مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز چهارشنبه ۲۱ شهریور، در اولین سفر خارجی خود در این سمت، به عراق سفر کرد.
محمد کاظم آل صادق، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق، به خبرگزاری ایسنا گفته است که این سفر «دو روزه» به دعوت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، صورت می‌گیرد و شامل استان‌های بغداد، بصره و اربیل خواهد بود.
به‌گفتهٔ آل صادق، در صورت فراهم شدن شرایط، پزشکیان به زیارت مقبره‌های امامان شیعه در کربلا و نجف نیز می‌رود.
علاوه‌بر محمد کاظم آل صادق، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، و رسانه‌های ایران و عراق نیز می‌گویند که این سفر دارای ابعاد مختلف امنیتی، دیپلماتیک و اقتصادی است.
اولويت همکاری‌های امنیتی
سفر مسعود پزشکیان به عراق چندی پس از آغاز اجرای توافق‌نامهٔ امنیتی میان تهران و بغداد صورت می‌گیرد.
اسفند سال ۱۴۰۱، ایران و عراق یک توافق‌نامهٔ امنیتی امضا کردند که بر پایهٔ آن تهران تا ۲۸ شهریور ۱۴۰۲ به عراق مهلت داد احزاب کُرد ایرانی مستقر در اقلیم کردستان را خلع‌سلاح و اردوگاه‌های نظامی آن‌ها را تعطیل کند.
براساس اطلاعاتی که شهریور سال گذشته از افراد نزدیک به حزب دموکرات کردستان ایران به رادیوفردا رسید، مقرهای احزاب کُرد در مناطق مرزی به‌طور کامل تخلیه شده‌اند. به‌گفتهٔ این افراد مطلع، نیروهایی که در مقرهای مرزی مستقر بودند، به اردوگاه‌هایی تحت نظارت سازمان ملل متحد انتقال داده شدند.
پنجشنبه ۱۵ شهریور، در آستانه سفر پزشکیان، نیز شماری از نیروهای احزاب کومله از اردوگاه‌های خود در مناطق مرزی مشترک اقلیم کردستان با ایران تخلیه و به اردوگاه سورداش در ۴۰ کیلومتری مرز با ایران منتقل شدند.
به نیروهای باقی‌مانده کومله و خانواده‌هایشان نیز تا پایان مال جاری میلادی برای انتقال به اردوگاه سورداش مهلت داده شد.
دو تن از اعضای حزب دموکرات کردستان ایران هم جمعه ۱۶ شهریور به رادیوفردا گفتند که بهزاد خسروی، از اعضای حزب دموکرات کردستان ایران که مقیم سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق بود، حدود یک هفته پیش توسط نیروهای امنیتی اقلیم دستگیر و چند روز بعد به نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شد.
این در حالی است که اواخر تیرماه امسال، قوه قضائیه ایران با ارائه فهرستی به دولت عراق شامل حدود ۱۲۰ نفر از رهبران و اعضای احزاب کُرد مخالف جمهوری اسلامی مستقر در اقلیم کردستان، خواستار استرداد آن‌ها شده بود.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، هم در کنفرانس خبری ۱۹ شهریور، با بیان این‌که در موضوع امنیتی پیش از این توافق‌نامه همکاری‌های امنیتی بین دو کشور با تمرکز بر «خلع‌سلاح گروه‌های ترویستی و تجزیه‌طلب» جریان داشته، گفت: «در این سفر موضوع امنیت و امنیت پایدار در منطقه و تعمیق امنیت مرزهای مشترک مورد اهتمام مقامات دو کشور خواهد بود.»
فدا حسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، هم گفته است که در این سفر «بر اجرای توافقات گذشته در حوزه اقلیم کردستان، مسائل امنیتی و مرزی تأکید خواهد شد تا نگرانی‌هایی که در این حوزه‌ها وجود دارد، رفع شود».
همکاری‌های اقتصادی
علاوه بر مسائل امنیتی، انتظار می‌رود که «اقتصاد» دیگر موضوع مهم سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق باشد.
یکی از مهم‌ترین پروژه‌های اقتصادی میان دو طرف، خظ آهن میان شهر بصره عراق و شهر شلمچه ایران است که حکومت ایران متصل کردن آن به بنادر سوریه را در سر دارد.
