هنوز چند روز از انتشار خبر غافلگير کننده بازی گلشيفته فراهانی، بازيگر جوان سينمای ايران در فيلم جديد ريدلی اسکات نگذشته است که اکنون خبر ممانعت از خروج اين بازيگر از کشور به منظور بررسی پيشنهادهای تازه هاليوود، به گوش می رسد.
خبر بازی گلشيفته فراهانی در کنار لئوناردو دی کاپريو و راسل کرو در فيلم «مجموعه دروغ ها»، آخرين اثر ريدلی اسکات، برنده سه جايزه اسکار، نخستين بار توسط سايت سينمايی معتبر imdb انتشار يافت و سپس علاقمندان با ديدن تيزر فيلم در سايت های مختلف صحت خبر را هنگامی که در صحنه ای از آن گلشيفته فراهانی در کنار دی کاپريو قرار دارد، به چشم ديدند.
اگر چه اين فيلم قرار است روز جمعه ۱۰ اکتبر ۲۰۰۸ برابر با ۱۹ مهرماه سال ۱۳۸۷ به روی پرده سينماهای آمريکا و انگلستان برود اما به واسطه حضور بازيگران معروف در فيلمی از يک سينماگر کهنه کار، از هم اکنون منتقدين و تماشاگران انتظار ديدن اين فيلم را می کشند.
انتشار گسترده خبر بازی گلشيفته فراهانی در اين فيلم در ميان ايرانيان نشان از استقبال آن ها از اين موضوع می داد؛ استقبالی که به نظر می رسد چندان خوشايند مسئولين امور سينمايی جمهوری اسلامی نبوده است.
خبر ممانعت از خروج گلشيفته فراهانی در فرودگاه، که گفته می شود از سوی وزارت ارشاد صورت گرفته است، اين نارضايتی را به خوبی بازتاب می دهد.
فشارهای دولت نهم بر سينمای ايران
سينماگران ايرانی از آغاز انقلاب ايران همواره با محدوديت هايی همراه بوده اند که در برخی مقاطع اين محدوديت ها شدت و در برخی نيز کاهش يافته است.
در ماه های نخست روی کار آمدن دولت نهم به نظر می رسيد سياست سينمايی کشور شکل ظاهرا متعادل خود را در دوران رياست جمهوری محمد خاتمی حفظ کرده است و نگرانی سينماگران چندان موردی ندارد اما با گذشت بيشتر زمان فشارهای آشکار بر سينمای کشور به مرور شدت بيشتری به خود گرفت.
نمونه های بسياری را در اين زمينه می توان مثال زد. اين محدوديت ها از تعيين ضوابط و قواعد جديد تا تائيد فيلمنامه ها و چگونگی نمايش جشنواره ای و عمومی فيلم ها، و اکنون در زمينه حضور بازيگران بر پرده سينما، گستره وسيعی يافته است.
جنجال های نمايش فيلم های بيست و ششمين دوره جشنواره فيلم فجر و موانع موجود بر سر راه نمايش فيلم «سنتوری»، ساخته داريوش مهرجويی از نمونه های اخير در اين زمينه اند.
محدوديت بازيگران؛ زن چالش هميشگی
عرصه بازيگری نيز همواره در سينمای ايران با محدوديت هايی همراه بوده است. تلاش در جهت مقابله با «ستاره سازی» در سينما، که در همه جا از سرشت سينما به شمار می رود، يکی از مهم ترين چالش های هميشگی جمهوری اسلامی در عرصه سينما به شمار می رود. اين موضوع به ويژه در مورد زنان بازيگر نمود بيشتری دارد.
پس از سخنان آيت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در ديدار با سينماگران ايران و با اهميت خواندن تاثير گذاری سينما از سوی وی؛ در ماه های اخير زمزمه های مخالفت مسئولين امور با وضعيت سينمای ايران در گوشه و کنار کشور شنيده می شد.
عزت الله ضرغامی، رییس سازمان صدا و سيما در مراسم اختتاميه جشنواره توليدات مراکز استانی صدا و سيما، نسبت به «بدحجابی زنان» در سينما انتقاد کرد و يکی از دلايل عدم پخش فيلم های سينمايی توليدات داخلی را بدحجابی های مفرط و استفاده از لباس های نامناسب خواند.
گسترش نگاه منفی مسئولان امور نسبت به سينمای کشور تدوين آيين‌نامه اجرايی حضور زن در سينمای ايران را به همراه داشت که چند روز پيش صورت گرفت.
به گفته معاونت امور سينمايی وزارت ارشاد تدوين اين آيين نامه به قصد ارائه الگويی مناسب از زن مسلمان متناسب با زمان صورت گرفته است.
به نوشته خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، « ترسيم وضعيت مطلوب در خصوص زنان فعال در سينما از نظر کمی و کيفی بر اساس ارزش‌های والای انقلاب اسلامی، اصلاح نگرش‌های منفی و فاقد اصالت و غير تخصصی در زمينه حضور زن در سينما و ارائه الگويی مناسب از زن مسلمان متناسب با زمان معاصر همراه با بازنمايی کليه ارزش‌های انسانی از اهداف تفصيلی اين آيين نامه است.»
