۳۶ سال از روزی که مجمع عمومی سازمان ملل روز پنجم ژوئن را به عنوان «روز جهانی محيط زيست» نامگذاری کرد می گذرد، اما همزمانی تصادفی اين روز با سالگردهای درگذشت آيت الله خمينی، رهبر سابق جمهوری اسلامی موجب شده تا در ايران، در دو دهه اخیر کمتر کسی از مجرای رسانه های رسمی، خبری درباره روز جهانی محيط زيست بشنود.
اما در سال جاری، در کنار تعطیلی گسترده به مناسبت سالگرد درگذشت آیت الله خمینی، غیررسمی ترین رسانه حال حاضر فارسی زبانان، واکنشی جدی به روز جهانی محیط زیست نشان داد: برخی وبلاگ های فارسی، این روز را گرامی داشتند.
این در حالی است که بر اساس گزارش های منتشر شده در رسانه های فارسی، سال گذشته یکی از بدترین سال ها برای محیط زیست ایران بوده و فهرستی بلندبالا از ناکامی های فعالان محیط زیست در همین سال، در کارنامه دفاع از محیط زیست ایرانیان ثبت شده است.
وبلاگستان سبز
مبتکر گرامی داشتن روز جهانی محیط زیست در میان وبلاگ ها، سپهر سليمی نام دارد؛ جوانی ۲۷ ساله و نويسنده وبلاگ «دوستداران حيوانات ومحيط زيست».
او در وبلاگ خود نوشت: «امسال سال سختی برای محيط زيست ما خواهد بود ، فارغ از عواملی که به طور مرتب محيط زيست ما را تهديد می کند، خشکسالی و کم آبی بلايی است که متاسفانه در سال جاری با آن مواجه خواهيم بود. امسال گوش های زيادی برای شنيدن اثرات سدسازی غير اصولی، آلوده کردن آب ها، از بين بردن جنگل ها، گرمايش جهانی و ... وجود خواهند داشت.»
این فعال حامی محیط زیست، به وبلاگ نویسان پیشنهاد کرد که در روز پنجم ژوئن، دوستداران محيط زيست، در وبلاگ خود درباره محيط زيست بنويسند.
محمد درويش از قديمی ترين وبلاگ نويسان حوزه محيط زيست نيز ضمن استقبال از اين موضوع می نويسد: «آشکار است که نبايد به نوشتن يک پست در وبلاگ بسنده کرد و دلخوش داشت … بايد يک فرهنگ ساخت و يک نهصت آفريد؛ نهضتی که دفاع از محيط زيست برايش نه صرفا يک ژست احساسات گرايانه، بلکه يک منش خردمندانه و يک رويکرد بايسته و صد در صد علمی برای حصول به توسعه پايدار باشد.»
شايد بتوان اشاره وی به رويکرد علمی را اشاره ای به اتفاقات سال گذشته در حوزه محيط زيست دانست؛ حوزه ای پر از حادثه و اتفاق که در آن، فعالان محيط زيست هر چه بيشتر جنگيدند، کمتر يافتند.
جنگل های باستانی
بحث آسيب پذيری هشت هزار اصله درخت از جنگل های مناطقی غیر از گیلان و مازندران نخستين بار از سوی دکتر پيمان يوسفی آذری ، مديرکل دفتر جنگل های خارج از شمال سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخيزداری کشور مطرح شد.
وی اعلام کرد: «با آبگيری سد سيوند حداقل ۸ هزار اصله درخت ۵۰۰ ساله ، هزاران هکتار مرتع و زمين مرغوب کشاورزی نابود می شود.»
و البته تخريب اين جنگل ها به معنای فنا و نابودی کامل طبيعت منطقه است و حتی با صرف ميلياردها دلار هم امکان احيای اين جنگل ها وجود ندارد، زیرا خاک منطقه آن قدر فقير و خشک است که رويشگاه ، توان بازسازی خود را ندارد.
واقعيت اين است که شکل گيری جنگل در حوزه های خشک ايران بر اثر يک فرايند تکامل يافته چندين هزار ساله است و از آن جا که پديده آلودگی هوا ، اقليم های خشک را خشکت ر مي کند برای جايگزينی حداقل اين درخت ها چند صد سال زمان نياز است با اين شرط که اقليم تغيير نکند.
اما نه اعتراضات فعالان محیط زیست و نه اعتراض به احتمال تخريب پاسارگاد، سبب نشد که وزارت نيرو از اقدام خود برای آب گيری سد سيوند عقب نشينی کند.
هورالعظيم روی خط نابودی
در طرح توسعه ميدان نفتی آزادگان که در ۸۰ کيلومتری غرب اهواز در حاشيه مرز ايران و عراق واقع شده است حفاری ۲۶۷ حلقه چاه در دستور کار قرار گرفت.
