افت شدید ارزش پول ملی ایران و افزایش بی‌سابقه قیمت دلار، تاثیر مستقیمی بر اقتصاد کشورهایی گذاشته است که معاملات تجاری گسترده‌ای با ایران دارند. یکی از این کشورها، همسایه غربی ایران یعنی عراق است.
کاظم سعدی شینه از بازرگانان اقلیم کردستان عراق در این باره به رادیو فردا می‌گوید: «معامله‌‌های زیادی با پول ایران انجام می‌شود. ارزش این معاملات روزانه میلیاردها تومان است. برای همین مردم ضرر زیادی کردند. خیلیها معاملاتی با ارزش ۲۵ یا ۳۰ هزار تومان در برابر هر دلار انجام داده‌اند که حالا نمی‌توانند ضرری که دیدند را جبران کنند. برای همین زیان‌های وارد شده بسیار بزرگ است. دولت عراق هم اقدامی جدی برای حفظ ارزش دینار عراق انجام نداده است».
کاظم سعدی از دلایل دیگر این وضعیت را قاچاق دلار از عراق به ایران دانست: «ارزش تومان ایران خیلی افت کرده است و هر روز قیمت جدیدی دارد. این باعث تغییر قیمت دینار عراق شده، به‌طوری که در برابر دلار سقوط کرد. یکی از دلایل آن این است که ایران از عراق دلار میخرد و این دلارها قاچاقی وارد ایران می‌شود».
اقدامات آمریکا برای جلوگیری از قاچاق دلار
بحران جهش قیمت دلار در عراق پس از آن آغاز شد که وزارت خزانه‌داری آمریکا، در تلاش برای جلوگیری از انتقال دلار به ایران، ۱۴ بانک عراقی را از ارتباطات مالی بین بانکی معروف به «سوئیفت» محروم کرد.
از سوی دیگر، ماجرای قاچاق دلار از عراق به ایران تا آنجا پیش رفت که وزارت کشور عراق از نصب دستگاههای مجهز به اشعه ایکس در گذرگاههای مرزی این کشور برای کشف محمولههای دلار خبر داد.
ضوابط ایالات متحده و نظارت شدید، باعث کاهش دلارهای عرضه شده در بازار عراق و در نتیجه افزایش قیمت آن در برابر دینار شده است.
سعد علی، صراف در اقلیم کردستان، در این زمینه به رادیو فردا گفت: «آمریکایی‌ها دیگر مثل قبل دلار وارد عراق نمیکنند چون به عراقیها درباره مصرف و مقصد دلار اعتماد ندارند. آمریکایی‌ها معتقدند که دلار از عراق به ایران قاچاق می‌شود و مسؤلان عراقی هم در این ماجرا دست دارند».
او افزود: «واقعیت این است که قاچاق دلار از این‌جا به ایران، ترکیه و سوریه باعث جهش قیمت دلار، افت ارزش دینار، تورم و تاثیر منفی روی زندگی مردم شده است. همان‌طور که می‌دانید، این‌جا اکثر کالاها از خارج وارد می‌شود و ما مصرف‌کننده هستیم. همین مسئله باعث می‌شود که افت‌وخیز قیمت دلار روی قیمت کالاها تاثیر مستقیم بگذارد».
نظارت شدید بر مزایدههای روزانه فروش دلار به عراق که از این طریق به ارز حاصل از فروش نفت دست مییابد، از دیگر اقدامات ایالات متحده است. همچنین دولت عراق را مجبور به برپایی سامانه‌ای اینترنتی کرده است که به این طریق مشخص می‌شود دریافت‌کننده نهایی در معامله خرید دلار کیست.
واکنش‌ها به جهش نرخ دلار در عراق
افزایش قیمت دلار در عراق باعث بروز اعتراض‌های مردمی در این کشور شده است. معترضان، پلاکاردهایی با درخواست جلوگیری از قاچاق دلار به کشورهای همسایه در دست گرفتند. در میانه این بحران، مصطفی غالب رئیس بانک مرکزی عراق با اعلام این‌که توانایی مدیریت بحران را ندارد، از سمت خود استعفا داد.
راه‌های قاچاق دلار
جلال علی، صراف در شهر اربیل، درباره راه‌های قاچاق دلار از عراق به رادیو فردا می‌گوید که قاچاق دلار از عراق به ایران از دو راه صورت می‌گیرد؛ یکی از طریق مرزهاست که به گفته جلال علی، «به‌ویژه از راه شهرهای جنوب هم‌مرز ایران از بصره تا خانقین، دلار به صورت کنترل نشده وارد ایران می‌شد».
این وضعیت باعث شد که مسئولان متوجه شوند دلاری که در بازار عراق عرضه می‌شود، بسیار بیش از نیاز است.
او افزود: «ارزی که بانک مرکزی عراق به‌صورت روزانه وارد بازار می‌کرد، بیش از ۱۵۰ میلیون دلار بود. این میزان ارز برای کشور مصرف‌کننده‌ای مثل عراق بسیار زیاد است. مسئولان به این نتیجه رسیدند که نیاز بازار عراق کمتر از این مبلغ است. حال این مبلغ کجا می‌رود؟ به‌طور مسلم به ایران. اما صراف‌ها دیگر راه قاچاق دلار از عراق به ایران هستند».
جلال علی در توضیح گفت: «راه دوم، خروج دلار به صورت حواله از عراق به کشوری مانند ترکیه است که مسئولان متوجه آن نبودند. گستردگی روابط تجاری بین ایران و عراق و نبود سیستم متمرکز بانکی میان دو کشور، باعث شد که تجارت سنتی به صورت انجام شود. مثلا تاجری که اجناس ایرانی به قیمت پایین با توجه به نرخ ریال وارد عراق می‌کند، مجبور است از راه صرافی‌ها پول را منتقل کند؛ به این ترتیب تاجر ایرانی در ازای کالا، حواله‌های دلاری را از راه ترکیه تحویل می‌گیرد».
دست داشتن «شبه‌نظامیان و سپاه پاسداران» در قاچاق دلار
در این میان عراق از متلاشی شدن یکی از بزرگترین شبکههای قاچاق دلار و دستگیری اعضای آن خبر داد.
بر اساس گزارش رسانه‌های عراقی، شبه‌نظامیان تحت حمایت تهران و همچنین نیروی قدس سپاه پاسداران در این شبکه دست داشتند.
دولت عراق با اعلام نرخ دولتی، فعلا توانسته است که قیمت دلار در برابر دینار را کنترل کند؛ اقدامی که گروهی از آن حمایت کرده‌اند و گروهی نیز انتقاد، و این اقدام را یکی از راه‌های گسترش فساد می‌دانند.
