دست‌کم ۴۰ خبرنگار و بیش از ۱۰ شهروند آمریکا در روسیه زندانی هستند. از دید مدافعان حقوق بشر، حکومت روسیه اکثر این افراد را به بهانه‌های واهی و احتمالاً با انگیزه‌های «سیاسی» و با هدف اعمال فشار بر مقام‌های غربی بازداشت کرده است تا بتواند از این طریق بر سر آزادی مجرمان روس از زندان‌های آمریکا و اروپا چانه‌زنی کنند.
اخیراً دادگاهی در روسیه آلسو کورماشوا، روزنامه‌نگار باسابقۀ رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد را به اتهام «نشر اطلاعات جعلی دربارۀ ارتش روسیه» به شش سال و نیم زندان محکوم کرد. دادگاه مصداق اتهام انتسابی خانم کورماشوا را ویراستاری یک کتاب با موضوع جنگ علیه اوکراین اعلام کرده است.
جلسۀ محاکمهٔ این خبرنگار رادیو اروپای آزاد که دارای تابعیت دوگانۀ روسیه و آمریکا است، در همان روزی برگزار شد که ایوان گرشکوویچ، روزنامه‌نگار آمریکایی و خبرنگار وال‌استریت جورنال، در دادگاهی جداگانه به اتهام «جاسوسی» به ۱۶ سال زندان محکوم شد. هر دو روزنامه‌نگار این اتهام‌ها را رد کرده‌اند.
خبرنگار رادیو اروپای آزاد
آلسو کورماشوا، خبرنگار بخش تاتار-باشقیر رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، با همسر و فرزندان خود مقیم پراگ، پایتخت جمهوری چک است. او در بهار ۲۰۲۳ برای عیادت از مادر بیمارش به زادگاهش کازان، پایتخت تاتارستان، سفر کرده بود که چند هفته بعد، هنگام بازگشت به پراگ مأموران امنیتی روسیه مانع خروج او شدند و هر دو گذرنامۀ او را ضبط کردند.
این خبرنگار ۴۷ ساله ابتدا متهم شد که تابعیت دوگانهٔ خود را ثبت نکرده و سپس با همین اتهام به عنوان «مأمور بیگانه» در پاییز گذشته بازداشت شد. خانم کورماشوا سپس به‌خاطر ویراستاری کتابی شامل ۴۰ مصاحبه با روس‌هایی که مخالف جنگ علیه اوکراین هستند به «نشر اکاذیب دربارهٔ ارتش روسیه» متهم شد؛ پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، این جرم کیفری از ابزارهای اصلی حکومت روسیه برای مجازات مخالفانش به‌شمار می‌رود.
آلسو کورماشوا، رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد و دولت آمریکا همۀ اتهام‌های انتسابی را رد کرده‌اند. پاول بوتورین، همسر آلسو و مدیر کارنت تایم، تلویزیون روس‌زبان مشترک رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد و صدای آمریکا ابراز اطمینان کرد آلسو تنها به این دلیل زندانی است که خبرنگار و تبعهٔ آمریکا است. او تأکید کرد کرملین همسرش را «گروگان» گرفته است.
روزنامه‌نگار وال استریت جورنال
ایوان گرشکوویچ یکی از سرشناس‌ترین گزارشگران امور روسیه در رسانه‌های بین‌المللی است که بهار پارسال در روسیه بازداشت و به‌تازگی به اتهام «جاسوسی» مجرم شناخته شد. دادگاه، گرشکوویچ را به ۱۶ سال زندان محکوم کرده است.
او در خانواده‌ای یهودی که در اواخر دههٔ ۷۰ قرن بیستم از اتحاد شوروی به آمریکا مهاجرت کرده بودند متولد شد و به روسی سلیس صحبت می‌کند. این روزنامه‌نگار شناخته‌شده پیش از بازداشت، شش سال مقیم روسیه بود و برای نیویورک‌تایمز، مسکوتایمز، خبرگزاری فرانسه و سرانجام وال‌استریت‌جورنال کار می‌کرد.
گفته می‌شود که آخرین مأموریت او به یکاترینبورگ برای تهیهٔ گزارش دربارهٔ گروه مزدوران واگنر بود اما مقام‌های روس او را «جاسوس» خوانده و مدعی‌اند آقای گرشکوویچ، «به دستور سی‌آی‌ای اطلاعات محرمانه جمع‌آوری کرده است».
دیگر آمریکایی‌های زندانی در روسیه
پال ویلان، یک تفنگدار سابق ارتش آمریکا است که پنج سال پیش به اتهام جاسوسی بازداشت و به ۱۶ سال زندان محکوم شد. بازداشت این شهروند آمریکا (که همچنین تابعیت بریتانیا، ایرلند و کانادا را دارد) همزمان با تحقیقات دربارۀ ظن مداخلهٔ روسیه در انتخابات آمریکا و همچنین پس از آن انجام شد که ماریا بوتینا، شهروند روس، اتهام توطئه علیه آمریکا به عنوان یک عامل خارجی را پذیرفت و در واشینگتن زندانی شد.
روبرت گیلمن که او نیز تفنگدار پیشین نیروی دریایی آمریکا است در روسیه مشغول آموزش زبان روسی بود اما پس از آن‌که «در حالت مستی به یک افسر پلیس در قطار حمله کرد»، به چهار سال و نیم زندان محکوم شد.
