نتیجهٔ تحقیقات تیم «خط کمک‌های اضطراری امنیت دیجیتال» در گروه فیلتربان نشان می‌دهد شبکه‌ای از کانال‌های تلگرامی در قالب انتشار محتوای مجرمانه اقدام به جذب نیرو به نفع جمهوری اسلامی می‌کنند.
این کانال‌های تلگرامی شامل مطالب مرتبط با تمایلات جنسی به کودکان (پدوفیلیا)، پورنوگرافی بدون رضایت افراد و ترویج خشونت جنسی هستند، اما هدف اصلی این کانال‌ها چیز دیگری است.
این کانال‌ها با انتشار این مطالب افراد علاقه‌مند به این موضوعات را با دو هدف همسو با سیاست‌های جمهوری اسلامی جذب می‌کنند؛ یکی ترویج و نشر تبلیغات سیاسی حکومت و دیگری سازمان‌دهی آن‌ها به‌عنوان نیرویی برای حمله به مخالفان سیاسی حکومت و فعالان سیاسی و مدنی در ایران.
قسمت چهارم از پادکست «لایه هفتم» با نگاهی به این گزارش تلاش کرده است تا با تحلیل این موضوع، عملکرد تلگرام در این حوزه را بررسی کند و نمونه‌هایی از فعالیت این کانال‌ها را نیز توضیح دهد.
Your browser doesn’t support HTML5
تلگرام جعبه پاندورا یا چراغ آزادی
تلگرام سکویی است که از بدو تولدش در سال ۲۰۱۳ با شعار «آزادی بیان و حریم خصوصی» به دنیا معرفی شد.
این اپلیکیشن را همچنین به‌عنوان یک «پلتفرم پیشرو» از نظر تکنیکی می‌شناسند و دغدغه اصلی پاول دورف، بنیانگذار تلگرام، از همان ابتدا ایجاد فضایی امن و خصوصی برای ارتباطات بود.
آقای دورف بارها یکی از دلایل اصلی طراحی و راه‌اندازی تلگرام را دسترسی به فضایی امن و آزاد برای کاربران عنوان کرده است. اما سؤال این‌جا است که آیا این «آزادی بی‌قیدوشرط» همیشه به نفع جامعه است.
مرز بین آزادی بیان و تنظیم‌گری
بسیاری از فعالان حوزهٔ دیجیتال بر این باورند که تلگرام و بنیانگذار آن از وجود برخی از کاربران مضر در پلتفرم خود آگاه هستند. جامعهٔ مدنی نیز این موضوع را در گذشته بارها به تیم آقای دورف گوشزد کرده است.
شرکت‌های مشابه مانند فیس‌بوک و گوگل در طول سال‌ها سیاست‌هایی را در راستای موازین حقوق بشری در زمینه تعدیل محتوا و اشتراک‌گذاری اطلاعات با دولت‌ها به اجرا در آورده‌اند، اما تلگرام چنین سیاست‌هایی را اتخاذ نکرده است.
دومین انتقاد به تلگرام٬ عدم وجود رمزگذاری کامل در این پلتفرم است؛ به این معنا که پیام‌ها به طور کامل در این اپلیکیشن محافظت نمی‌شوند و در واقع کمبود «تدابیر حکمرانی منظم» وجود دارد.
بی‌توجهی مدیریت تلگرام نسبت به رمزگذاری کامل در این اپلیکیشن کاربران را نگران سرنوشت داده‌های‌شان کرده است.
عدم رمزگذاری کامل داده‌های کاربران این نگرانی را به وجود آورده که مدیران تلگرام در صورتی فشار از سوی دولت‌ها یا افراد غیر مسئول می‌توانند اطلاعات کاربران را افشا کنند.
بسیاری از حقوقدانان در حوزه دیجیتال معتقدند این موضوع پاول دوروف را در برابر درخواست‌ها و فشارها از سوی دولت‌ها در سراسر جهان آسیب‌پذیر می‌کند.
