جشنواره جاز لندن؛ از کیهان کلهر تا امیر کوستوریتسا

موسیقی جاز با رگ و خون شهر شگفت‌انگیزی چون لندن آمیخته است و نه تنها می‌توان هر شب یکی از چهره‌های شناخته شده این نوع موسیقی از سراسر جهان را در کافه‌هایی نظیر «رونی اسکات» در محله قدیمی «سوهو» دید، بلکه حتی برخی از پیتزافروشی‌ها در مرکز شهر هم گاه میزبان نوازنده‌های قابلی هستند و در کنار همه این‌ها، لندن میزبان یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های جاز جهان هم هست و هر ساله از معروف‌ترین چهره‌ها تا استعدادهای تازه این نوع موسیقی را یکجا گرد می‌آورد تا میزبان این موسیقی قرن بیستمی باشد که از خیابان‌های نیورلئان توسط سیاهپوست‌های آمریکایی پا گرفت و امروز در همه شهرهای بزرگ شنیده می‌شود.

امسال در جشنواره جاز لندن که بزرگ‌ترین جشنواره موسیقی در مرکز بریتانیا محسوب می‌شود، کیهان کلهر، نوازنده برجسته ایرانی هم شرکت دارد. کلهر که استاد نواختن کمانچه است، کنسرت‌های زیادی با استادانی چون حسین علیزاده و محمدرضا شجریان در کارنامه دارد و جز آن به دلیل کار در حوزه موسیقی تلفیقی در جهان شناخته شده‌است و شاید به همین دلیل از او برای شرکت در جشنواره جاز دعوت شده باشد، در حالی که به سختی می‌توان نوع موسیقی کلهر را «جاز» تلقی کرد.

اما کنسرت او در تالار «پورسل» (بخشی از مرکز هنری- فرهنگی «ساوت بنک») به همراه تنبک مجید خلجی اجرا خواهد شد و ظاهراً نوازنده خارجی‌ای او را همراهی نخواهد کرد. این کنسرت پیشاپیش با استقبال خوبی روبه‌رو شده و بلیت‌های آن به اتمام رسیده‌است. این اجرا جزو اجراهای منتخب رادیو سه بی‌بی‌سی است و یک هفته بعد، از این شبکه پخش خواهد شد.

گروهی به نام «نونیم تریو» (Noname Trio) هم به تلفیق موسیقی سنتی ایرانی با موسیقی جاز پرداخته که در آن سری اوانز (پیانیست) به همراه نوازندگان ایرانی، علی نوربخش و صالح زارعی، به ارائه موسیقی تلفیقی خواهند پرداخت.

یکی از برنامه‌های جذاب جشنواره، کنسرت امیر کوستوریتسا، فیلمساز برجسته صربی است که علاقه‌اش به موسیقی را بسط داده و با گروه کوچک خود به اجرای کنسرت‌های حرفه‌ای در شهرهای مختلف می‌پردازد. کوستوریتسا که پیشتر در لندن در تالار باشکوه باربیکن اجرا داشت، این بار هم با «ارکستر سیگار ممنوع» (The no smoking orchestra) موسیقی بالکان را با ترکیبی از موسیقی کولی‌ها، راک و پانک به ارمغان آورده‌است.

نکته متمایزکننده اجرای کوستوریتسا، جهان جذابی است که به عنوان یک «مؤلف» خلق می‌کند و به این ترتیب اجرای یک کنسرت هم به بخشی از جهان فیلم‌های او بدل می‌شود. در نتیجه کیفیت موسیقی اصلا اهمیت چندانی ندارد. حتی کسی به این فکر نمی‌کند که خود کوستوریتسا نوازنده گیتار چندان برجسته‌ای نیست. مهم جهانی است با مختصات و ویژگی‌های خاص این فیلمساز؛ جهان دیوانه‌واری که از «دوران کولی‌ها» و «زیرزمین»، تا «گربه سیاه، گربه سفید» و«زندگی یک معجزه است»، تا کنسرت‌ها امتداد می‌یابد و به یک واقعیت عینی بدل می‌شود که در آن تمیز دادن یک کنسرت از فیلم‌های کوستوریتسا غیر ممکن می‌نماید.

ریچارد گالیانو، یکی از بهترین آکاردئون‌نوازان جهان، با ادای احترام به نینو روتا آهنگساز برجسته ایتالیایی، قطعات شاهکاری چون هشت و نیم، زندگی شیرین و پدرخوانده را به همراه دو چهره شناخته‌شده جاز، دیو داگلاس و جان سرمن، اجرا خواهد کرد.

با آن که نام سزاریو اوورا در برنامه گنجانده شده، اما بیماری و کهولت سن به این خواننده زن برجسته اجازه نداده تا لندنی‌ها را از صدای محزون و تاثیرگذار خود بهره‌مند کند. با این حال جشنواره از نام‌های بزرگ خالی نیست: هرمتو پاسکوال یکی از برجسته‌ترین آهنگسازان برزیلی، با گروه تثبیت‌شده‌اش و همراهی چند چهره بریتانیایی اجرا خواهد داشت.

میشل پورتال چهره کهنه‌کار و شناخته شده جاز فرانسه نیز کنسرت خواهد داشت و ذاکر حسین، نوازنده برجسته طبلا که شهرتش بسیار فراتر از مرزهای هند رفته، تماشاگران لندنی را مثل همیشه ذوق‌زده خواهد کرد.

دیوید سانبورن یکی از معروف‌ترین نوازندگان ساکسیفون جهان هم به اجرای برنامه خواهد پرداخت و اورنت کولمن استاد شاخص «جاز آزاد» پس از دو کنسرتش در سال ۲۰۰۹ که با استقبال بیش از حد معمول روبه‌رو شد، باز به لندن بازگشته‌است.

تماشاگران لندنی در جشنواره جاز این شهر شاهد بیش از دویست و پنجاه اجرا در شصت سالن -از تالارهای بزرگ و معروف لندن نظیر «باربیکن» و«رویال فستیوال هال» تا کافه‌های کوچک- خواهند بود.

این جشنواره از روز جمعه یازدهم نوامبر افتتاح شده و به مدت ده روز ادامه خواهد داشت.