یک گروه پژوهشی بینالمللی روز دوشنبه ۱۶ اسفند هشدار داد که صدمات ناشی از حدود دو دهه خشکسالی در جنگلهای آمازون و زیست بوم این منطقه به مرحله خطرناک و غیرقابل بازگشت نزدیک شده است.
این پژوهش که نتایج آن در مجله علمی «نیچر» منتشر شد نشان میدهد که بیش از سه چهارم از این مناطق جنگلی قابلیت احیای صدمات ناشی از خشکسالی و آتشسوزی و بازگشت به سلامت طبیعی خود را از دست داده است.
کریس بولتون، استاد دانشگاه اکستر و یکی از تنظیمکنندگان این گزارش گفت: «میزان مقاومت طبیعی جنگلهای آمازون در نزدیکی شهرها و روستاها و یا مزارع کشاورزی و دامپروری با سرعت بیشتری از بین میرود و در مناطق خشکتر که باران کمتری باریده است با شدت بیشتری آسیب دیدهاند.»
مناطق جنگلی آمازون که یکی از تنفسگاههای اصلی کره زمین است در جذب دیاکسید کربن نقش حیاتی دارد و حفظ این جنگلها در مقابله با گرمایش زمین بسیار مهم است.
پژوهشگران در تحقیقات خود علاوه بر بررسی مقایسهای وسعت جنگلها در دو دهه اخیر با استفاده از تصاویر ماهوارهای، میزان آب موجود در درختان و پوشش گیاهی سطح منطقه را بررسی کردهاند که عوامل سلامت و مقاومت طبیعی این زیست بوم هستند.
کریس بولتون افزود که در این تحقیقات واکنش جنگلهای آمازون به میزان بارندگی در هر ماه طی ۲۰ سال گذشته بررسی شده است که یکی دیگر از عوامل موثر در سنجش سلامت پوشش گیاهی منطقه است.
این پژوهش نشان میدهد که میزان مقاومت طبیعی جنگلهای آمازون بهخصوص در پی خشکسالیهای بزرگ سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰ به شکل محسوسی کاهش یافته است و این روند از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۱۶ که آخرین نمونه برداریها انجام شده است ادامه یافته است.
پژوهشگران معتقدند که تحت تاثیر تغییرات اقلیمی کره زمین فصلهای خشکسالی در جنگلهای آمازون طولانیتر و شدیدتر شدهاند.
به گفته کریس بولتون، در نتیجه این تغییرات روند احیای پوشش جنگلی که از خشکسالی آسیب میبینند در مقایسه با ۲۰ سال پیش طولانیتر شده است.
پژوهشگران هشدار میدهند که تشدید روند تخریب جنگلها و قطع درختان به حدی رسیده که احیای پوشش جنگلی و زیست بوم آن در برخی مناطق به نقطه غیرقابل بازگشت رسیده است. چنین وضعیتی میتواند نقطه آغاز نابودی آمازون باشد که برای تغییرات اقلیمی و تنوع زیستی کره زمین عواقب فاجعهباری خواهد داشت.
هنوز مشخص نیست که نقطه غیرقابل بازگشت در حیات جنگلهای آمازون چه زمانی از راه خواهد رسید ولی پژوهشگران پیشبینی میکنند که در مناطق خشک که بخش اعظم مقاومت طبیعی جنگل از بین رفته است به زودی شاهد وقوع این حالت خواهیم بود.
نیکلاس بوئارز، از پژوهشکده زیست محیطی دانشگاه مونیخ و نویسنده این گزارش گفت: «بررسی تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که به این نقطه غیرقابل بازگشت نزدیک شدهایم ولی هنوز از این مرز عبور نکردهایم.»
پژوهشگران تاکید میکنند که شواهد حاکی از کاهش سلامت و مقاومت طبیعی آمازون بسیار واضح و از نظر آماری بسیار مهم هستند. نکته مهم دیگر این است که خشکتر شدن پوشش جنگلی آن را در برابر آتشسوزی آسیب پذیرتر خواهد کرد.
دانیل نپستاد، از کارشناسان با سابققه زیست بوم آمازون که در این پژوهش مشارکت نداشت معتقد است که جنگلزدایی نیز در تشدید این روند دخالت داشته و از هماکنون میتوان فاجعهای را که در انتظار جنگلهای آمازون است در مناطق جنوب شرقی آن مشاهده کرد.
او افزود: «به اعتقاد من جنگلهای آمازون ناگهان به مرغزار بدل نخواهند شد. این یک روند طولانی خواهد بود و اگر از آن پیشگیری نشود به مرور بخشهای گستردهتری به خصوص در حاشیه مناطق جنگلی نابود میشوند و آمازون آسیب پذیرتر خواهد شد.»
