اجرای حکم اعدام ۲۹ نفر در زندان اوين در روز پنجم مرداد، واکنش های مختلفی را در ميان صاحبنظران اين امر برانگيخته است.
در شامگاه روز اجرای اين احکام ، شبکه اول تلويزيون جمهوری اسلامی نيز با پخش تصاوير لحظاتی پيش از اعدام اين افراد و همچنين نظر موافق شهروندان ايرانی نسبت به اين اعدام ها را پخش کرد.
در همين رابطه ناصر زرافشان، حقوقدان، در گفت و گو با رادیو فردا از دلايل اجرای احکام به اين شکل و تاثيرات آن بر جامعه ايران می گوید.
رادیو فردا: آقای زرافشان به نظر شما اين اعدام ها چه تاثيری بر جامعه می گذارد و آيا اين راه کم کردن ارتکاب جرم در جامعه است؟
ناصر زرافشان: من گاهی در برابر اين سوال خام توسط برخی قرار می گيرم که می پرسند يعنی ما کسی را که سه نفر را با قصاوت به قتل رسانده را نبايد اعدام کنيم ؟ يا اينکه می پرسند کسی را که دهها کيلو هرويين وارد کرده و کلی جوان مردم را تباه کرده نبايد اعدام کرد؟
- «اين ها نسل پرورده جمهوری اسلامی هستند که در محيط اين حاکميت و اين سيستم و اين قوانين بار آمده اند. اگر يک بررسی دقيق انجام دهيم، متوجه می شويم که جرم و جنايت از نه تنها از بين نرفته بلکه تشديد شده و گسترش پيدا کرده و اصلا يک شکل تازه ای پيدا کرده که قبلا وجود نداشته است.»
در اين سوالات تمام توجه نسبت به سرنوشت آن شخص است که وی را بايد اعدام کرد يا بايد در زندان نگه داشت. در صورتي که مسئله اصلی سرنوشت يک فرد نيست. موضوع اين است که آيا ما با اين کار می توانيم جرم و جنايت را از بين ببريم يا خير؟ يا حداقل موجبات اين را فراهم کنيم که دامنه آن کمتر شود؟ ما اگر ميانگين سنی اين افراد را در نظر بگيريم، متوجه می شويم که زير سی سال است.
اين بدين معنی است که اين ها نسل پرورده جمهوری اسلامی هستند که در محيط اين حاکميت و اين سيستم و اين قوانين بار آمده اند. اگر يک بررسی دقيق انجام دهيم، متوجه می شويم که جرم و جنايت نه تنها از بين نرفته بلکه تشديد شده و گسترش پيدا کرده و اصلا يک شکل تازه ای پيدا کرده که قبلا وجود نداشته است.
تلویزیون دولتی ایران در بخش های خبری خود تصاويری را از اين اعدامی ها پخش کرد که با مصاحبه هايی با افراد موافق اين اعدام ها همراه بود. گروهی نيز می گويند که مردم با اين نوع از مجازات موافقند. به نظر شما تاثير يک چنين برنامه هايی بر جامعه چيست؟
اولا اين قبيل گزارش ها دست چين شده و گزينشی است. بعد هم اينکه وقتی نظر يک انسان معمولی را درباره اين موضوع می پرسند، وی فکر می کند که آنچه مد نظر مصاحبه کننده است را بايد بگويد. و اينکه مردم می ترسند که نظر انتقادی نسبت به موضوع را بيان کنند. به نظر من اينها شوخی است.
ما اگر بخواهيم جدی با اين موضوع برخورد کنيم، اين نوع نمايش ها قبح قضيه را از بين می برد. در يک مقطعی خود قوه قضاييه متوجه اين مطلب شد و سال گذشته اجرای حکم اعدام در ملا عام را ممنوع اعلام کرد. چرا که به اين نتيجه رسيدند قبح قضيه را از بين می برد. حال، پخش اين تصاوير در تلويزيون به عنوان يک رسانه جمعی همان تاثيری را دارد که اعدام در ملا عام داشت. اگر آنجا به اين نتيجه رسيدند که نبايد اين کار در انظار عمومی انجام شود نمی بايست اين تصاوير هم از تلويزيون پخش می شد.
آن کسانی هم که نظر موافق می دهند، کسانی هستند که به شدت ناراحتند که اين متهم آدم کشته است. همه ما از شنيدن يک قتل فجيع ناراحت می شويم. از اشاعه مواد مخدر همه ناراحتند. اما بحث سرنوشت اين شخص نيست. بحث خود پديده است و اينکه چه بايد کرد که اين پديده از بين برود يا محدود شود.
شما به عنوان کسی که خود مدتی را در زندان سپری کرديد، فکر می کنید اين موضوع چه تاثيری می تواند بر زندانيان داشته باشد؟
رسيدن اين گونه خبرها بر زندانيان تاثيری دو گانه می گذارد. يک اکثريتی ضربه روحی شديدی می خورند و آنچنان فضای سياهی را ايجاد می کند که من قادر نيستم در يک زمان کوتاه آن را توصيف و آن حس را ايجاد کنم.
در مورد يک اقليتی از کسانی که حرفه ای هستند، آن ها را جری تر می کند، بدترشان می کند و وقتی که پای آنها به بيرون از زندان برسد، آن وقت اين چيزهای فروخورده و آن ترس ها و آن فضايی که اين گونه مسايل برايشان ايجاد کرده، تبديل به يک نيروی منفی می شود که آن وقت واويلاست!
