موسسه تحقیق صلح بین‌المللی در استکهلم، سیپری، در گزارشی اعلام کرد که بودجه نظامی ایران با شش دهم درصد افزایش به رقم ۱۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است که آن را در جایگاه چهارم خاورمیانه از نظر بودجه نظامی قرار می‌دهد.
بر اساس این گزارش که روز یک‌شنبه، دوم اردیبهشت منتشر شد، سهم کل هزینه‌های نظامی اختصاص‌یافته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از دست‌کم سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۷) رو به افزایش بوده است.
هرچند برخی هزینه‌های نظامی سپاه پاسداران یا ارتش جمهوری اسلامی در بودجۀ عمومی دولت منتشر می‌شود، اما این هزینه‌ها فقط بخش تأسیسات زیربنایی را در بر می‌گیرد.
سایر منابع و مصارف تسلیحاتی و هسته‌ای از دید عموم پنهان است، حساب خاص برای آن در نظر گرفته شده و گزارش آن بعد از شورای عالی امنیت کشور مستقیم به دفتر رهبر جمهوری اسلامی ارائه می‌شود.
براساس اطلاعاتی که رادیوفردا به دست آورده است، حتی نمایندگان مجلس نیز از سازوکار این «بودجۀ سایه» مطلع نیستند و فقط گاهی گزارشی کلی و بدون جزئیات، آن هم در جلسات محرمانه، به کمیسیون امنیت ملی ارائه می‌شود.
افزایش ۹ درصدی بودجه نظامی خاورمیانه
در گزارش سیپری اشاره شده که بودجه نظامی کشورهای خاورمیانه با ۹ درصد افزایش، به ۲۰۰ میلیارد دلار رسیده است. رتبه اول در این زمینه به عربستان سعودی اختصاص دارد با ۷۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، که ۷.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را در بر می‌گیرد.
دلیل افزایش بودجه نظامی عربستان نیز افزایش درآمدهای نفتی این کشور به‌دلیل بالا رفتن تقاضا برای نفت غیرروسی و افزایش قیمت این ماده خام در جهان پس از حمله روسیه به اوکراین عنوان شده است.
اسرائیل با ۲۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بودجه نظامی در رتبه دوم خاورمیانه قرار دارد که نشان‌دهنده رشدی ۲۴ درصدی در هزینه‌های نظامی این کشور است. عمده این تغییر به‌دلیل جنگ در نوار غزه بوده است.
بیشتر در این باره: صادرات تسلیحاتی ایران در پنج سال گذشته «۲۷۶ درصد» افزایش یافتترکیه در رده سوم هزینه‌های نظامی در خاورمیانه است.
خاورمیانه به صورت منطقه‌ای از نظر سهم بودجه نظامی در تولید ناخالص داخلی، با میانگین ۴.۲ درصد در صدر مناطق جهان قرار دارد. این میزان در اروپا ۲.۸ درصد، آفریقا ۱.۹، آسیا و اقیانوسیه ۱.۷ و کشورهای آمریکایی ۱.۲ درصد است.
هزینه‌های نظامی در جهان
موسسه تحقیق صلح بین‌المللی استکهلم در گزارش ۲۰۲۴ خود اعلام کرده که میزان هزینه‌های نظامی در جهان به رکورد بی‌سابقه دو تریلیون و ۴۴۰ میلیارد دلار رسیده که بالاترین میزان ظرف یک دهه گذشته به شمار می‌رود.
بر اساس این گزارش، رقم افزایش هزینه‌های نظامی در جهان در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ حدود هفت درصد بوده که سریع‌ترین میزان رشد از سال ۲۰۰۹ محسوب می‌شود.
نان تیان، پژوهشگر ارشد هزینه نظامی و برنامه تولید تسلیحاتی سیپری، هشدار داده که مسابقه تسلیحاتی کشورها به خطر افزایش یک درگیری بزرگ ناخواسته دامن می‌زند.
