رئیس جهاد دانشگاهی روز دوشنبه ۲۷ تیر هشدار داد که به‌دلیل تولید فناوری‌هایی که در ایران مشتری ندارد، روند مهاجرت نخبگان دانشگاهی به مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان هم رسیده است.
به گزارش ایرنا، روح‌الله دهقانی فیروزآبادی با انتقاد از روند روبه‌رشد مهاجرت نخبگان گفت: «این رویه در سایه حمایت‌هایی که از شرکت‌های دانش‌بنیان در کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای همسایه و عربی می‌شود و در غفلت مسئولان، به مهاجرت دسته‌جمعی نخبگان در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده است.»
آقای دهقانی پیش‌نیاز فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان را «تعریف چرخه تولید ارزش و ثروت» عنوان کرد و گفت: «برخی بدون توجه به مسیر زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه می گویند که تعداد شرکت‌های دانش بنیان باید افزایش یابد.»
افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر با توصیه‌های مکرر رهبر جمهوری اسلامی و تصویب قوانین و آیین‌نامه‌های حمایتی مجلس و دولت رخ داده است، به‌گونه‌ای که شمار آن‌ها از حدود ۴۶۰۰ شرکت در سال ۱۳۹۸ به حدود هفت هزار در سال جاری رسیده است.
رئیس جهاد دانشگاهی مهم‌ترین چالش پیش روی این شرکت‌ها را «متصل نشدن فناوری‌ها در ایران با نوآوری» عنوان کرد و گفت: «با افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان تنها افزایش فناوری‌هایی را خواهیم داشت که به نوآوری یا محصول آماده مصرف تبدیل نشده‌اند و به فروش نمی‌رسند.»
به‌گفته این مقام دانشگاهی، در صورتی که پازل زنجیره تولید ارزش به شکل کامل مورد توجه قرار نگیرد، «با اشکال دیگر مهاجرت و البته فاجعه مواجه خواهیم شد».
پدیده مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان «واقعی» در حالی شکل گرفته است که چندی پیش سازمان امور مالیاتی ایران هم از «هجوم و ولع» شرکت‌ها برای معرفی خود به‌عنوان دانش‌بنیان برای استفاده از معافیت‌های مالیاتی خبر داده بود.
سعید توتونچی، معاون سازمان امور مالیاتی، روز دوشنبه ۱۳ تیر با اشاره به شرکت‌های نامربوط به تولیدات دانش‌بنیان که در این طبقه قرار گرفته‌اند، همچنین گفته بود: «با موردی مواجه بودیم که تولیدکننده گز در اصفهان خود را به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان جا زده بود.»
بر اساس ماده ۳ قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان که سال ۱۳۸۹ در مجلس تصویب شد، این شرکت‌ها از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت پانزده سال معاف هستند.
علاوه بر این، بر اساس ماده ۱۱ قانون جهش تولید دانش‌بنیان که پس از تصویب در مجلس از اردیبهشت ۱۴۰۱ اجرایی شد، معادل هزینه انجام‌شده برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه این شرکت‌ها به‌عنوان اعتبار مالیاتی آن‌ها محاسبه می‌شود.
رئیس جهاد دانشگاهی نیز در اظهارات انتقادی خود به موضوع شرکت‌های غیرواقعیِ دانش‌بنیان نیز اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر کشورمان پر شده از شرکت‌های دانش‌بنیان اسمی و غیراسمی».
قوانین حمایتی شرکت‌های بنیان به‌دنبال توصیه‌های چندباره علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در زمینه فعالیت‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌تصویب رسیده است.
آقای دهقانی، رئیس تازه‌منصوب جهاد دانشگاهی، در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به امکاناتی ویژه‌ای که برخی کشورها از جمله امارات و ترکیه به فناوران می‌دهد، افزود «این‌که اکنون یک شرکت دانش‌بنیان به ترکیه یا امارات مهاجرت می‌کند، بسیار جای تأمل دارد، چراکه ممکن است شرکت‌های دانش‌بنیان دیگر را تشویق به مهاجرت کند».
این مقام دانشگاهی دلیل بروز این مسئله را تولید فناوری‌های عنوان کرد که در ایران مشتری ندارد و افزود تا وقتی «خانه خالی اتصال فناوری به نوآوری» پر نشود، «اگر فشار بیاوریم برای افزایش و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، در واقع آب در آسیاب دشمن ریخته‌ایم».
بر اساس آماری که وب‌سایت خبرآنلاین اردیبهشت امسال با بررسی آمار اداره گذرنامه جمهوری اسلامی سال ۱۳۸۰ تا مرداد ۱۳۹۹ منتشر کرد، ایران در «دانشجوفرستی» به دیگر کشورها به رتبه ۱۹ رسیده و جمعیت ایرانیان مهاجر هم طی سی سال اخیر دو برابر شده است.
