ورق خوردن برگ دوستی ديرينه ميان دو متحد قديمی منطقه، ترکيه و اسرائيل، و مبدل شدن دوستی عميق و وسيع پيشين به بحرانی که دو سال و نيم ادامه يافته است، زندگی يهوديان ترکيه را به شدت تحت تاثير قرار داده است و آنهايی که نمی توانند يهودی بودن خود را پنهان کنند، از گسترش اذيت و آزار خود در ترکيه خبر می دهند.
بحران ترکيه – اسرائيل از ژانويه ۲۰۰۹ به دنبال عمليات نظامی ارتش اسرائيل عليه تشکل های مسلح در غزه در واکنش به حملات راکتی به جنوب اسرائيل آغاز شد و پنج ماه بعد، زمانی که کشتی ترکيه ای «ماوی مرمره» زير نام «کمک رسانی» در صدد رسيدن به بندر محصور غزه برآمد و در جریان حمله تکاوران دريايی اسرائيل به آن، ۹ شهروند ترکيه کشته شدند، بحران وارد فصل جديدی شد.
اما ماه گذشته زمانی که کميسيون جفری پالمر، کميته منصوب شده از سوی دبيرکل سازمان ملل متحد، برای بررسی ماجرای «مرمره آبی»، حق را در محاصره «منطقه جنگی غزه» به اسرائيل داد و حصر و لزوم تفتيش کشتی ها را مطابق با قوانين بين المللی دانست، خشم ترکيه فزونی گرفت و نخست وزير و ساير دولتمردان اين کشور بر لزوم پوزش خواهی رسمی اسرائيل و اجابت يک سلسله شرط های ديگر اصرار ورزيدند، هر چند که اپوزيسيون ترکيه به شدت از اين «رفتارها و سياست های ضد يهودی و ضد اسرائيلی» دولت اردوغان انتقاد می کند.
بحران به جايی رسيده که باراک اوباما، رييس جمهور آمريکا، هفته گذشته در ديدارش با رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه، در حاشيه مجمع عمومی سازمان ملل متحد خواهان خودداری آنکارا از دامن زدن به احساسات ضد یهودی شد؛ وزيران امور خارجه و دفاع آمريکا و دبيرکل ناتو نيز صريحا گفتند که از ترکيه می خواهند به سوی حل اختلافات خود با اسرائيل گام بردارد.
اين هفته هر چند گزارش های زيادی در رسانه های اسرائيل بازتاب يافته است مبنی بر اين که شيمون پرز، رييس جمهور اسرائيل، از سوی دولت نتانياهو مامور شده است تا حامل پيام دوستی و مامور بهبود مناسبات با ترکيه باشد، اما از سوی ديگر رجب طيب اردوغان بر طبل سخنان ستيز خود با اسرائيل تا جايی کوبيد که حتی اظهارات او شانه به شانه سخنان محمود احمدی نژاد در مقوله هالوکاست زد.
رجب طيب اردوغان اين هفته گفت که «در قضيه هالوکاست خيلی اغراق می کنند»؛ اظهاراتی که موجب تأثر عميق يهوديان ترکيه، اسرائيل و ديگر نقاط جهان شده است.
بزرگترین جامعه یهودیان پس از ایران
يهوديان ترکيه که شمار آنها به بيش از بيست هزار نفر می رسد و دومين جامعه بزرگ يهوديان منطقه، پس از جامعه ۲۵ هزار نفری يهوديان ايران هستند، اين روزها می گويند که آنها «ماليات ماجرای ماوی مرمره» را می پردازند.
يهوديان ترکيه می گويند که در ادارات، خيابان ها و اماکن ديگر این کشور مورد اذيت و آزارهای بسيار از سوی اسلامگرايان افراطی قرار گرفته اند.
يهوديانی که کسب و کاری در استانبول دارند، شکايت می کنند مالياتی که از آنها به تازگی درخواست شده است، بسيار بيشتر از صاحبان کسب و کار مسلمان است و ماليات های جديدی نيز بر آنان بسته شده است که نمی دانند چه دليل قانونی دارد و خود در ميان خويش آن را «ماليات غزه» يا «ماليات مرمره» می نامند.