او گفت: «افزایش بی‌سابقه هزینه‌های نظامی پاسخی مستقیم به وخامت وضعیت صلح و امنیت در جهان است. دولت‌ها قدرت نظامی را در اولویت قرار می‌دهند، اما این خطر یک اقدام-واکنش مارپیچی در چشم‌اندازِ به شدت متغیر ژئوپلیتیک و امنیتی را به‌دنبال دارد».
بر اساس گزارش سیپری، ایالات متحده آمریکا با ۳۷ درصد و چین ۱۲ درصد، نیمی از هزینه‌های نظامی جهان را به خود اختصاص داده‌اند. این دو کشور به ترتیب، میزان هزینه‌های نظامی خود را ۲.۳ درصد و شش درصد افزایش داده‌اند.
ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ حدود ۹.۴ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ صرف «تحقیق، توسعه، آزمایش و ارزیابی» نظامی کرده، زیرا واشینگتن به‌دنبال حفظ برتری خود در حوزه فناوری است.
به گفته موسسه تحقیق صلح بین‌المللی استکهلم، از سال ۲۰۱۴ که روسیه برای نخستین بار به شبه‌جزیره کریمه و منطقه دونباس در اوکراین حمله کرد، ایالات متحده تمرکز خود را از عملیات‌های ضد شورش و جنگ نامتقارن به «توسعه سیستم‌های تسلیحاتی جدید که می‌تواند در درگیری بالقوه با دشمنان دارای قابلیت‌های نظامی پیشرفته استفاده شود تغییر داده است».
بیشتر در این باره: سیپری: احتمال افزایش تسلیحات هسته‌ای در جهان طی یک دهه آیندهدر حالی که افزایش میزان هزینه‌های نظامی آمریکا کوچک بوده است، چین به عنوان دومین کشور جهان که بالاترین هزینه نظامی را دارد، بودجه این بخش را به ۲۹۶ میلیارد دلار رسانده است که بیانگر افزایشی شش درصدی نسبت به سال ۲۰۲۲ است.
روسیه، هند، عربستان سعودی و بریتانیا در رتبه‌های بعدی پس از چین قرار دارند. بریتانیا در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ شاهد ۷.۹ درصد افزایش در بودجه نظامی خود بوده است.
روسیه در سال ۲۰۲۳ میزان بودجه نظامی خود را با ۲۴ درصد افزایش به ۱۰۹ میلیارد دلار رساند. این کشور هم اکنون حدود شش درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های نظامی اختصاص می‌دهد که عمدتاً به‌دلیل ادامه جنگ در اوکراین است.
بر اساس گزارش سیپری، اوکراین در رده هشتم کشورهای دارای بیشترین هزینه نظامی قرار دارد که بودجه آن در این بخش با ۵۱ درصد افزایش به ۶۴.۸ میلیارد دلار رسیده است. این رقم معادل ۵۹ درصد بودجه نظامی روسیه است.
این موسسه می‌گوید که هزینه‌های نظامی کی‌یف بین سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۳ حدود هزار و ۲۷۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. کمک‌های نظامی دریافتی اوکراین از سایر کشورها در جنگ آن با روسیه نیز در این گزارش لحاظ شده است.
لورنزو اسکارازاتو، پژوهشگر سیپری، می‌گوید: «همه مناطق شاهد افزایش بودجه بوده‌اند. این به ما تصویر جهانی را می‌دهد که کمتر احساس امنیت می‌کند و شاید بدین معناست که امنیت سخت به جای ابزارهای دیپلماتیک در حال بازگشت است».
او افزود: «کشورها شاهد تنش و بی‌ثباتی هستند، در نتیجه به جای دنبال کردن راه‌های دیپلماتیک، امنیت سخت را ترجیح می‌دهند و لذا بیشتر صرف هزینه‌های نظامی می‌کنند».
گزارش سالانه سیپری در مورد بودجه نظامی در سراسر جهان بر اساس مجموعه‌ای از داده‌ها در این حوزه است. پژوهشگران این موسسه در گزارش خود همچنین هزینه‌هایی را که صرف پرسنل، کمک نظامی و تحقیق و توسعه نظامی می‌شود لحاظ می‌کنند.