اختلافات جدال آميز ميان دولت های ايران و ترکمنستان، که بر سر قطع صدور گاز طبيعی ترکمنستان به ايران درگرفته است، می تواند به طور بالقوه محاسبات صادرات انرژی کشورهای دريای خزر را به نفع روسيه دگرگون سازد.
نشريه اينترنتی يورآسيا، گزارشی در همين زمينه نوشته است که در ادامه می خوانيد:
اين اختلاف قبلا راه ارتباطی خط های لوله گاز دريای خزر را قطع کرده و بر صادرات انرژی از دريای خزر به بازارهای اروپايی تاثيراتی منفی گذاشته بود.
بالا گرفتن منازعه ميان ايران و ترکمنستان می تواند حتی موجب شود که اتحاديه اروپا در برنامه های خود برای تامين انرژی از کشورهای حاشيه دريای خزر تجديد نظر کند و به روسيه به عنوان يک منبع اصلی تامين انرژی روی آورد.
در اين صورت، مسکو برنده نهايی نزاع ميان دولت های ايران و ترکمنستان، و ترکيه بازنده اصلی اين اختلاف خواهند بود.
جاناثان سترن، مدير مطالعات گاز در انستيتو آکسفورد در زمينه تحقيقات انرژی می گويد:« ترکيه درواقع تلاش کرد تا خود را به عنوان يک راه ترانزيت بزرگ برای نفت و گاز دريای خزر و منطقه خاورميانه معرفی کند، اما رويدادهای اخير پرسش های مهمی را در رابطه با اين موضوع مطرح خواهد کرد.»
ايران به طور معمول روزانه حدود سی ميليون متر مکعب گاز طبيعی به ترکيه صادر می کند، اين کشور، در عين حال، حدود ۲۳ ميليون متر مکعب گاز طبيعی از ترکمنستان وارد می کند.
با وجود اينکه ايران پس از روسيه، بزرگ ترين منابع گاز طبيعی جهان را در اختيار دارد، اما کمبود تاسيسات زير بنايی، اين کشور را مجبور کرده است تا جهت فراهم آوردن ميزان مورد نياز گاز طبيعی برای مصرف داخلی، بويژه برای مناطق شمالی کشور، از ترکمنستان گاز وارد کند.
دولت ايران بر اساس قرارداد فعلی خود با ترکمنستان، برای هر يک هزار متر مکعب گاز طبيعی، ۷۵ دلار به ترکمنستان می پردازد که اين ميزان تقريبا نصف بهايی است که روسيه برای گاز وارداتی خود به ترکمنستان می پردازد.
اختلاف ميان دولت های ايران و ترکمنستان در روز اول ژانويه سال جاری و زمانی آغاز شد که منابع گاز ترکمنستان به روی ايران بسته شد.
مقامات ترکمن در ابتدا دليل قطع گاز را مشکلات فنی اعلام کردند، اما طولی نکشيد که روشن شد دليل اصلی اين مسئله بهای پايينی بود که دولت ايران برای گاز وارداتی از ترکمنستان می پرداخت.
با اين حال، برخورد تند مقامات عشق آباد، در نهايت به ضررشان تمام و موجب شد که مقامات ايرانی به جای بازگشت بر سر ميز مذاکرات، با سخنانی شماتت آميز به آنها پاسخ داده و رفتار قربانقلی بردی محمدوف، رييس جمهوری ترکمنستان را «غير اخلاقی» بخوانند.
اکنون، با پافشاری دولت ترکمنستان بر بسته نگاه داشتن لوله های گاز و عدم انجام مذاکرات از سوی دولت ايران تا زمان آغاز مجدد واردات گاز، اين دو کشور در يک تنگنای سياسی قرار گرفته اند.
بسته شدن لوله های گاز ترکمنستان، تاثير خود را حتی در اتحاديه اروپا نيز آشکار کرده است؛ زيرا ايران، برای جبران قطع گاز ترکمنستان مجبور شده است صادرات گاز خود به ترکيه را قطع کند و ترکيه نيز به نوبه خود در مقابل تعهد خود برای رساندن گاز به يونان با مشکلاتی مواجه شده است.