این خبرگزاری می افزاید: «در اين آيين نامه به اصول و نحوه حضور زن در سينما پرداخته شده که استفاده صحيح و اصولی از حجاب به عنوان نماد فرهنگ دينی و ضامن مصونيت اخلاقی و روانی در جامعه، حذف خشونت و عدم تلقی آن به عنوان ماهيت ذاتی سينما، پرهيز از تشکيک در اصول و مبانی و احکام شريعت تحت عنوان دفاع ازحقوق زنان و اصل بهره‌مندی و لزوم توجه به فتواهای فقهی و رهنمودهای حضرت امام و مقام معظم رهبری در خصوص جايگاه و نقش زنان از جمله اين اصول است.»
همايون ارشادی به دلیل بازی در فیلم «بادبادک باز» عنوان نخستين لژيونر بازيگر مرد سينمای پس از انقلاب را به خود اختصاص داده است. همچنين پس از انتشار اخباری در زمينه ممنوعيت تصويری محمدرضا گلزار، ستاره سينمای ايران و احضار برخی سينماگران به معاونت سينمايی بحث ايجاد کميته انضباطی در سينما به بهانه رسيدگی به بروز تخلف از سوی برخی بازيگران و کارگردانان سينما بالا گرفت.
در ادامه گسترش چنين فضايی است که می توان جلوگيری از خروج گلشيفته فراهانی از کشور را تفسير کرد. خبر خبرگزاری ايلنا در روز سه شنبه ۱۵ مرداد را می توان در همين چهارچوب ارزيابی کرد.
ايلنا بدون اشاره به نام هنرمندان سينما نوشت: «يک کارگردان قديمی سينما و دو بازيگر زن که به تازگی از سفر خارج برگشته اند يا در برخی فيلم های هاليوودی حضور يافته اند، در روزهای اخير به معاونت سينمايی فراخوانده شدند.»
لژيونرهای تازه در سينمای ايران
در پی مطرح شدن فيلمسازان ايرانی در دهه های ۶۰ و ۷۰ خورشيدی، حضور بازيگران ايرانی در فيلم های خارجی روندی رو به گسترش يافته است اگرچه قضاوت در اين باره هنوز زود به نظر می رسد.
گلشيفته فراهانی اولين بازيگری نيست که پس از انقلاب در يک فيلم مطرح خارجی بازی می کند. اگر از بازی شهره آغداشلو در فيلم «خانه ای از شن و مه»، ساخته واديم پرلمن در سال ۱۳۸۲ بگذريم؛ چرا که آغداشلو بازيگری ساکن آمريکاست و از سينمای کنونی ايران به شمار نمی رود؛ در اين زمينه از همايون ارشادی به عنوان نخستين لژيونر بازيگران سينمای پس از انقلاب نام می برند.
همايون ارشادی که با فيلم طعم گيلاس عباس کيارستمی در سال ۱۳۷۶ معروف شد با همين فيلم بازيگری را آغاز کرد. کيارستمی جايزه نخل طلای جشنواره کن آن سال را دريافت کرد و همايون ارشادی نيز به جهانيان معرفی شد.
در سال ۱۳۸۶ مارک فورستر، فيلمساز معروف از او برای بازی در فيلم «بادبادک باز» دعوت به عمل آورد. دعوتی که در سکوت خبری صورت گرفت.
ارشادی در اين فيلم که بر اساس رمانی به همين نام نوشته نويسنده افغانی، خالد حسينی ساخته شده بازی درخشانی ارائه کرد و در نقدهای مختلف مورد تقدير قرار گرفت.
حضور همايون ارشادی در اين فيلم با استقبال رسانه های ايرانی مواجه شد با اين حال در محافل رسمی سينمايی ايران به اين حضور چشمگير اعتنايی نشد و تقديری هم از او به عمل نيامد.
مسئولين امور سينمايی در اين مورد سکوت کردند. گويی گرايشی ناگفته وجود دارد که جهانی شدن بازيگران ايرانی را برنمی تابد. آن هم در سينمای هاليوود.
همايون ارشادی اخيرا در فيلمی به نام «اگورا» و به کارگردانی الخاندرو امنبار، سازنده فيلم های ديگران و دريای درون؛ نيز بازی کرده است.
اما شرکت گلشيفته فراهانی در فيلمی خارجی دو تفاوت ويژه دارد.
نخست آن که او بر خلاف همايون ارشادی عليرغم بازی در يکی دو فيلمی که در جشنواره های کوچک کشورهای مختلف به نمايش درآمده اند در فيلمی که در جشنواره های معتبر مطرح شود بازی نکرده است و از اين رو ناشناخته است.
و دوم آن که او نخستين بازيگر زن لژيونر است و همين موضوع شايد اصلی ترين موانع را بر سر راه وی ايجاد کند.
اکنون به نظر می رسد برخورد سرد مسئولين امور سينمايی با شرکت موفق همايون ارشادی در فيلمی خارجی، وقتی به گلشيفته فراهانی می رسد جلوه شديدتری به خود می گيرد.
فشارهای تازه بر سينماگران و بازيگران ايرانی، به ويژه بازيگران زن، کار گلشيفته فراهانی را لااقل برای مدتی با دشواری همراه خواهد کرد.
ايده آل متداول در همه جا، تشويق و ترغيب هنرمندان و در اختيار قرار دادن امکانات لازم برای پيشرفت کار هنری آنان، به ويژه در سطح جهان است؛ چيزی که متاسفانه از سوی دولتمردان ايران ديده نمی شود.