هرچند پاول دورف پیشتر تأکید کرده در موارد بسیار وقتی به این نتیجه رسیده‌اند که برخی کانال‌های تلگرامی از خط قرمز عبور کرده و عملکرد آن‌ها با ارزش‌هایی چون زمینه آزادی بیان و حفاظت از حریم خصوصی همخوانی نداشته با آن برخورد کرده است، اما موارد بسیاری وجود دارد که این سخنان او را نقض می‌کند.
فعالان حقوق دیجیتال ایرانی و کانالهایی با محتوای مجرمانه
پیش از این گروهی از فعالان حقوق دیجیتال در ایران متوجه الگوی تکرارشونده‌ای در تلگرام شده بودند.
کانالهایی با محتوای آزاردهنده، خشونت‌آمیز و حتی پدوفیلیا که به‌صورت سازمان‌یافته خود را بازآفرینی کرده و گسترش می‌دادند. این کانال‌ها نه تنها به انتشار محتوای مخرب می‌پرداختند، بلکه به شکلی هماهنگ در خدمت پروپاگاندای جمهوری اسلامی بودند.
این فعالان در این زمینه به تلگرام گزارش دادند و خواستار بسته‌شدن این کانال‌ها شدند، اما هربار که یکی از این کانال‌ها مسدود می‌شد، با ترفندهای جدید و نام‌های متفاوت، کانالی جدید با محتوای مشابه دوباره ظاهر می‌شد؛ گویی شبکه‌ای نامرئی و قدرتمند پشت سر آن‌ها بود که مانع از توقف فعالیت‌شان می‌شد.
گزارش فیلتربان از کانال‌های همسو با جمهوری اسلامی
گروه فیلتربان به شواهدی دست یافته که نشان می‌دهد برخی از کانال‌های تلگرامی با محتوای جنسی و مبتنی با ترویج خشونت در راستای سیاست‌های جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند.
این کانال‌ها به‌ویژه در حوزه سیاست خارجی و منطقه‌ای، نه تنها همسو با حکومت ایران هستند، بلکه در موارد متعدد به عنوان بازوی پخش اطلاعات نادرست و ضداطلاعات عمل می‌کنند.
علاوه بر این در این کانال‌ها به طور فعالانه مطالب زیادی علیه فعالان مدنی و سیاسی منتشر می‌شود.
این کانال‌ها همچنین اقدام به انتشار اپلیکیشن‌های با عنوان Bomber به معنای «بمب‌افکن» می‌کنند.
بیشتر در این باره: اینترنت چینی برای ایران؛ طرح صیانت چرا مسکوت ماند؟این اپلیکیشن‌ها به کاربران اجازه می‌دهد تا به صورت گسترده و انبوه پیامک‌های آزاردهنده و تماس‌های تلفنی مزاحم برای فعالان و مخالفان جمهوری اسلامی ارسال کنند، تا آن‌ها را تحت فشار روانی و آزار و اذیت سیستماتیک و هدفمند قرار دهند.
آزار و سرکوب فعالان مدنی و منتقدان جمهوری اسلامی
این کانال‌ها اطلاعات خصوصی فعالان سیاسی و مدنی را افشا کرده و اعضای خود را به حمله به آن‌ها تشویق می‌کنند. این حملات شامل تهدید، مزاحمت تلفنی و حتی تحقیر قربانیان در ملاءعام است.
برای مثال این کانال‌ها با انتشار شماره تلفن افرادی مانند حسین رونقی و مادرش، از اعضای خود خواستند تا با استفاده از ابزارهای مخرب، برای آن‌ها مزاحمت ایجاد کنند.
برخی از این کانال‌ها «باجگیری» را هم به مجموعه کارهای غیر قانونی خود اضافه کرده‌اند.
