هفته گذشته با بيست و يکمين نمايشگاه کتاب تهران همزمان بود و ناشران ايرانی کوشيدند تا با نشر کتاب های تازه بازار کتاب ايران را که با تيراژ پايين و شدت گيری سانسور درگير است، رونق بخشند.
ماه در مرداب خانلری
ماه در مرداب، مجموعه شعرهای پرويز ناتل خانلری، گرچه اثری تازه نيست اما تجديد چاپ آن در هفته گذشته و پس از دو دهه به نسل های جوان تر و به ويژه به علاقه مندان به تاريخ شعر معاصر فارسی فرصت داد تا با يکی از نمونه های زيبای نحله نئوکلاسيسيم در شعر معاصر فارسی آشنا شوند.
خانلری که با نيما معاصر، خويشاوند و دمخور بود، در برابر پيشنهادهای او که شعر فارسی را با فراتر رفتن از قوالب، فرم درونی و برونی، زبان و نگاه آن از بنياد دگرگون کرد، راهی ديگر را پيشنهاد کرد که بعدتر در شعر کسانی چون فريدون مشيری و نادر نادرپور ادامه يافت.
اين نحله که در برابر کلاسيک های وفادار به شعر کهن و نيماگرايان نوگرا به نئوکلاسيسيم معروف شد، می کوشيد تا با جذب زبان، نگاه ، موقعيت و مسائل انسان معاصر در قوالب کهن راهی ميانه را توصيه کند.
اغلب شعرهای مجموعه ماه در مرداب، که شعرهای سال های ۱۳۱۴ تا ۱۳۵۵ خانلری را در بر می گيرد، در همين نحله خلق شده اند.
خانلری که اديبی بلند مرتبه بود، در چند مقاله که بر مجموعه شعر خود افزوده است، نظريات خود را در باره شعر کهن و معاصر و تحول در شعر فارسی توضيح داده است.
دکتر پرويز ناتل خانلری در سال ۱۲۹۲ خورشيدی در تهران چشم به جهان گشود و پس از اتمام تحصيلات خود در ايران و فرانسه، استادی کرسی تاريخ زبان فارسی را در دانشگاه تهران بر عهده گرفت.
خانلری از نخستين زبان شناسان ايران و از نخستين کسانی بود که به شيوه ای علمی دستور زبان فارسی را تاليف کردند.
خانلری از ۱۳۲۲ تا ۱۳۵۷ مجله ادبی سخن را منتشر کرد که از معتبرترين نشريات فرهنگی ايران بود.
خانلری آثار ماندگاری چون وزن در شعر فارسی، تاريخ زبان فارسی، تحقيق انتقادی در عروض و قافيه فارسی، زبانشناسی و زبان فارسی و روش تازه تدريس قواعد زبان فارسی را تاليف و برخی متون کلاسيک از جمله سفرنامه ناصر خسرو، چهارمقاله نظامی عروضی و يوسف و زليخای منسوب به فردوسی را تصحيح و حاشيه نويسی کرد.
ديوان حافظ به تصحيح خانلری را معتبرترين و نزديک ترين نسخه به اصل و تصحيح و انتشار ۱۰ جلد سمک عيار، درخشان ترين نمونه ادبيات عاميانه کهن فارسی او را، کاری درخشان ارزيابی می کنند.
خانلری سال ها رياست فرهنگستان هنر و ادب ايران، بنياد فرهنگ ايران، سازمان پيکار با بی سوادی و پژوهشکده فرهنگ ايران را بر عهده داشت.
در اوائل دهه چهل برای اجرای طرح سپاه دانش، که ايده خود او بود، وزير آموزش و پرورش شد و به هنگام انقلاب اسلامی سناتور انتصابی بود.
پرويز ناتل خانلری پس از انقلاب بازداشت و ۱۲۰ روز زندانی شد و در سال ۱۳۶۹ در ۷۷ سالگی درگذشت.
رمان پليسی
رمان پليسی، اثر ايمره کرتس، نويسنده مجارستانی برنده جايزه ادبی نوبل، که هفته گذشته با ترجمه گلبرگ برزين منتشر شد، وضعيت آدمی را در نظامی استبدادی، در ساختاری خلاق و جذاب، تصوير می کند.
ايمره کرتس در سال ۱۹۲۹ در بوداپست متولد شد. به دورانی که مجارستان به اردوگاه سوسياليسم روسی تعلق داشت، به ادبيات روی آورد و آثاری از نيچه، فرويد و ديگر متفکران و نويسندگان آلمانی را به زبان مجاری ترجمه کرد.
مهم ترين رمان او با عنوان بی سرنوشت سال ها ممنوع الچاپ بود و سرانجام در سال ۱۹۷۵ منتشر شد.
پس از فروپاشی بلوک شرق آثار کرتس به اغلب زبان ها ترجمه شد و رمان های خلاقانه اش برای او شهرت و اعتباری جهانی به ارمغان آورد. کميته نوبل در سال ۲۰۰۲ جايزه خود را به دليل تصوير هنرمندانه «تجربه شکننده فرد در برابر خودکامگی وحشيانه» به او اهداء کرد.
کرتس که رمان پليسی را به دوران سلطه استبداد بر کشور خلق کرد، به ناچار، محل وقوع داستان خود را از مجارستان به يکی از کشورهای آمريکای لاتين منتقل کرده است.
روز بازپسين دولت های سرکش
روز بازپسين دولت های سرکش، ۳ مقاله به قلم ادوارد سعيد ، نوام چامسکی و رمزی کلارک، که با ترجمه مسعود خيرخواه منتشر شد، نقد دو متفکر راديکال و منتقد و يک سياستمرد ليبرال آمريکايی را از سياست های بزرگ ترين قدرن جهان امروز در برابر دولت هايی که در برابر آن جبهه گرفته اند، در بر دارد.
سعيد و چامسکی، که از سنت انتقادی آمريکا برخاسته اند، در مقالات خود می کوشند تا ريشه های داخلی سلطه طلبی و سياست خارجی آمريکا را نسبت به دولت های سرکش و بافت و ساخت اين دولت ها را از منظر نگاه انتقادی بررسی کنند.
سعيد در مقاله خود در اين کتاب، که پيش از حمله آمريکا به عراق نوشته شده است، روان شناسی جمعی مردم آمريکا را نيز نقد می کند و چامسکی با تلاش برای نشان دادن دلايل اصلی سياست آمريکا، از منظر خود بافت قدرت را در آمريکا به نقد می کشد.
با اين حال، از نگاه برخی منتقدان، هر دو متفکر اما با همان دشواری هايی رو به رو هستند که نحله ای از چپ ضد آمريکايی با آن درگير شده است چرا که اغلب دولت های سرکشی که با آمريکا به مقابله برخاسته اند، دولت های مستبد ، عوام فريب و پوپوليستی هستند که دشمنی با آمريکا را به ابزاری برای جذب پشتيبانی توده ها و حفظ قدرت استبدادی خود بدل کرده اند.
