مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل در واشینگتن که سال‌هاست در زمینه برنامه اتمی ایران تحقیق می‌کند، در گزارشی با استناد به تصاویر ماهواره‌ای از پیشرفت سریع ساخت تاسیسات جدید زیرزمینی در سایت هستهای نطنز خبر داد.
در این تصاویر که روز ۱۶ دی‌ماه تهیه شده است، ورودی سه تونل مشخص شده است که بنا بر تفسیر این موسسه، مسیرهای دسترسی به ساخت و ساز در دل بزرگ‌ترین کوه این منطقه را فراهم کرده‌اند.
این موسسه برآورد کرده است که تاسیسات جدید در حال ساخت از حفاظت بالایی برخوردار هستند.
علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، روز ۱۸ شهریور اعلام کرده بود که کار ساخت «سالن مدرن‌تر، وسیع‌تر و فراگیرتری از نظر همه ابعاد» برای تولید سانتریفوژهای پیشرفته‌تر در کوه‌های اطراف نطنز آغاز شده است.
این تصمیم ایران پس از آن اتخاذ شد که روز ۱۲ تیرماه امسال در تاسیسات نطنز وقوع یک حادثه منجر به تخریب گسترده «مرکز مونتاژ سانتریفوژ ایران» شد.
این انفجار موجب کند شدن روند تولید این نوع سانتریفوژ شده است و بر اساس گزارش روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، این رخداد برنامه هستهای ایران را تا دو سال با تاخیر مواجه می‌کند.
در گزارش موسسه علوم و امنیت، تصویری از «مرکز مونتاژ سانتریفوژ ایران» منتشر شده است که نشان می‌دهد اطراف این مرکز به طور کامل از بقایای انفجار پاکسازی شده، ولی ساختمان اصلی کماکان در وضعیتی شبیه وضعیت پس از انفجار حفظ شده است.
حکومت ایران شورای عالی امنیت ملی را مسئول انتشار گزارش مربوط به انفجار در این مرکز معرفی کرده است، ولی این شورا به دلیل آن چه «ملاحظات امنیتی» اعلام شد تاکنون گزارش دقیقی از علت بروز انفجار در این مرکز منتشر نکرده است.
پیش از این گزارش‌هایی درباره احتمال حمله هوایی یا سایبری به این مرکز منتشر شده بود، ولی حکومت ایران با رد این گزارش‌ها گفته است این حادثه «خرابکاری» بوده است.
همزمان با انتشار گزارش‌ها درباره سرعت یافتن ساخت و ساز تاسیسات زیرزمینی، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگویی که شامگاه دوشنبه، ۲۲ دی‌ماه، از شبکه افق تلویزیون حکومتی ایران پخش شد گفته است «زودتر از هشت ماه به ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد می‌رسیم».
مجلس شورای اسلامی روز ۱۲ آذر در جریان تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، دولت را ملزم کرد که سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد ذخیره کند.
به گفته کارشناسان، غنی‌سازی ۲۰ درصدی مسیر توان فنی برای رسیدن به مرحله ساخت بمب اتمی را هموارتر می‌کند؛ با وجود این، مقام‌های ایرانی می‌گویند که هدف‌شان رسیدن به جنگ‌افزار هستهای نیست.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز ۲۲ دی اعلام کرد که ایران اورانیومی را که پیشتر در سطح ۴.۱ درصد غنی شده بود، به شش آبشار سانتریفوژ در مرکز غنی‌سازی سوخت فردو تزریق کرده است تا غنی‌سازی بیشتری تا سطح ۲۰ درصد انجام دهد.
او با ابراز نگرانی از افزایش تلاش‌های ایران در این زمینه و احتمال اخراج بازرسان آژانس از ایران هشدار داد که برای نجات برجام چند هفته وقت بیشتر نمانده است.
در قانون مصوب مجلس همچنین تاکید شده است که اگر تا سوم اسفند، تحریم‌های مالی، بانکی و نفت حذف نشود، بازرسان آژانس از ایران اخراج می‌شوند و و ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند.
بر اساس برجام که تیرماه سال ۹۴ بین ایران و شش قدرت جهانی به امضا رسید، تهران پذیرفت که بسیاری از فعالیت‌های هسته‌ایش را متوقف کند و اورانیوم را در سطحی که قابل بهره‌برداری برای تولید سلاح هستهای نباشد غنی‌سازی کند.
در مقابل، کشورهای عضو این توافق پذیرفتند که تحریم‌های سازمان ملل و هستهای علیه ایران را لغو کنند.
اما با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ که از منتقدان توافق هستهای با ایران است، ایالات متحده در اردیبهشت ۹۷ از برجام خارج شد و در همین راستا، تحریم‌های سنگینی علیه تهران وضع کرد.
در حالی که بیش از دو سال از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد، جو بایدن که در انتخابات ریاست جمهوری سوم نوامبر امسال به پیروزی رسید، قرار است از بیستم ژانویه کار خود را آغاز کند.
او در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده که قصد دارد به برجام بازگردد، مشروط به این‌که ایران به تعهداتش در چارچوب این توافق بازگردد.
