون موسوی بجنوردی، محمود امجد، رسول منتجب‌نیا و مجید انصاری از طیف نزدیک به اکبر هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان هم با پرسش‌هایی کمابیش مشابه روبرو هستند.
سرانجام سه شنبه گذشته هیچ‌کدام از این داوطلبان صاحب نام سرجلسه امتحان حاضر نشدند. با اینکه هر کدام ازآنان به دلایل گوناگونی از حضور در دبیرخانه خبرگان رهبری سرباز زدند، اما غیبت نوه آیت‌الله خمینی بیش از سایرین خبرساز شد.
سخنگوی شورای نگهبان همان شب به تلویزیون رفت و در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری، گفت که عدم حضور نامزدهای نمایندگی خبرگان در جلسه امتحان علمی، راه احراز صلاحیت را بسته است.
بعد از آن هم تأیید و تکذیب‌ها آغاز شد. شورای نگهبان می‌گفت به نوه ۴۳ ساله آیت‌الله خمینی هم پیامک فرستاده است، اما برادرش، «علی خمینی» به ایرنا خبر داد که «دعوت رسمی از سید حسن برای شرکت در آزمون علمی خبرگان به عمل نیامده است و ایشان پیامک یا دعوتنامه‌ای در این رابطه دریافت نکرده است».
همچنین او خبرهای رسانه‌ای منتقد خانواده آیت‌الله خمینی را هم تکذیب کرد و گفت که برادرش به هیچ عنوان انصراف نداده است.
حسین شریعتمداری، سردبیر روزنامه کیهان هم در سرمقاله روز شنبه این رسانه نوشت که خبر دقیق دارد یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس خبرگان با حسن خمینی تماس گرفته و از او به صورت اختصاصی برای حضور در آزمون دعوت کرده است.
اما تنها چند ساعت بعد از انتشار این روزنامه، وب‌سایت خبری انتخاب گزارش کرد با محمد یزدی، رئیس، و احمد خاتمی، دری نجف‌آبادی، هاشمی شاهرودی، علی‌اکبر موحدی کرمانی، ابراهیم رئیسی و حسینی بوشهری، شش عضو دیگر هیئت رئیسه مجلس خبرگان صحبت کرده و همه آنها ادعای تماس با حسن خمینی را تکذیب کرده‌اند.
بعد از بالا گرفتن ماجرای ارسال پیامک‌ها و دعوت رسمی از حسن خمینی، سخنگوی شورای نگهبان دوباره به موضع‌گیری پرداخت و نقل قولی از آیت‌الله مؤمن، مسئول برگزاری آزمون‌های شورای نگهبان نقل کرد که فضا را تا حدودی تغییر داد.
او به خبرگزاری ایرنا گفت که «بنا بر اعلام نظر آیت‌الله مؤمن، ممکن است در ادامه بررسی صلاحیت‌ها، داوطلبی که در آزمون شرکت نکرده است، شرایط اجتهادش محرز شود و بتواند در ادامه مسیر انتخابات حضور داشته باشد».
این موضوعی بود که محسن رهامی و محسن غرویان نیز عنوان کرده بودند.
محسن رهامی، رئیس شورای هماهنگی اصلاحات، در حاشیه مراسم ختم دایی محمد خاتمی به خبرنگاران گفته بود که «در جلسه‌ای که با تعدادی از فقهای شورای محترم نگهبان داشتم بیان شد اگر دو نفر از آنها در خصوص اجتهاد یکی از نامزد‌ها به اطمینان برسد این مسئله برای شورای نگهبان حجت خواهد بود و در تأیید اجتهاد نامزد‌ها کفایت می‌کند».
محسن غرویان هم در گفت‌وگو با «شرق» گفته بود: «برای احراز صلاحیت علمی، برگزاری آزمون یکی از راه‌هاست. یکی دیگر از راه‌ها بررسی کتب، مقالات و آثار علمی آن فرد است که بتوان از روی آن قدرت استنباط و اجتهاد فرد را تشخیص داد. راه دیگر هم گوش‌دادن به نوارهای درسی مدرسین است که بین یک تا سه نفر از فقهای شورای نگهبان این کار را انجام می‌دهند».
