همایش بین‌المللی سن‌پترزبورگ مهم‌ترین رویداد روسیه طی هفتهٔ گذشته بود و به ولادیمیر پوتین و طرفدارانش فرصت داد تا بنا به ادعای خود بر «ناکارآمدی تحریم‌های غرب» تأکید کنند. همزمان با وعده‌های رئیس‌جمهور روسیه در مورد دورنمای «درخشان» همکاری مسکو و نمایندگان «کشورهای دوست»، یک تحلیلگر اندیشکدهٔ وابسته به کرملین با پیشنهاد حملهٔ هسته‌ای به اروپا غوغا برپا کرد.
چرا تهدید جنگ هسته‌ای «جدی‌تر از قبل» است؟
سرگئی کاراگانوف، تحلیلگر مشهور روس، در مقاله‌ای با عنوان «تصمیم سخت اما اجتناب‌ناپذیر؛ استفاده از تسلیحات هسته‌ای بشریت را از فاجعهٔ جهانی نجات خواهد داد»، ابراز اطمینان کرد حتی پیروزی بر اوکراین باعث پایان مقابلهٔ روسیه با غرب نخواهد شد و این بحران مدت مدیدی روسیه را «از گرایش حیاتی سیاسی، اقتصادی، نظامی و عقیدتی به شرق» باز خواهد داشت. از این جهت «پیروزی بر غرب در اولویت است و ضروری است کرملین در این مورد به آمریکا ضرب‌الاجل بدهد».
به‌عقیدهٔ این تحلیلگر، با استقرار سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی در بلاروس گام اول برداشته شده و گام‌های بعدی «حملهٔ هسته‌ای به کشورهای اروپایی است تا آمریکا به هوش بیاید».
این اولین بار نیست که مقامات روس ازجمله رئیس‌جمهور روسیه به استفاده از سلاح هسته‌ای تهدید می‌کنند. کاراگانوف پیشتر نیز مطالب متعددی دربارهٔ قدرت بازدارندگی تسلیحات هسته‌ای نوشته بود اما این اولین بار است که او صراحتاً تصمیم‌گیرندگان در کرملین را فرامی‌خواند از تهدید به عمل روی آورند.
بیشتر در این باره: پوتین استقرار تسلیحات اتمی روسیه در بلاروس را تأیید کردعدهای بر این باورند که مقاله‌هایی از این دست سلاح روسیه در جنگ رسانه‌ای است و حتی انتشار آن به زبان انگلیسی این سوءظن را تشدید کرده که کرملین می‌خواهد به کمک تحلیلگران محبوبش غرب را بار دیگر بترساند.
همزمان بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند از آن‌جا که سرگئی کاراگانوف عضو چند اندیشکدهٔ وابسته به کرملین است، ازجمله باشگاه والدای (که هر سال با حضور ولادیمیر پوتین برگزار می‌شود)، شورای دفاع و سیاست خارجهٔ روسیه (که به کرملین و وزارت خارجهٔ روسیه مشاوره می‌دهد) و از همه مهم‌تر شورای اجتماعی وابسته به شورای امنیت ملی روسیه (که مهم‌ترین نهاد مسئول جنگ علیه اوکراین شده)، تهدید هسته‌ای او را باید بیانگر تفکر دسته‌جمعی تلقی کرد و بسیار جدی گرفت «دست‌کم به آن دلیل که کاراگانوف روابط بسیار نزدیک با نیکلای پاتروشف دارد و پاتروشف از مهم‌ترین مشاوران پوتین در مورد جنگ است؛ شنیده‌اید که پاتروشف از آمادگی لهستان برای تصرف غرب اوکراین خبر داده بود؟ کاراگانوف از پنج سال پیش در این باره چند مقاله نوشته بود».
مقالهٔ کاراگانوف احتمالاً خود پوتین را خطاب قرار می‌دهد «چراکه مملو از ایده‌هایی است که رئيس‌جمهور روسیه به آن‌ها توجه ویژه دارد و حتی از اصطلاح‌هایی استفاده کرده که ولادیمیر پوتین به کار می‌گیرد، نه سرگئی کاراگانوف. و گویا به خوانندهٔ بلندپایهٔ خود چنین گوشزد می‌کند: برنده محاکمه نمی‌شود، نجات‌دهنده مورد تحسین قرار می‌گیرد.»
