نزدیک به یک هفته است شهروندان عراقی به خاطر کمبود آب و برق و کیفیت خدمات دولتی در شهرهای مختلف تظاهرات می‌کنند. این درگیری در برخی نقاط مانند استان بصره به خشونت کشیده شده و شماری از معترضان جان خود را از دست داده‌اند.
عراق تابستانی داغ را پشت سر می‌گذارد، به طوری که دمای برخی شهرها و از جمله بصره به ۵۰ درجه سانتی‌گراد نزدیک شده است.
استان بصره که در مجاورت استان خوزستان قرار دارد، مانند بسیاری از نقاط عراق با کمبود آب شدید مواجه است، به طوری که دولت مجبور شده کشت تابستانه برای کشاورزان را ممنوع اعلام کند.
بر پایه گزارش سال ۲۰۱۲ سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، در طول دو دهه گذشته میزان آب دجله و فرات در میان‌رودان (بین‌النهرین) ۶۰ درصد کاهش یافته است.
به گفته پاول شلونکه، هماهنگ‌کننده امور اضطراری فائو، در اربیل در سال جاری «ملغمه‌ای از کاهش بارندگی، کاهش سطح آب‌های زیرمینی و ساخت سد جدید ترکیه» باعث شده که آبی برای جنوب عراق وجود نداشته باشد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌نویسد ممنوعیت کاشت برنج، ذرت و دیگر محصولات کشاورزی برای کشوری که از هر پنج نفر یک نفر به کشاورزی وابسته است، باعث شوک جامعه شده است.
این دستور کشاورزان را خشمگین کرده و در یک مورد آنها شاخه‌ای از رود فرات را برای آبیاری زمین‌هایشان بستند که با واکنش پلیس مواجه شد. کشاورزان از دولت عراق می‌خواهند که سهم آب بیشتری از ترکیه مطالبه کند.
از سوی دیگر آیت‌الله سیستانی مرجع مقیم نجف از دولت خواسته که به کمک کشاورزان بشتابد و سیستم‌های آبیاری و کشاورزی را بهینه کند. شیخ عبدالمهدی کربلایی نماینده آیت‌الله سیستانی در نماز جمعه، ۲۲ تیرماه، اعلام کرد که این مرجع شیعیان از مطالبات مردم و به ویژه اهالی بصره حمایت می‌کند. وی همچنین دولتمردان عراقی را به ناکارآمدی متهم کرد.
سرچشمه ۷۰ درصد آب‌های سطحی عراق در کشورهای همسایه
در روزهای اخیر در شبکه‌های اجتماعی ویدئوهایی منتشر شده که نشان می‌دهد مردم عرض دجله را پای پیاده طی می‌کنند.
حدود ۷۰ درصد آب‌های سطحی عراق از کشورهای بالادستی تامین می‌شود. اکنون با سدهایی که ترکیه در سرچشمه‌های دجله و فرات ساخته، سهم کمتری از آب به عراق می‌رسد.
از سوی دیگر انتظار می‌رود پس از فروکش کردن جنگ داخلی در سوریه این کشور نیز میزان بیشتری آب از فرات برداشت کند.
ترکیه در ماه ژوئن امسال آبگیری سد بزرگ ایلیسو بر رود دجله را آغاز کرد، اما به خاطر درخواست بغداد آبگیری این سد تا ماه ژوئیه به تعویق افتاد. آبگیری این سد می‌تواند تا سه سال به طول بینجامد.
سد ایلیسو یکی از ۲۲ سد و ۱۹ نیروگاهی است که ترکیه در قالب «طرح آناتولی جنوب شرقی» ساخته است.
قطع برق صادراتی ایران به عراق
کم شدن آب دجله و فرات تولید برق در این کشور را نیز با مشکل مواجه کرده است.
کمبود برق در عراق در حالی است که سخنگوی وزارت برق این کشور روز جمعه ۱۵ تیرماه به خبرگزاری آناتولی گفت ایران به دلیل دیرکرد بدهی‌های بغداد، صادرات برق هزار مگاواتی خود را قطع کرده است.
سخنگوی وزارت برق عراق گفته است قطع صادرات برق ایران خاموشی‌های میسان، ذی قار و بصره را طولانی‌تر کرده است.
از همین رو قاسم فهداوی، وزیر نیروی عراق روز جمعه ۲۲ تیرماه در راس هیئتی به ایران سفر کرد تا درباره صادرات برق با تهران مذاکره کند.
بنا بر اطلاعیه وزارت نیروی عراق، این هیئت برای ازسرگیری فعالیت چهار خط انتقال برق خرمشهر- بصره، کرخه- عماره، کرمانشاه- دیاله و سرپل ذهاب-خانقین تلاش خواهد کرد.
ایران در هفته‌های اخیر خود با کمبود برق مواجه شده و خاموشی‌ها با دیگر به شهرها بازگشته‌اند.
عراق: ایران ۴۲ نهر یا رود را مسدود یا منحرف کرده است
از سوی دیگر به گفته احمد محجوب سخنگوی وزارت خارجه عراق، ایران همچنین جریان ۴۲ نهر و رودخانه به عراق را منحرف یا مسدود کرده که با تکذیب ایران مواجه شد. این مقام وزارت خارجه عراق گفته است که تمرکز دولت عراق اکنون بیشتر به ترکیه است.
خشکسالی بی‌سابقه «در ۹۰۰ سال اخیر»
در سال ۲۰۱۶ ناسا برپایه پژوهش گروهی از دانشمندان اعلام کرد خشکسالی شرق مدیترانه در ۹۰۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
بر پایه این پژوهش منطقه شام از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۲ در ۵۰۰ سال گذشته خشک‌ترین دوره بوده و در ۹۰۰ سال گذشته نیز ۱۰ تا ۲۰ درصد خشک‌تر از دوره‌های خشکسالی بوده است. این تحقیق عامل انسانی را در تغییرات اقلیمی سال‌های اخیر موثر ارزیابی کرده است.
مدیریت واکنشی
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، ژوئن امسال در گزارشی به نحوه مدیریت خشکسالی در شمال آفریقا و خاورمیانه و از جمله ایران و عراق انتقاد کرد.
در این گزارش قید شده که مدیریت خشکسالی در کشورهای این دو منطقه به جای پیشگیری از تبعات خشکسالی، بیشتر واکنشی بوده است. تغییر الگوهای کشاورزی، آبیاری و دامداری از جمله توصیه‌های فائو بوده است.