به نظر می‌رسد این توضیحات شامل حال حسن خمینی است. چرا که به گزارش خبرگزاری‌ها، او از آیت‌الله وحید خراسانی اجازه اجتهاد گرفته است. همچنین وب‌سایت جماران به نقل از آیت‌الله جوادی‌آملی نوشته است که به عقیده این مرجع تقلید، «سیدحسن‌آقا از نظر فقهی در زمره علمای بزرگی است که جلسات درس فقه و اصول را بسیار خوب و پربار برگزار می‌کند و ایشان را از هر حیث واجد شرایط می‌داند».
به جز این دو نفر، آیت‌الله مصطفی محقق‌داماد و آیت‌الله علی محقق داماد نیز هر دو اجتهاد او را تأیید کرده‌اند.
توصیه به رد صلاحیت علمی
اما این تکلمه‌ها بر آزمون خبرگان هنوز تکلیف کسانی را که در آن انتخاب نکرده‌اند، روشن نکرده، از آن سو برای مخالفان نیز قانع کننده نبوده است.
چنانکه حسن شریعتمداری نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در روزنامه کیهان، در سرمقاله روز شنبه این نشریه، به حسن خمینی توصیه کرده از فرصت شرکت نکردن در امتحان علمی برای کناره‌گیری از انتخابات استفاده کند و از شورای نگهبان نیز خواسته اجتهاد نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی را تأیید نکند.
سردبیر کیهان نوشته است: «این روز‌ها نظریه‌ای با قید «احتمال» مطرح شده است که شاید اجتهاد کسانی که در آزمون شرکت نکرده‌اند نیز از طریق دیگری احراز شود. این فرمول هر چه باشد و برای هر یک از داوطلبان شرکت نکرده در آزمون قابل بررسی باشد، به دلیلی که اشاره می‌شود مصلحت نیست درباره فرزند یادگار حضرت امام (ره) به‌کار گرفته شود، زیرا می‌تواند این توهم را در افکار عمومی پدید آورد که شورای محترم نگهبان برای فرزند یادگار امام (ره) استثنا قائل شده است».
البته این بخش از اظهارات نماینده رهبر جمهوری اسلامی در کیهان نیز بی‌پاسخ نمانده است. محمد مهاجری که خود زمانی در تحریریه این روزنامه بود، به او یادآوری کرده است: «خاطر مبارک جناب آقای شریعتمداری مستحضر هست که حتی اگر جناب سیدحسن خمینی از سوی فقهای شورای نگهبان مستثنی شود، اولین استثنا نیست، زیرا پدر ارجمند و بزرگوار ایشان هم (با اینکه ظاهراً کرسی درس خارج نداشت) از سوی فقهای معظم شورای نگهبان، برای عضویت در خبرگان پذیرفته شدند».
جدا از این مجادلات قلمی در رسانه‌ها، هنوز هیچ مقام رسمی و مسئول دراین باره اظهار نظر نکرده، حسن خمینی نیز خود مشی سکوت در پیش گرفته است.
شش فقیه شورای نگهبان مسئول بررسی صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری هستند. مطابق قانون احمد جنتی و محمد یزدی که خود از تهران نامزد نمایندگی این مجلس شده‌اند نمی‌توانند درباره سایر کاندیداهای این استان نظر دهند و بنابراین محمد مؤمن، محمود هاشمی شاهرودی، محمدرضا مدرسی یزدی و مهدی شب‌زنده‌دار باید نام خود را برای تصمیمی تاریخی ثبت کنند.
رد صلاحیت احتمالی حسن خمینی برای داوطلبی مجلس خبرگان رهبری، می‌تواند به چالش کشیدن خانواده بنیانگذار جمهوری اسلامی، و نیز مراجعی باشد که تا کنون به نوه آیت‌الله خمینی اجازه اجتهاد داده‌اند.
باید دید که آیا فقیهان شورای نگهبان حاضرند هزینه حذف حسن خمینی را بپردازند یا اینکه او را در عرصه قدرت می‌پذیرند. قرار است تا پنجم بهمن ماه تکلیف داوطلبلن مشخص شود.