صاحبان کسب و کار يهودی در ترکيه همچنين گفته اند که جرات تلاش برای دريافت پول از کسانی که با آنان معامله داشته اند، ندارند و مرتب تهديد شده اند که به آنان اتهاماتی در مورد اسرائيل بسته می شود و در مواردی بدهکاران صريحاً گفته اند که پول را به «غزه» برای کمک به ساکنان این منطقه که زير اشغالگری اسرائيل هستند، ارسال کرده اند.
آلبرتو پاترينی، ۶۱ ساله، پارچه فروش عمده در بازار استانبول، هنگامی که از سوی روزنامه «معاريو» در اين باره مورد پرسش تلفنی قرار گرفت، اين رفتارهای تبعيض آميز را تایید کرد.
آلبرتو پاترينی می گويد در يک سال اخير دستکم پنج نفر از پارچه فروشان مسلمان طلب مرا ندادند و گفته اند که آن را برای غزه فرستاده اند زيرا «اسرائيل بی گناهان ترکيه را در ماوی مرمره کشت.»
دانی دانون، نماينده «کنست» که رييس کميسيون جذب مهاجران يهودی است، در نامه ای به نخست وزير ترکيه افزايش شکايات يهوديان ترکيه را به خاطر اذيت و آزاری که از ناحيه اسلامگرايان در آن کشور متحمل می شوند، به آقای اردوغان گوشزد کرده و خواهان تلاش برای «پايان دادن به اين اقدامات نژاد پرستی عليه يهوديان ترکيه» شده است.
آقای دانون در نامه خود به نخست وزير ترکيه نوشته است که رفتارهای ماه های اخير عليه يهوديان ترکيه «يادآور تلخ ترين و سياه ترين دوره های تاريخ اروپا» است و ترکيه امروزی نبايد بگذارد که چنين فجايعی تکرار شود.
يهوديان ترکيه از حرف زدن به عبری در ملاء عام هراسان هستند. از گذاشتن عرقچين يهودی بر سر در خيابان خودداری می کنند؛ نشانه های يهودی را از مغازه ها و محل کسب و کار خود برداشته اند؛ از حمل تورات می ترسند و حتی در نيايش های يهوديان در کنيسا نگران شده اند.
اين روزها که يهوديان ترکيه همانند يهوديان ساير کشورهای جهان بايد «روش هشانا»، جشن سال نو ۵۷۷۲ عبری را برگزار کنند، از تهيه و تدارکات زياد خودداری کرده و رفتار محتاطانه ای دارند.
افزون بر اين ها، در هفته های اخير نيز دهها نفر از مسافران اسرائيلی که به ترکيه پرواز کرده بودند يا حتی مسافران پروازهای بين المللی بودند و برای ترانزيت در فرودگاه استانبول توقف کرده بودند، برای ساعاتی بازداشت شدند و از بدرفتاری با خود خبر دادند.
اسرائيلی ها که در بيست سال اخير از بزرگ ترين گروه گردشگران به ترکيه بوده اند و همه سواحل ترکيه، بويژه آنتاليا، بودروم، آناليا و استانبول مملو از هزاران گردشگر اسرائيلی بود، در هفته های اخير هر گونه سفر به ترکيه را قطع کرده اند.
همه پروازهای ميان اسرائيل و سواحل ترکيه قطع شده است و تنها «ترکيش ایرلاین» پرواز ميان تل آويو و استانبول را ادامه می دهد که قريب به اتفاق مسافران اين پروازها، اعراب شهروند اسرائيلی هستند؛ اعراب تابع اسرائيل هر چند گذرنامه اسرائيلی دردست دارند اما خود را در ترکيه و کشورهای ديگر، فلسطينی معرفی می کنند و لذا مورد استقبال دولت ترکيه قرار دارند.