در چند کانال جدید که طی هفته‌های اخیر در تلگرام تأسیس شده‌اند٬ عکس‌های زنانی که حجاب اجباری ندارند همراه با شماره تلفن و آیدی اکانت آن‌ها منتشر شده و از اعضا خواسته شده به این زنان حمله کنند
از سوی دیگر به زنانی که هدف قرار گرفته‌اند اطلاع داده شده اگر می‌خواهند عکس و اطلاعات‌شان حذف شود، باید با ادمین‌ها تماس گرفته مبلغی را به شماره حساب یک «خیریه» واریز کرده و با ارائه تصویر فیش واریزی اطلاعات آن‌ها پاک شود.
این کانال‌ها و بات‌های تلگرامی به صورت شبکه‌ای عمل کرده٬ با یکدیگر همکاری دارند و اعضای خود را به عضویت در دیگر کانال‌های این شبکه دعوت می‌کنند.
بیشتر در این باره: وی‌پی‌ان چیست و چطور یک وی‌پی‌ان خوب پیدا کنیم؟انتشار اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده
نشر اطلاعات گمراه‌کننده و غلط یکی از استراتژی‌های این کانال‌ها است.
کانالهایی از این دست خود را به عنوان کانال خبری معرفی نمی‌کنند، اما در مقاطع حساس، به خصوص در دوره‌های که جمهوی اسلامی درگیری مشکلات منطقه‌ای به دلیل حضور نیروهای خود در خارج از ایران و یا درگیری با اسرائیل و آمریکاست، دست به انتشار هماهنگ اطلاعات گمراه کننده و غلط میزنند.
این دسته از پست‌ها معمولاً در مورد جان باختن این افراد همراه با محتوای ستایش‌آمیز است.
به‌عنوان نمونه در زمان ترور اسماعیل هنیه، از رهبران گروه افراطی حماس، که آمریکا و اتحادیه اروپا آن را سازمان تروریستی می‌دانند، این کانال‌ها به صورت هماهنگ شروع به انتشار محتوایی در راستای حمایت از سیاست‌های جمهوری اسلامی در قبال اسرائیل کردند.
همچنین مدیران این کانال‌ها در موارد متعدد اقدام به تمسخر معترضان زندانی کرده و از مجازات غیر انسانی «اعدام» استقبال علیه آن‌ها استقبال کرده‌اند.
یکی از این کانال‌ها با نام«طویله خدادوست» مرداد ۱۴۰۳ همزمان با اعلام خبر اجرای حکم شروین حاجی‌پور، هنرمند معترض، نوشت: «شروین هم رفت پیش توماج. انشاالله سال دیگه همین موقع جشن اعدامشون.»
این کانال‌های تلگرامی در بین محتوای جنسی یا خشونت‌آمیز، فایل‌های سخنرانی برخی از چهره‌های مذهبی نزدیک به جمهوری اسلامی نیز را منتشر می‌کنند.
کانال تلگرامی «طویله» پنج شهریور امسال فایل سخنرانی از علیرضا پناهیان با عنوان «چکار کنیم امام زمان بیاید» منتشر کرده است.
علی‌رغم مستندات متعدد از نقش این کانال‌ها در انتشار محتوای جنسی، خشونت‌آمیز و گمراه‌کننده، مقامات قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی نه تنها از پیگیری این کانال‌ها خودداری کرده‌اند، بلکه با تهدید و فشار مانع تلاش‌های خبرنگاران و فعالان مدنی برای افشای این شبکه‌ها شده‌اند.
در این میان نقش مدیران تلگرام در برخورد با چنین محتواها و نظارت بر عملکرد کانالهایی که به ترویج خشونت، محتوای جنسی و اطلاعات گمراه‌کننده می‌پردازند، روشن نیست و همچنان با وجود اعلام جرم علیه دوروف به دلیل نقض موارد متعدد عبور از خط قرمزها در پلتفرم، شاهد فعالیت این کانال‌ها هستیم.
بیشتر در این باره: بررسی میراث دیجیتال ابراهیم رئیسی و وعده‌های دولت جدید بیشتر در این باره: حریم خصوصی کاربران اینترنت در ایران؛ شهر بی‌دفاع