«جمعیت احیای کرد» یا کومله ژ.ک، دو سال بعد از فعالیت زیرزمینی در مهاباد، از یک روحانیون معروف شهر به نام قاضی محمد دعوت کرد تا به این گروه بپیوندد. قاضی محمد که بود و در مهاباد چه جایگاهی داشت؟ و چگونه خیلی زود توانست رهبری این گروه را به دست بگیرد؟ قسمت هفدهم برنامه فرقه، به این سئوالات اختصاص دار
«جمعیت احیای کرد» یا کومله ژ.ک، دو سال بعد از فعالیت زیرزمینی در مهاباد، از یک روحانیون معروف شهر به نام قاضی محمد دعوت کرد تا به این گروه بپیوندد. قاضی محمد که بود و در مهاباد چه جایگاهی داشت؟ و چگونه خیلی زود توانست رهبری این گروه را به دست بگیرد؟ قسمت هفدهم برنامه فرقه، به این سئوالات اختصاص دارد.
در فاصله کوتاهی بعد از تاسیس «حکومت ملی آذربایجان»، یکی از مهمترین پیامدهای این خودمختاری که در مناطق اشغال شده ایران اعلام شده بود، تشکیل یک واحد سیاسی جدید به نام «جمهوری کردستان» در مناطق کردنشین این منطقه بود. از این قسمت، رویدادهای مرتبط با این تشکیلات را بررسی میکنیم.
سرانجام روز ۲۱ آذر - یعنی روزی که از سوی شوروی به عنوان روز تشکیل مجلس ملی آذربایجان تعیین شده بود - از راه رسید و این مجلس تشکیل شد. آخرین دور مذاکرات با پیشهوری در روزهای منتهی به ۲۱ آذر، اتفاقات این روز در تبریز و چگونگی برخورد پادگانهای تبریز و اورومیه با اعلام خودمختاری آذربایجان، موضوعات قسمت
سرانجام روز ۲۱ آذر - یعنی روزی که از سوی شوروی به عنوان روز تشکیل مجلس ملی آذربایجان تعیین شده بود - از راه رسید و این مجلس تشکیل شد. آخرین دور مذاکرات با پیشهوری در روزهای منتهی به ۲۱ آذر، اتفاقات این روز در تبریز و چگونگی برخورد پادگانهای تبریز و اورومیه با اعلام خودمختاری آذربایجان، موضوعات قسمت پانزدهم برنامه فرقه هستند.
در آستانه روز ۲۱ آذر، آذربایجان در التهابی کم سابقه فرو رفته بود. در این زمان، ابراهیم حکیمی، نخستوزیری که خود آذربایجانی بود، زیر فشار بود که بحران را هر چه زودتر خنثی کند. حکیمی دو گزینه داشت: گزینه سیاسی یا فرستادن نیروی نظامی.
در آستانه روز ۲۱ آذر، آذربایجان در التهابی کم سابقه فرو رفته بود. در این زمان، ابراهیم حکیمی، نخستوزیری که خود آذربایجانی بود، زیر فشار بود که بحران را هر چه زودتر خنثی کند. حکیمی دو گزینه داشت: گزینه سیاسی یا فرستادن نیروی نظامی. این میان، چرخش ناگهانی موضع مسکو، محاسبات آنها را که به جدایی آذربایجان دل بسته بودند، به کلی به هم ریخت. قسمت چهاردهم برنامه «فرقه» شرح این موضوعات است.
بعد از تاسیس فرقه دموکرات آذربایجان، گام بعدی، مسلح کردن هواداران این گروه و همچنین دامن زدن به ناآرامیها در آذربایجان بود. اسلحه کسانی که خود را «فدایی» میخواندند از کجا تامین میشد و در فاصله بین تاسیس فرقه و روز ۲۱ آذر به قدرت رسیدن این حزب در تبریز چه رخ داد؟ سیزدهمین قسمت برنامه «فرقه» به این موضوع اختصاص دارد.
تاسیس فرقه دموکرات اگرچه حمایت گروههای مختلفی را در آذربایجان برانگیخت، اما همزمان هم گروهی از آذربایجانیها و هم گروهی از همفکران کمونیست پیشهوری که با شوروی رابطه نزدیکی داشتند، با فرقه مخالفت کردند. در میان قدرتهای جهانی هم، شوروی شاید تنها حامی فرقه بود و حتی همسایه ترک ایران، یعنی ترکیه، در این بحران طرف دولت مرکزی ایران را گرفت. قسمت دوازدهم فرقه، به واکنش حزب توده و واکنشهای بینالمللی به تاسیس فرقه دموکرات اختصاص دارد.
وقتی فرقه دموکرات آذربایجان تشکیل شد، بخشی از روشنفکران و فعالان سیاسی آذربایجانی که تمایلات قوی اصلاحطلبی داشتند هم به فرقه پیوستند یا از آن حمایت کردند. چرا؟ چه چیز در فرقه بود که آنها را جذب کرد و آنها در فرقه به دنبال چه بودند؟ قسمت یازدهم برنامه «فرقه»، تلاش برای یافتن پاسخ این سوالات است.
بیشتر