اين نخستين بار نيست که يهوديان ترکيه در تنگنا قرار گرفته اند؛ انفجار قوی سال ۱۹۸۶ عليه کنيسای «نوه شالوم» در استانبول و کشتار بزرگی که ايجاد کرد و يا دو انفجار همزمان پاييز گذشته در برابر کنيسه های محله های «بيگ اوغلو» و «عثمان بيگلی» استانبول که ۲۲ نفر را کشت و سيصد تن را زخمی کرد و «حزب الله ترکيه» مسئوليت آن را بر عهده گرفت، از رخدادهای ناگوار اخير عليه يهوديان بوده است.
بحران در بحران
اما به تازگی بحران جديد اين است که بلندپايه ترين دولتمردان ترکيه در سطح نخست وزير، نه تنها عليه اسرائيل و سياست های آن سخن می گويند بلکه به مسائل حساسی مانند هالوکاست نيز می پردازند.
يهوديان ترکيه که در شمار يهوديان «سفاراديک» (شرقی تبار) هستند، ريشه در اسپانيا دارند. يهوديان آن سرزمين همگی «سفاراديک» بودند و در آخرين دهه از قرن پانزدهم از اسپانيا و پرتغال رانده شده و در سراسر جهان پراکنده شدند.
طرد يهوديان اسپانيا و سرزمين آندولس به اين خاطر بود که حاضر نبودند به زور کليسا و تهديد افراطيون کليسايی مسيحی شوند و تغيير دين دهند.
اما حاکمان عثمانی، از جمله سلطان بايزيد دوم با صدور فرمان هايی قلمرو امپراطوری عثمانی را برای يهوديان «امن» اعلام کردند و خود سلطان بايزيد دوم بود که برای نجات يهوديان از يهودکشی های قرن پانزدهم، «کشتی رحمت» را روانه اسپانيا کرد تا يهوديان را نجات دهد.
يهوديان با رسيدن به قلمرو عثمانی حتی توانسته بودند به مقام های سياسی برسند. قسطنطنيه (استانبول امروزی) مرکز شکوفايی حکمای متفکر و بزرگان روحانی يهود شده بود اما آتاتورک آموزش زبان عبری را منع کرد.
در پی فروپاشی امپراطوری عثمانی و رخدادهای هولناک دهه دوم قرن بيستم، از ميان صدها هزار يهودی ترکيه، گروه کثيری ناچار به گريز شدند و راهی آمريکا و اروپا گرديدند و گروهی اندک نيز پس از روی کارآمدن دولت اسرائيل به اين سرزمين رفتند.
اما جنگ جهانی دوم که يهوديان بسياری را از اروپا آواره کرده بود، اتفاقا موجب شد که آوارگان بسياری، خانه و کاشانه تازه خود را در ترکيه بنا کنند و ترکيه را پناهگاه خود بيابند.
اما همچنان کمال آتاتورک آموزش زبان عبری را اکيداً ممنوع کرده بود و تا سال ها بعد از مرگ آتاتورک نيز آموزش زبان عبری در اين کشور ممنوع بود و مجازات داشت.
در سال های اخير قدرت گرفتن اسلام گرايان و حتی عملکرد برخی از اسلاميون افراطی يهوديان ترکيه را در تنگنای بیشتری گذاشته است.
عملکرد سازمان «اينسانی يارديم وقفی» که دولت کنونی از آن حمايت می کند و اعضای آن را شبه نظاميان اسلامی فعال در چچن، بوسنی و بالکان تشکيل می دهند، در گسترش فعاليت ها عليه يهوديان و اسرائيل نقش داشته است؛ کشتی «ماوی مرمره» را نيز همين سازمان روانه غزه کرده بود و هشت کشته آن ماجرا نيز فعالان شبه نظامی اين سازمان بودند.
اکثر يهوديان در استانبول زندگی می کنند اما در آنکارا، ازمير، بورسا، انطاکيه و آدنا نيز می توان برخی جوامع کوچک يهودی را يافت. در مورد شمار يهوديان ترکيه از رقم ۲۶ هزار نفر نيز سخن رفته است اما تعداد واقعی آنان را حدود ۲۲ هزار نفر و حتی کمتر می دانند.