ايران در روز ۲۷ ژانويه صادرات گاز خود به ترکيه را دوباره از سر گرفت، اما اين ميزان کمتر از ده درصد از مقداری است که پيش از اختلاف با ترکمنستان به ترکيه صادر می کرد.
دراين میان کارشناسان می گويند به نظر نمی رسد که بردی محمدوف، رييس جمهوری ترکمنستان مشکل گاز با ايران را در آينده ای نزديک حل کند.
ترکمنستان در ماه های اخير با موفقيت توانسته است قيمت گاز خود را برای روسيه و چين بالا ببرد.
در عين حال، کارشناسان مدت ها است که اين سوال را مطرح کرده اند که آيا ذخيره گاز ترکمنستانبه اندازه ای هست که بتواند الزامات صادراتی آن کشور را برآورده سازد يا خير.
مقامات عشق آباد در اوائل ماه ژانويه، در اقدامی برای رفع ترديدهای موجود در زمينه ميزان ذخاير گاز کشور اعلام کردند که برای انجام برآوردهای مستقل، مامورين ويژه بين المللی را به کشور دعوت خواهند کرد.
برای ناظران اروپايی، اختلاف ميان ايران و ترکمنستان موجب بروز نگرانی هايی در رابطه با توانايی دو کشور برای ايفای نقش های خود در برقراری خط نفتی پيشنهادی نابوکو شده است. خط نفتی ناباکو قرار است گاز طبيعی را از دريای خزر به کشورهای اتحاديه اروپايی منتقل کند.
چارلز اسر، يک تحليلگر انرژی در گروه بحران بين المللی، می گويد:« با وجود اين اختلافات، راه اندازی خط لوله نابوکو از ترکمنستان و عبور آن از خاک ايران غير محتمل به نظر می رسد.»
با وجود تلاش هايی که هم اکنون برای از ميان برداشتن طرح پيشنهادی خط لوله نابوکو انجام می شود، اين خط لوله برای ايجاد تنوع در منابع گاز اتحاديه اروپا، بويژه با وارد ساختن گاز ترکمنستان به بازار انرژی اروپا از طريق خاک جمهوری آذربايجان يا ترکيه از طريق خاک ايران طراحی شده بود.
در ترکيه، با توجه به وضعيت نا مساعد ايران و اينکه دولت ايران پيشتر نيز در چند مورد صدور گاز به ترکيه را مسدود ساخته بود، اعتبار ايران بعنوان يک کشور صادر کننده گاز زير سئوال رفته است.
گرث وينرو، يک کارشناس درزمينه سياستهای انرژی در دانشگاه بيگلی در استانبول می گويد:«حتی پيش از اين نيز اعتبار ايران به عنوان يک تامين کننده انرژی قابل اعتماد به ترکيه زير سئوال رفته بود.»
به اين ترتيب، اختلاف ايران و ترکمنستان موجب تقويت تصوير روسيه به عنوان قابل اعتمادترين منبع انرژی برای اروپا شده است.
زمانی که ايران صادرات گاز خود به ترکيه را قطع می کند، روسيه برای جبران برخی از اين کمبودها وارد عمل می شود و همزمان با اينکه اختلاف ميان تهران و عشق آباد سئوال هايی را پيرامون امکان کشيدن خط لوله از دريای خزر به اروپا مطرح می سازد، روسيه قرارداد عظيمی را با بلغارستان امضاء می کند که زيربنای يک خط لوله از دريای سياه به اروپا را برای ارسال انرژی روسيه به کشورهای اتحاديه اروپا به تصويب می رساند.
جاناثان سترن از انستيتو آکسفورد می گويد:« پيام اين رويداد برای من اين است که شما برای منابع طبيعی گاز خود تنها می توانيد به روس ها اعتماد کنيد و اينکه هرچند گوناگونی درتئوری زيباست، اما در عمل امر بسيار دشواری است. واقعيت اين است که در زمان بروز اشتباهات، روسيه قابل اعتمادتر است و اين مسئله، موقيعت روسيه را در منطقه قوی تر می کند.»