گوردن بلک، سرباز ۳۴ سالهٔ آمریکایی که گویا برای دیدار با دوست‌دخترش به روسیه رفته بود، به اتهام «دزی و تهدید به قتل» به تحمل چهار سال زندان محکوم شده است.
مارک فوگل، معلم مدرسهٔ آمریکایی در مسکو بود که اکنون بسته شده است. فوگا به دلیل داشتن ۱۴ گرم ماری‌جوآنا که به گفتهٔ او یک پزشک در آمریکا برایش تجویز کرده بود، بازداشت و به اتهام «قصد فروش مواد مخدر به دانش‌آموزان» به ۱۴ سال زندان محکوم شده است.
یوجین اسپکتور متولد روسیه است اما اکثر عمر خود را در آمریکا زندگی کرده. او چهار سال پیش که در روسیه مدیریت یک شرکت داروسازی را برعهده داشت به اتهام پرداخت رشوه به یک مقام روس به سه سال و نیم زندان محکوم شد. اسپکتو پس از آن که در بهار گذشته دورهٔ حبس خود را سپری کرد به «جاسوسی» متهم شد. در حال حاضر، جزئیاتی دربارۀ این اتهام او در دست نیست.
رابرت وودلاند نیز متولد روسیه است اما از کودکی توسط یک خانوادهٔ آمریکایی به فرزندی پذیرفته و در آمریکا بزرگ شد. برخی گزارش‌ها حاکی است او پنج سال پیش برای پیدا کردن مادر واقعی خود به روسیه رفت و در آن‌جا در یک مدرسه انگلیسی تدریس می‌کرد. وودلاند از زمستان گذشته به جرم داشتن مواد مخدر در بازداشت است.
مایکل لیک در روسیه، معلم زبان انگلیسی بود و همزمان یک گروه موسیقی راک داشت. او نیز در زمستان گذشته به اتهام حمل و توزیع مواد مخدر به ۱۳ سال حبس محکوم شد.
دوتابعیتی‌های روس-آمریکایی
کسنیا کارلینا ۳۳ ساله در زمستان گذشته از لس آنجلس، محل اقامت دائمی خود، برای دیدار با بستگانش به یکاترینبورگ رفت و در آن‌جا به اتهام «اوباش‌گری» بازداشت شد. بعدتر اعلام شد که او پیشتر در آمریکا به یک مؤسس خیریه که به اوکراین کمک می‌کند ۵۱ دلار اهدا کرده بود. مأموران امنیتی روس کارلینا را به «خیانت به میهن» متهم کرده‌اند. این زن ۳۳ ساله در صورت مجرم شناخته شدن از سوی دادگاه با خطر محکومیت به ۱۲ سال زندان روبه‌روست.
یوری مالف بیش از ۳۰ سال ساکن آمریکا بود. او ماه پیش، در حالی که برای دیدار با بستگانش به روسیه سفر کرده بود، به سه سال و نیم زندان محکوم شد. جرم او «توجیه نازیسم» اعلام شده، زیرا پیش از بازداشت نمادهای ارتش روسیه را در شبکه‌های اجتماعی «به تمسخر گرفته» بود.
احتمال مبادلهٔ زندانیان
چهارده سال پیش، آمریکا و روسیه برای نخستین بار پس از پایان جنگ سرد و در اوج بهبود روابط دو کشور، بر سر مبادلۀ زندانی توافق کردند. در سال ۲۰۱۰، آمریکا پذیرفت ۱۰ متهم در پروندۀ جاسوسی برای روسیه را آزاد کند تا در ازای آن، مسکو نیز چهار زندانی مورد نظر آمریکا را آزاد کند؛ یکی از آن چهار نفر سرگئی سکریپال بود که بعدتر مأموران اطلاعاتی روس کوشیدند او را با عامل اعصاب نوویچوک در بریتانیا به قتل برسانند.
در آخرین تبادل زندانیان بین روسیه و آمریکا کهاواخر پاییز ۲۰۲۲ انجام شد، بریتنی گراینر ستارهٔ بسکتبال زنان آمریکا که در روسیه به نُه سال زندان محکوم شده بود با ویکتور بوت، دلال اسلحۀ ملقب به «تاجر مرگ» که در آمریکا زندانی بود مبادله شد. هشت ماه قبل از آن، ترور رید تفنگدار سابق نیروی دریایی آمریکا با کنستانتین یاروشنکو خلبان روس که به جرم توطئه برای قاچاق مواد مخدر در آمریکا زندانی بود، مبادله شدند.
گزارش‌ها حاکی است هم‌اکنون نیز مذاکرات دشوار بین مسکو و دولت‌های غربی برای تبادل زندانیان در جریان است. ولادیمیر پوتین بارها گفته که روسیه انتظار دارد وادیم کراسیکوف که به جرم قتل یک شهروند چچن‌تبار گرجستان در برلین به حبس ابد محکوم شده و در آلمان زندانی است به روسیه بازگردد.
چندی پیش نیز سخنگوی وزارت امور خارجهٔ آمریکا گفته بود واشینگتن تاکنون برای بازگرداندن شهروندان آمریکایی زندانی در روسیه، پیشنهادهای متعددی به مسکو ارائه کرده است که همۀ آن‌ها تا کنون از سوی کرملین رد شده.