۱۶ کنيسه از ۲۳ کنيسه يهوديان ترکيه در استانبول قرار دارد؛ يک مدرسه مشترک ابتدايی و راهنمايی در استانبول و يک مدرسه ابتدايی در ازمير، تنها مراکز آموزشی يهوديان دراين سرزمين است.
تنها سالمندان يهوديان ترکيه غير از آشنايی با عبری، به زبان «لادينو» که ريشه در سرزمين آندولس دارد و گاه زبان يهوديان ترکيه ناميده می شود، سخن می گويند اما نسل جوان يهوديان ترکيه ديگر اين زبان باستانی و زيبا را تکلم نمی کند.
در همين حال، اشعار و ترانه های زيبای لادينو چنان محبوب ترک هاست که ياسمين لوی، خواننده مشهور «لادينو» خوان اسرائيلی نه تنها بارها در ترکيه برنامه اجراء کرده است بلکه ابراهيم تاطليسس، خواننده و شومن محبوب ترک مرتب ياسمين لوی را به ترکيه دعوت و با او برنامه اجرا کرده است.
يهوديان ترکيه که به زبان، فرهنگ و زندگی خود در ترکيه عشق می ورزند، با تاثر عميق می گويند که با داشتن تاريخی بيش از پانصد سال زندگی در بافت ترکيه، حاضر نيستند اکنون دوباره ارعاب شوند و از خانه و کاشانه خود رانده گردند.
همزمان با آنان، يهوديان بسياری از ترک تباران در اسرائيل و ساير مردم اسرائيل با بی صبری در انتظار رفع بحران و از سرگيری دوستی ديرينه و طبيعی و همپيمانی ثمربخش بين دو ملت و دو کشور هستند.
بحران ترکيه – اسرائيل از ژانويه ۲۰۰۹ به دنبال عمليات نظامی ارتش اسرائيل عليه تشکل های مسلح در غزه در واکنش به حملات راکتی به جنوب اسرائيل آغاز شد و پنج ماه بعد، زمانی که کشتی ترکيه ای «ماوی مرمره» زير نام «کمک رسانی» در صدد رسيدن به بندر محصور غزه برآمد و در جریان حمله تکاوران دريايی اسرائيل به آن، ۹ شهروند ترکيه کشته شدند، بحران وارد فصل جديدی شد.
اما ماه گذشته زمانی که کميسيون جفری پالمر، کميته منصوب شده از سوی دبيرکل سازمان ملل متحد، برای بررسی ماجرای «مرمره آبی»، حق را در محاصره «منطقه جنگی غزه» به اسرائيل داد و حصر و لزوم تفتيش کشتی ها را مطابق با قوانين بين المللی دانست، خشم ترکيه فزونی گرفت و نخست وزير و ساير دولتمردان اين کشور بر لزوم پوزش خواهی رسمی اسرائيل و اجابت يک سلسله شرط های ديگر اصرار ورزيدند، هر چند که اپوزيسيون ترکيه به شدت از اين «رفتارها و سياست های ضد يهودی و ضد اسرائيلی» دولت اردوغان انتقاد می کند.
بحران به جايی رسيده که باراک اوباما، رييس جمهور آمريکا، هفته گذشته در ديدارش با رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه، در حاشيه مجمع عمومی سازمان ملل متحد خواهان خودداری آنکارا از دامن زدن به احساسات ضد یهودی شد؛ وزيران امور خارجه و دفاع آمريکا و دبيرکل ناتو نيز صريحا گفتند که از ترکيه می خواهند به سوی حل اختلافات خود با اسرائيل گام بردارد.
اين هفته هر چند گزارش های زيادی در رسانه های اسرائيل بازتاب يافته است مبنی بر اين که شيمون پرز، رييس جمهور اسرائيل، از سوی دولت نتانياهو مامور شده است تا حامل پيام دوستی و مامور بهبود مناسبات با ترکيه باشد، اما از سوی ديگر رجب طيب اردوغان بر طبل سخنان ستيز خود با اسرائيل تا جايی کوبيد که حتی اظهارات او شانه به شانه سخنان محمود احمدی نژاد در مقوله هالوکاست زد.
