پس از آن که نمایندگان پارلمان گرجستان روز هشتم خرداد (۲۸ ماه مه)، وتوی رئیس‌جمهور این کشور علیه لایحۀ موسوم به «عوامل خارجی» را لغو کردند، انتظار می‌رود لایحۀ این قانون جنجالی بار دیگر به میز رئیس‌جمهور بازگردد.
نمایندگان پارلمان وتوی سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان، علیه این قانون جنجالی را لغو کرده‌اند و حالا نگاه‌ها در مورد سرنوشت این قانون و مسیر کشور بار دیگر به دفتر ریاست‌جمهوری خانم زورابیشویلی معطوف شده است.
زورابیشویلی که بر سر این لایحه با حزب «رؤیای گرجی» اختلاف نظر داشته و طرف معترضان طرفدار غرب را گرفته است، اکنون پنج روز فرصت دارد تا این لایحه را امضا و به قانون تبدیل کند. او هیچ نشانه‌ای از قصد خود برای انجام این کار بروز نداده، اما اگر امتناع کند، رئیس پارلمان، شالوا پاپواشویلی که عضو حزب «رؤیای گرجی» است، می‌تواند این قانون را امضا و تصویب کند.
اهمیت این قانون در چیست؟
جامعۀ مدنی گرجستان سال‌ها است تلاش می‌کند تا این کشور را از زیر سایۀ نفوذ روسیه بیرون بیاورد. روسیه هنوز هم هزاران سرباز در اوستیای جنوبی و آبخاز دارد؛ دو منطقه‌ای که پس از جنگی کوتاه در سال ۲۰۰۸ از گرجستان جدا شدند و مسکو آنها را به عنوان کشورهای مستقل به رسمیت شناخت.
اما این قانون جدید که «قانون عوامل خارجی» نام دارد، در صورت تصویب، به نهادهای جامعه مدنی و رسانه‌هایی که بیش از ۲۰ درصد بودجۀ خود را از منابع خارجی دریافت می‌کنند، برچسب «نمایندۀ منافع خارجی‌ها» می‌زند.
این قانون همچنین این نهادها را ملزم می‌کند از این پس تحت نظارت قرار بگیرند و در صورت «تخلفات» مبهمی موسوم به «تخلفات کیفری»، تحریم بشوند.
این قانون به دلیل شباهت آن با قانونی که توسط کرملین برای ایجاد خفقان بیشتر برای مخالفان و علیه آزادی بیان وضع شده به «قانون روسیه» نیز معروف است.
مقام‌های ارشد حزب حاکم گرجستان که طی ماه‌های گذشته به شدت مواضع ضد غربی گرفته‌اند، اصرار دارند که هدف از این قانون ارتقای «شفافیت» و مهار «نفوذ مضر خارجی» است.
اما مخالفان این قانون که در هفته‌های اخیر تجمعات اعتراضی بسیار بزرگی علیه آن برگزار کرده‌اند، می‌گویند که تصویب آن، بخت کشورشان برای پیوستن به اتحادیه اروپا را نیز به خطر می‌اندازد.
چه کسانی پشت برنامه تصویب این قانون هستند؟
گرجستان که در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را از اتحاد جماهیر شوروی به دست آورد، مدت‌ها است که در حال جستجو برای یافتن یک تعادل بین تمایلات طرفدار اروپایی شهروندان خود و اهداف ژئوپلیتیکی همسایه قدرتمند خود یعنی روسیه است.
در مدت اخیر اما، حزب حاکم این کشور موسوم به «حزب رؤیای گرجی» راهی را پیش گرفته که به سمت مسکو می‌رود. منشأ ارائه لایحه «عوامل خارجی» از سوی دولت نیز همین حزب، یعنی «رؤیای گرجی» است.
این حزب را بیدزینا ایوانیشویلی بنیان‌گذاری کرده که میلیاردری بانفوذ است و از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ نخست‌وزیر گرجستان بود.
او پیش از این گفته بود که کشورهای غربی با گرجستان و اوکراین به عنوان «گوشت دم توپ» رفتار می‌کنند.
شباهت اوضاع با اوکراین؟
اندیشکده شورای اروپایی روابط خارجی (ای‌سی‌اف‌آر) نیز معتقد است که این حزب «رؤیای گرجی» حال هدایت گرجستان به سمت حوزه نفوذ روسیه است.