الگوبرداری از اتحاد شوروی در ایدئولوژی و در اقتصاد
همایش بین‌المللی سن‌پترزبورگ پیشتر لقب داووس روسی داشت و طی آن سیاستمداران و سرمایه‌گذاران بین‌المللی به‌دنبال اطلاعات دست‌اول از مسیرهای توسعهٔ روسیه بودند، اما امسال ورود خبرنگاران غربی به این همایش منع شد، سیاستمداری از خارج به‌جز رهبران امارات متحدهٔ عربی، الجزایر و کوبا به سن‌پترزبورگ نرفتند و سرمایه‌گذاران غربی اغلب از ترس تحریم‌ها جای خود را به هیئت‌هایی از ایران و برخی دیگر از «کشورهای دوست» واگذار کردند.
همایش سن‌پترزبورگ در حالی برگزار شد که تخریب سد نواکاخوفکا فاجعهٔ انسانی و زیست‌محیطی به بار آورده و استان‌های روسیه که هم‌مرز با اوکراین است، به منطقهٔ جنگی تبدیل شده است.
در عین حال ولادیمیر پوتین فرصت را غنیمت شمرد تا از دستاوردهای اقتصاد روسیه خبر دهد: رشد نسبی به‌رغم بیش از ۱۳ هزار مورد تحریم، کمترین میزان بیکاری در سال‌های اخیر، افزایش پرداخت‌های اجتماعی و چرخش به شرق.
بیشتر در این باره: رئیس امارات در دیدار با پوتین: قصد گسترش و تحکیم رابطه با روسیه را داریمهمزمان صاحب‌نظران به موضوعاتی دقت کرده‌اند که مورد توجه رئیس‌جمهور روسیه قرار نگرفت: رشد کم‌سابقهٔ هزینه‌های نظامی و صنایع مرتبط با جنگ، افزایش وابستگی به واردات از چین و نقش یوآن در پرداخت‌های دوجانبه، فرار بی‌سابقهٔ مغزها که ازجمله باعث کاهش بیکاری شده، رشد قیمت‌ها همزمان با کاهش تولید و کسر بودجهٔ چشمگیر دولت.
اقتصاددانان نگران‌اند که «حکومت روسیه ایدئولوژی دورهٔ شوروی را احیا کرده اما اصرار دارد اشتباهات اقتصادی پیشین تکرار نخواهد شد در عین حال اصول اقتصاد شوروی نیز همچون رسوم سیاسی آن دوران بازگشته است: تحریف آمار، برنامه‌‌ریزی غیرقابل‌اجرا، افزایش حقوق کارگران به‌جای سرمایه‌گذاری، سفارش‌های دولتی به‌ویژه در صنایع نظامی و مراجعه به تجارت خصوصی برای جبران نواقص اقتصاد دولتی. برای پنهان‌کردن مسائل موجود اقتصادی، کرملین همان حیله‌های دورهٔ شوروی را به کار می‌گیرد که برای اتحاد شوروی سابق مانند بمب ساعتی شده بود».
گزارش جدید نشان می‌دهد هشت هزار و پانصد نفر با درآمد بیش از یک میلیون دلار طی سال گذشته روسیه را ترک کرده‌اند؛ نیمی از تعدادی که در اوایل جنگ پیش‌بینی شده بود. گفته می‌شود محدودیت‌هایی که برای شهروندان و تجارت روس‌ها در غرب به وجود آمده، باعث شده بسیاری از آن‌ها در داخل روسیه بمانند و به کرملین وابسته‌تر شوند. امارات متحدهٔ عربی مقصد دیگر سرمایه‌دارهای روسی است.
چرا پوتین حاضر به پایان جنگ نیست؟
پس از یک سال و نیم جنگ خونبار روسیه علیه اوکراین مشخص است مسکو نتوانسته به اهداف خود برسد و عمدتاً بر حفظ مناطقی تمرکز کرده که در هفته‌های اول تهاجم گستردهٔ نظامی خود اشغال کرده بود.