رجب طيب اردوغان اين هفته گفت که «در قضيه هالوکاست خيلی اغراق می کنند»؛ اظهاراتی که موجب تأثر عميق يهوديان ترکيه، اسرائيل و ديگر نقاط جهان شده است.
بزرگترین جامعه یهودیان پس از ایران
يهوديان ترکيه که شمار آنها به بيش از بيست هزار نفر می رسد و دومين جامعه بزرگ يهوديان منطقه، پس از جامعه ۲۵ هزار نفری يهوديان ايران هستند، اين روزها می گويند که آنها «ماليات ماجرای ماوی مرمره» را می پردازند.
يهوديان ترکيه می گويند که در ادارات، خيابان ها و اماکن ديگر این کشور مورد اذيت و آزارهای بسيار از سوی اسلامگرايان افراطی قرار گرفته اند.
يهوديانی که کسب و کاری در استانبول دارند، شکايت می کنند مالياتی که از آنها به تازگی درخواست شده است، بسيار بيشتر از صاحبان کسب و کار مسلمان است و ماليات های جديدی نيز بر آنان بسته شده است که نمی دانند چه دليل قانونی دارد و خود در ميان خويش آن را «ماليات غزه» يا «ماليات مرمره» می نامند.
يهوديانی که کسب و کاری در استانبول دارند، شکايت می کنند مالياتی که از آنها به تازگی درخواست شده است، بسيار بيشتر از صاحبان کسب و کار مسلمان است و ماليات های جديدی نيز بر آنان بسته شده است که نمی دانند چه دليل قانونی دارد و خود در ميان خويش آن را «ماليات غزه» يا «ماليات مرمره» می نامند.
صاحبان کسب و کار يهودی در ترکيه همچنين گفته اند که جرات تلاش برای دريافت پول از کسانی که با آنان معامله داشته اند، ندارند و مرتب تهديد شده اند که به آنان اتهاماتی در مورد اسرائيل بسته می شود و در مواردی بدهکاران صريحاً گفته اند که پول را به «غزه» برای کمک به ساکنان این منطقه که زير اشغالگری اسرائيل هستند، ارسال کرده اند.
آلبرتو پاترينی، ۶۱ ساله، پارچه فروش عمده در بازار استانبول، هنگامی که از سوی روزنامه «معاريو» در اين باره مورد پرسش تلفنی قرار گرفت، اين رفتارهای تبعيض آميز را تایید کرد.
آلبرتو پاترينی می گويد در يک سال اخير دستکم پنج نفر از پارچه فروشان مسلمان طلب مرا ندادند و گفته اند که آن را برای غزه فرستاده اند زيرا «اسرائيل بی گناهان ترکيه را در ماوی مرمره کشت.»
دانی دانون، نماينده «کنست» که رييس کميسيون جذب مهاجران يهودی است، در نامه ای به نخست وزير ترکيه افزايش شکايات يهوديان ترکيه را به خاطر اذيت و آزاری که از ناحيه اسلامگرايان در آن کشور متحمل می شوند، به آقای اردوغان گوشزد کرده و خواهان تلاش برای «پايان دادن به اين اقدامات نژاد پرستی عليه يهوديان ترکيه» شده است.
آقای دانون در نامه خود به نخست وزير ترکيه نوشته است که رفتارهای ماه های اخير عليه يهوديان ترکيه «يادآور تلخ ترين و سياه ترين دوره های تاريخ اروپا» است و ترکيه امروزی نبايد بگذارد که چنين فجايعی تکرار شود.
يهوديان ترکيه از حرف زدن به عبری در ملاء عام هراسان هستند. از گذاشتن عرقچين يهودی بر سر در خيابان خودداری می کنند؛ نشانه های يهودی را از مغازه ها و محل کسب و کار خود برداشته اند؛ از حمل تورات می ترسند و حتی در نيايش های يهوديان در کنيسا نگران شده اند.