به نوشته شبکه خبری سی‌ان‌ان، تحلیل‌گران این اندیشکده اکنون به شباهت‌های بین وضعیت گرجستان و اوکراین چند سال پیش اشاره کرده‌اند. هر دو جمهوری‌های سابق شوروی هستند که خود را بین شرق و غرب گرفتار می‌بینند.
این اندیشکده در مطالعات خود مقایسه‌هایی را بین وضعیت کنونی در گرجستان و تهاجمات روسیه به اوکراین در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۲ انجام داده است.
دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه، در سال ۲۰۱۱ گفت که اگر روسیه در سال ۲۰۰۸ به گرجستان حمله نمی‌کرد، ناتو به گرجستان گسترش می‌یافت.
درگیری سال ۲۰۰۸ بر سر اوستیای جنوبی و آبخاز، دو منطقه جدایی‌طلب در گرجستان بود. آنها رسماً بخشی از گرجستان هستند اما دولت‌های جداگانه‌ای دارند که توسط اکثر کشورها به رسمیت شناخته نشده است. هم آبخاز و هم اوستیای جنوبی توسط روسیه حمایت می‌شوند.
از سال پیش یعنی از مارس ۲۰۲۲، گرجستان درخواست عضویت در اتحادیه اروپا را داده است و این روند به مذاق روسیه خوش نیامده است.
خداحافظی با اروپا و آمریکا؟
حزب رؤیای گرجی اصرار دارد که همچنان به پیوستن گرجستان به نهادهای غربی «متعهد است» و این قانون «تنها به منظور افزایش شفافیت در مورد تأمین مالی سازمان‌های غیردولتی بوده است.»
اما مقامات غربی چنین ادعاهایی را نپذیرفته و سخنگویان وزارت امور خارجه ایالات متحده گفته‌اند که اقدامات این حزب و لفاظی‌های ضد غربی، مسیر دموکراتیک گرجستان را تهدید می‌کند.
سناتور بن کاردین، رئیس کمیته روابط خارجی سنا از حزب دموکرات هم گفته است که «مردم نشان داده‌اند که به ایوانیشویلی اجازه نخواهند داد دموکراسی آنها را نابود کند و آینده اروپایی آنها را بگیرد. ما در کنار آنها ایستاده‌ایم.»
در مدت اخیر، هفته‌ها اعتراض مردمی در تفلیس علیه این قانون با سرکوب سوی پلیس ضدشورش و گروه‌های اوباش به خشونت کشیده شده است.
هم ایالات متحده و هم اتحادیه اروپا به حزب رؤیای گرجی هشدار داده‌اند که نادیده گرفتن انتقادات و سرکوب خشونت‌آمیز معترضان پیامدهای منفی خواهد داشت. آمریکا علاوه بر این به این کشور هشدار داده دنباله‌رو روسیه نباشد وگرنه ادامه این روند باعث قطع کمک‌های مالی ایالات متحده به گرجستان خواهد شد.
شارل میشل، رئیس شورای اروپا، روز ۲۸ مه (هشتم خرداد) هشدار داد که لغو وتوی زورابیشویلی «یک گام به عقب» برای آرزوهای اروپایی گرجستان است.
میشل در شبکه ایکس نوشت: «شورای اروپا در ماه دسامبر تصمیم گرفت به گرجستان وضعیت نامزدی اعطا کند، با این شرط که گرجستان گام‌های مربوطه و اصلاحات دموکراتیک لازم را انجام دهد.»
او افزود: «تصویب این قانون در پارلمان یک گام به عقب است و گرجستان را از مسیر اتحادیه اروپا دورتر می‌کند. مردم گرجستان به وضوح آینده‌ای در اتحادیه اروپا را انتخاب کرده‌اند و ما همه کار خواهیم کرد تا از آرزوهای آنها حمایت کنیم.» میشل همچنین گفت که این موضوع در دستور کار نشست بعدی شورای اروپا خواهد بود.
یک روز قبل از رأی‌گیری، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت که در صورت تصویب این قانون، این اتحادیه گزینه‌های خود را بررسی می‌کند. وی گفت که تصمیم مربوطه در ماه آینده گرفته خواهد شد.