بر اساس برنامه ريزی انجام شده نزديک به ۵۰ حلقه از اين چاه ها در هورالعظيم، بزرگ ترين تالاب خاورميانه، حفاری می شوند که بنا بر گزارش های منتشر شده تاکنون ۷ حلقه از آنها حفر شده اند.
اعلام موافقت دولت با واگذاری بيش از هفت هزار هکتار از اراضی هورالعظيم به صنايع پتروشيمی در حالی صورت گرفت که آثار و پيامدهای نابودی اين تالاب مدت ها است که در لا به لای هشدار فعالان محیط زیست شنیده شده اند.
علاوه بر اين «برنامه محيط زيست سازمان ملل» چند سالی است که نسبت به پيامدهای نابودی اين تالاب هشدار مي دهد اما ايران و عراق که هورالعظيم در مرز مشترک آنها واقع شده است کوچکترين توجهی به اين هشدارها نمي کنند.
اين سازمان بین المللی به طور جدی هشدار داده است که در جنوب غربی ايران فاجعه ای در مقياس درياچه آرال و جنگل های آمازون که بزرگترين فجايع زيست محيطی تاريخ هستند در حال وقوع است.
در اين گزارش آمده بود: «ساخته های دست بشری ۹۰ درصد از بزرگترين تالاب خاورميانه را به بيابان و نمک زار تبديل کرد.»
خجير سوخت
پارک ملی خجير را قديمی ترين منطقه حفاظت شده در ايران و احتمالا جهان نام نهاده اند.
سال گذشته شهرداری تهران تصويب کرد که بخشی از اين پارک به که در حاشيه تهران قرار دارد، برای عبور اتوبان اختصاص داده شود و چندی بعد نيز شرکت گاز تصميم گرفت خط لوله های خود را از اين پارک عبور دهد.
هرچند تلاش فعالان محيط زيست توانست شرکت گاز را از عمل خود منصرف کند اما آتش سوزی وسيعی حدود هشت هزار اصله درخت اين پارک را از بين برد.
ابر، دو نيمه می شود
جنگل «ابر» از زيباترين مناطق جنگلی ايران است که در فاصله حدود ۵۰ کيلومتری شهر سمنان قرار دارد.
در دو طرف اين جنگل، دو روستا قرار دارد که تا پيش از اين تردد اهالی روستا از جاده ای جنگلی صورت می گرفت.
اما با مطرح شدن احداث جاده در بين اين دو روستا، تلاش حاميان محيط زيست برای حفاظت از درختان جنگل «ابر» آغاز شد که چون ساير فعاليت های محيط زيستی در ايران ناکام ماند.
کميسيون امور زيربنايی صنعت و محيطزيست در ۸ ارديبهشت جاری طی مصوبه ای مجوز ساخت اين جاده را صادر کرد.
احتمال نابودی درياچه اروميه
پارک ملی درياچه اروميه نيز رو به نابودی است و شايد حتی زودتر از آنچه که کارشناسان برآورد کرده اند اين درياچه نابود شود.
تداوم بيش از هفت سال خشکسالی، احداث بيش از ۲۰ سد مخرنی و انحرافی در حوزه آبريز درياچه و احداث «غير اصولی» جاده شهيد کلانتری با تخليه ميليون ها تن خاک در قلب درياچه وضعیتی را در شمال غرب ايران رقم زده که به گفته رئيس «پژوهشکده آرتميا و آبزيان دانشگاه اروميه»، ممکن است تا هفت سال آينده ديگر هيچ اثری از درياچه اروميه باقی نماند.
به گفته مديرکل محيط زيست استان آذربايجان غربی، در حال حاضر بيش از يک چهارم از وسعت درياچه به مساحت ۱۲۰ هزار هکتار در نتيجه پسروی آب درياچه کاسته شده به طوری که برخی از قسمتهای جنوبی درياچه کاملا غير قابل دسترس و به نمکزار تبديل شده اند.
مژگان جمشيدی، خبرنگار ساکن ايران در مورد اين درياچه می نويسد: «امروز ديگر خبری از نگين سرخ آذريابجان نيست. درياچه ای مرده به رنگ سفيد که نشان از افزايش بيش از حد غلظت نمک در آب است، همه آن چيزی است که امروز از پارک ملی درياچه اروميه باقی مانده است.»
بدين ترتيب درياچه ای که نزديک به ۴۰ سال از اعلام حفاظت از آن مي گذرد و عنوان يکی از ۹ ذخيره گاه بيوسفری ايران را در يونسکو با خود يدک مي کشد و از سال ۱۳۵۴ نيز در زمره يکی از مهمترين تالاب های بين المللی جهان در سايت رامسر به ثبت رسيده است امروز در حال نابودی تدريجی است.