رسانه‌های عراقی از جمله سایت شبکه السومریه نوشته‌اند که آقای پزشکیان و هیئت همراهش تأثیر احتمالی «برنامه توسعه عراق» بر گذرگاه‌های ایران را با مقام‌های عراقی به بحث خواهند گذاشت.
استان بصره بیشتر از هر منطقهٔ دیگری در عراق در سال‌های گذشته مورد توجه کشورهای عربی خلیج فارس قرار گرفته است. هم‌مرز بودن آن با کویت و عربستان سعودی، از دلایل این توجه است.
کشورهای عربی خلیج فارس به‌ویژه عربستان سعودی، سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در بصره انجام داده‌اند و عراق و عربستان سعودی توافق‌نامه‌ای برای برپایی منطقه آزاد مشترک در مرز میان دو کشور امضا کرده‌اند.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق به خبرگزاری ایسنا گفته است: «این احتمال وجود دارد که در جریان سفر به بصره چندین پروژه اقتصادی نیز آغاز شود.»
از سوی دیگر، مقادیر هنگفتی از درآمد ایران از فروش برق به عراق، به‌دلیل تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی، در بانک‌های عرقی بلوکه شده است.
پیشتر طارق الهاشم الفیهان، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی عراق، اعلام کرده بود که حجم پول‌های بلوکه‌شدن ایران در بانک‌های عراقی به ۱۱ میلیارد دلار رسیده است.
طی ماه‌های اخیر، ایران بارها با عراق دربارهٔ راه‌های استفاده از این پول مذاکره کرده است.
عراق به عنوان میانجی
در زمینه دیپلماتیک، انتظار می‌رود که تهران برای تقویت نقش عراق به‌عنوان میانجی منطقه‌ای به‌ویژه میان ایران و دیگر کشورهای عربی تلاش کند.
عراق تا کنون نقشی برجسته در نزدیک کردن دیدگاه‌ها میان ایران و عربستان سعودی ایفا کرده و همچنین در چند نوبت، میان ایران و دو کشور عربی مصر و اردن نیز میانجی‌گری کرده است.
«تقویت روابط با کشورهای منطقه» از جمله برنامه‌های اعلام‌شدهٔ مسعود پزشکیان در زمینهٔ سیاست خارجی است. از این رو، انتظار می‌رود که او از سفر به بغداد به‌عنوان فرصتی برای توسعه روابط با کشورهای منطقه استفاده کند.
محمد شیاع السودانی، نخست‌ویر عراق، برای شرکت در مراسم تحلیف مسعودی پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور ایران، به تهران رفته بود. در جریان این سفر، آقای پزشکیان در دیدار جداگانه با آقای سودانی، «تعمیق و گسترش روابط همسایگان و کشورهای منطقه با یکدیگر را برای مقابله با دخالت بیگانگان در مسائل منطقه»، ضروری عنوان کرده بود.
شهروند ایرانی محکوم به حبس ابد در عراق
رسانه‌های عراقی و عربی همچنین گمانه زنی‌کرده‌اند که پزشکیان در سفر به عراق مسئله «محمدرضا نوری» شهروند ایرانی و از نیروهای نظامی ایرانی زندانی در این کشور را نیز مطرح خواهد کرد.
محمدرضا نوری که رسانه‌های ایران، از او با عنوان «فعال رسانه‌ای فرهنگی» یاد می‌کنند، به اتهام تروریستی به خاطر دست داشتن در مرگ یک شهروند آمریکا در بغداد، ۱۶ ماه در عراق بازداشت بود و در نهایت، مرداد گذشته به حبس ابد محکوم شد.
سوم فروردین سال ۱۴۰۲، محمدرضا نوری همراه با چهار شبه‌نظامی مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق، به اتهام قتل یک معلم آمریکایی به نام استفن ادوارد تروئل دستگیر شد.
آقای تروئل، ۴۵ ساله و اهل ایالت تنسی در جنوب آمریکا بود که با همسر و فرزندانش در عراق زندگی می‌کرد.
سفیر جمهوری اسلامی در بغداد گفته است که آقای پزشکیان قرار است در جریان سفرش به عراق با فائق زیدان، رئیس شورای عالی قضایی عراق، نیز دیدار کند.
فدا حسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در این باره گفته است: «قطعاً یکی از محور‌های گفت‌وگوی رئیس‌جمهور با طرف عراقی، آزادی این رزمندهٔ کشورمان است که باید هرچه زودتر به آغوش وطن بازگردد.»