اين روزها که يهوديان ترکيه همانند يهوديان ساير کشورهای جهان بايد «روش هشانا»، جشن سال نو ۵۷۷۲ عبری را برگزار کنند، از تهيه و تدارکات زياد خودداری کرده و رفتار محتاطانه ای دارند.
افزون بر اين ها، در هفته های اخير نيز دهها نفر از مسافران اسرائيلی که به ترکيه پرواز کرده بودند يا حتی مسافران پروازهای بين المللی بودند و برای ترانزيت در فرودگاه استانبول توقف کرده بودند، برای ساعاتی بازداشت شدند و از بدرفتاری با خود خبر دادند.
اسرائيلی ها که در بيست سال اخير از بزرگ ترين گروه گردشگران به ترکيه بوده اند و همه سواحل ترکيه، بويژه آنتاليا، بودروم، آناليا و استانبول مملو از هزاران گردشگر اسرائيلی بود، در هفته های اخير هر گونه سفر به ترکيه را قطع کرده اند.
همه پروازهای ميان اسرائيل و سواحل ترکيه قطع شده است و تنها «ترکيش ایرلاین» پرواز ميان تل آويو و استانبول را ادامه می دهد که قريب به اتفاق مسافران اين پروازها، اعراب شهروند اسرائيلی هستند؛ اعراب تابع اسرائيل هر چند گذرنامه اسرائيلی دردست دارند اما خود را در ترکيه و کشورهای ديگر، فلسطينی معرفی می کنند و لذا مورد استقبال دولت ترکيه قرار دارند.
اين نخستين بار نيست که يهوديان ترکيه در تنگنا قرار گرفته اند؛ انفجار قوی سال ۱۹۸۶ عليه کنيسای «نوه شالوم» در استانبول و کشتار بزرگی که ايجاد کرد و يا دو انفجار همزمان پاييز گذشته در برابر کنيسه های محله های «بيگ اوغلو» و «عثمان بيگلی» استانبول که ۲۲ نفر را کشت و سيصد تن را زخمی کرد و «حزب الله ترکيه» مسئوليت آن را بر عهده گرفت، از رخدادهای ناگوار اخير عليه يهوديان بوده است.
بحران در بحران
اما به تازگی بحران جديد اين است که بلندپايه ترين دولتمردان ترکيه در سطح نخست وزير، نه تنها عليه اسرائيل و سياست های آن سخن می گويند بلکه به مسائل حساسی مانند هالوکاست نيز می پردازند.
يهوديان ترکيه که در شمار يهوديان «سفاراديک» (شرقی تبار) هستند، ريشه در اسپانيا دارند. يهوديان آن سرزمين همگی «سفاراديک» بودند و در آخرين دهه از قرن پانزدهم از اسپانيا و پرتغال رانده شده و در سراسر جهان پراکنده شدند.
اکثر يهوديان در استانبول زندگی می کنند اما در آنکارا، ازمير، بورسا، انطاکيه و آدنا نيز می توان برخی جوامع کوچک يهودی را يافت. در مورد شمار يهوديان ترکيه از رقم ۲۶ هزار نفر نيز سخن رفته است اما تعداد واقعی آنان را حدود ۲۲ هزار نفر و حتی کمتر می دانند.
طرد يهوديان اسپانيا و سرزمين آندولس به اين خاطر بود که حاضر نبودند به زور کليسا و تهديد افراطيون کليسايی مسيحی شوند و تغيير دين دهند.
اما حاکمان عثمانی، از جمله سلطان بايزيد دوم با صدور فرمان هايی قلمرو امپراطوری عثمانی را برای يهوديان «امن» اعلام کردند و خود سلطان بايزيد دوم بود که برای نجات يهوديان از يهودکشی های قرن پانزدهم، «کشتی رحمت» را روانه اسپانيا کرد تا يهوديان را نجات دهد.