دستیابی به «قلمرو جدید» که ضمناً دالان زمینی به کریمه را فراهم آورده، می‌توانست از سوی حکومت روسیه به عنوان «پیروزی» تبلیغ شود تا به‌مرور از شدت جنگ بکاهند و به آن پایان دهند. پس چرا روسیه در این مسیر حرکت نمی‌کند؟
تحلیلگران سرشناس روس معتقدند «تصمیم جنگ و صلح توسط یک نفر اتخاذ می‌شود: ولادیمیر پوتین. برای او صلح یعنی مرگ سیاسی، و ادامهٔ جنگ بهترین راه‌حل برای تمام مشکلاتی است که در روسیه انباشته شده و تنها در شرایط جنگی قابل‌حل است».
«برای نمونه، هشت سال و نیم پیش از زمان آغاز جنگ علیه اوکراین، پوتین خواهان چرخش روسیه به شرق و کاهش وابستگی به غرب بود، اما به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های هنگفت دولت، هم تجارت و هم شهروندان روس همچنان غرب را قطب رفاه و محل برآورده‌شدن آرزوهایشان می‌پنداشتند. اما فقط یک سال جنگ کافی بود تا حجم تجارت روسیه با اتحادیهٔ اروپا نصف شود اما تجارت با چین یک و نیم برابر و با هند دو و نیم برابر رشد کند.»
بیشتر در این باره: تغییرات معنادار فعالیت‌های رسمی پوتین در یک سال اخیر«نمونهٔ دیگر دلار‌زدایی است؛ آرزویی که دولت روسیه از زمان یلتسین داشت اما همواره حرفی بیش نبود تا این‌که در سال ۲۰۲۲ سهم دلار و یورو در پرداخت‌های صادرات به کمتر از ۵۰ درصد رسید. یا مثلاً آرزوی دستیابی به بندرهای خلیج فارس؛ بیش از بیست سال طرح کریدور شمال-جنوب روی کاغذ مانده بود و تنها پس از جنگ به‌عنوان مهم‌ترین پروژهٔ ترابری مطرح شده است.»
«مهم‌تر از همه، تنها در دورهٔ جنگ تعطیل‌شدن تمام رسانه‌های مستقل و ممنوعیت شبکه‌های اجتماعی امکان‌پذیر شد. مخالفان به‌دلیل ادای کلمهٔ "جنگ" برای مدت طولانی روانهٔ زندان می‌شوند و بدون چون‌وچرا اقتصاد روی ریل نظامی قرار گرفته است... تمام آرزو‌های پوتین در حال برآورده‌شدن است و او هیچ‌گاه به فکر هزینه نبوده. اما اگر جنگ پایان یابد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ پایان جنگ لزوماً به‌معنای فروپاشی رژیم پوتین نیست، اما او قطعاً ناچار خواهد شد به سؤالات بسیاری دربارهٔ دلایل و هزینه‌ها پاسخگو باشد و از این تحول فراری است. ریسک‌های جنگ بسیارند اما از دید پوتین ریسک پایان‌دادن به جنگ بسیار بیشتر است.»
«ماراتن همبستگی»: رسانه‌های مستقل روسی طی برنامه‌ٔ ۱۳ ساعتهٔ مشترک در یوتیوب از مخالفان رژیم پوتین بیش از ۳۴ میلیون روبل/ ۴۰۰ هزار دلار برای کمک به زندانیان سیاسی در روسیه پول جمع‌آوری کردند.
بیشتر در این باره:
مرور هفتگی رسانه‌های روسی؛ راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب به نفع روسیه است یا امتیازدهی به ایران؟مرور هفتگی رسانه‌های روسی؛ ایران چه جاذبه‌ای برای روسیه دارد؟مرور رسانه‌های روسیه؛ از آشپزی برای پوتین تا شاخ‌‌شدن برای نظامیان بلندپایهمرور هفتگی رسانه‌های روسی؛ قانون جدیدی که می‌تواند هر شهروند روسیه را «مأمور بیگانه» معرفی کند