يهوديان با رسيدن به قلمرو عثمانی حتی توانسته بودند به مقام های سياسی برسند. قسطنطنيه (استانبول امروزی) مرکز شکوفايی حکمای متفکر و بزرگان روحانی يهود شده بود اما آتاتورک آموزش زبان عبری را منع کرد.
در پی فروپاشی امپراطوری عثمانی و رخدادهای هولناک دهه دوم قرن بيستم، از ميان صدها هزار يهودی ترکيه، گروه کثيری ناچار به گريز شدند و راهی آمريکا و اروپا گرديدند و گروهی اندک نيز پس از روی کارآمدن دولت اسرائيل به اين سرزمين رفتند.
اما جنگ جهانی دوم که يهوديان بسياری را از اروپا آواره کرده بود، اتفاقا موجب شد که آوارگان بسياری، خانه و کاشانه تازه خود را در ترکيه بنا کنند و ترکيه را پناهگاه خود بيابند.
اما همچنان کمال آتاتورک آموزش زبان عبری را اکيداً ممنوع کرده بود و تا سال ها بعد از مرگ آتاتورک نيز آموزش زبان عبری در اين کشور ممنوع بود و مجازات داشت.
در سال های اخير قدرت گرفتن اسلام گرايان و حتی عملکرد برخی از اسلاميون افراطی يهوديان ترکيه را در تنگنای بیشتری گذاشته است.
عملکرد سازمان «اينسانی يارديم وقفی» که دولت کنونی از آن حمايت می کند و اعضای آن را شبه نظاميان اسلامی فعال در چچن، بوسنی و بالکان تشکيل می دهند، در گسترش فعاليت ها عليه يهوديان و اسرائيل نقش داشته است؛ کشتی «ماوی مرمره» را نيز همين سازمان روانه غزه کرده بود و هشت کشته آن ماجرا نيز فعالان شبه نظامی اين سازمان بودند.
اکثر يهوديان در استانبول زندگی می کنند اما در آنکارا، ازمير، بورسا، انطاکيه و آدنا نيز می توان برخی جوامع کوچک يهودی را يافت. در مورد شمار يهوديان ترکيه از رقم ۲۶ هزار نفر نيز سخن رفته است اما تعداد واقعی آنان را حدود ۲۲ هزار نفر و حتی کمتر می دانند.
۱۶ کنيسه از ۲۳ کنيسه يهوديان ترکيه در استانبول قرار دارد؛ يک مدرسه مشترک ابتدايی و راهنمايی در استانبول و يک مدرسه ابتدايی در ازمير، تنها مراکز آموزشی يهوديان دراين سرزمين است.
تنها سالمندان يهوديان ترکيه غير از آشنايی با عبری، به زبان «لادينو» که ريشه در سرزمين آندولس دارد و گاه زبان يهوديان ترکيه ناميده می شود، سخن می گويند اما نسل جوان يهوديان ترکيه ديگر اين زبان باستانی و زيبا را تکلم نمی کند.
در همين حال، اشعار و ترانه های زيبای لادينو چنان محبوب ترک هاست که ياسمين لوی، خواننده مشهور «لادينو» خوان اسرائيلی نه تنها بارها در ترکيه برنامه اجراء کرده است بلکه ابراهيم تاطليسس، خواننده و شومن محبوب ترک مرتب ياسمين لوی را به ترکيه دعوت و با او برنامه اجرا کرده است.
يهوديان ترکيه که به زبان، فرهنگ و زندگی خود در ترکيه عشق می ورزند، با تاثر عميق می گويند که با داشتن تاريخی بيش از پانصد سال زندگی در بافت ترکيه، حاضر نيستند اکنون دوباره ارعاب شوند و از خانه و کاشانه خود رانده گردند.
همزمان با آنان، يهوديان بسياری از ترک تباران در اسرائيل و ساير مردم اسرائيل با بی صبری در انتظار رفع بحران و از سرگيری دوستی ديرينه و طبيعی و همپيمانی ثمربخش بين دو ملت و دو کشور هستند.
