سخنگوی وزارت خارجه ایران با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی منتظر سازوکار مالی اروپا (اینس‌تکس) نمانده و بحث تجارت با پول ملی کشورها را نیز دنبال می‌کند، تاکید کرد که «امید نداشته باشید که این کانال مالی معجزه کند».
بهرام قاسمی روز سه‌شنبه ۲۸ اسفند، در مصاحبه با باشگاه خبرگزاران جوان گفت: «در موضوع سازوکار مالی منتظر اروپایی‌ها نمانده‌ایم و سازوکار‌های مشخص دیگری را با سایر کشورها دنبال کرده‌ایم».
وی تاکید کرد که «امید نداشته باشید که این کانال مالی معجزه کند».
سه کشور اروپایی روز ۱۱ بهمن از ثبت رسمی سازوکار ویژه مالی برای تجارت با ایران خبر دادند ولی آغاز فعالیت آن را منوط به انجام «کارهای بیشتر» کردند.
«اینس‌تکس» (INSTEX)، کوتاه‌شده عبارتی انگلیسی به معنی «ابزار حمایت از مبادلات تجاری»، نام نهادِ تازه‌ای است که آلمان، فرانسه و بریتانیا برای کاهش اثر تحریم‌های آمریکا علیه ایران راه‌اندازی کرده‌اند.
در هیئت ناظر آن اعضایی از فرانسه و آلمان حضور دارند و ریاست آن را نیز پر فیشر، مدیر سابق کومرتس‌بانک آلمان، برعهده دارد.
مقامات جمهوری اسلامی از تاخیر در اجرای سازوکار و مالی اروپا انتقاد کرده‌اند اما در عین حال این سازوکار مخالفانی در میان مقامات جمهوری اسلامی دارد.
در همین حال حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، روز ۲۶ اسفند گفته بود که اینس‌تکس همه انتظارات ایران را برآورده نمی‌کند.
آقای فلاحت‌پیشه تاکید کرده بود که «هنوز بسیاری از کشورهای اروپایی برای پیوستن به اینس‌تکس تعلل می‌کنند» و «صرفاً آلمان، فرانسه و انگلیس به دنبال اجرای سازوکار اینس‌تکس هستند».
مقامات جمهوری اسلامی پیش از این اعلام کرده‌اند که روش‌های خود برای مبادلات مالی در شرایط تحریم، به ویژه از طریق مبادله با پول ملی همسایگان و سایر شرکای تجاری را انجام خواهند داد.
در همین حال سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت که «در دو سال گذشته کشورهای مهمی مانند روسیه، چین، ترکیه و هندوستان در حال بررسی تعاملات در بخش‌های خارجی با پول ملی به جای استفاده از ارز‌های خارجی بودند».
آقای قاسمی همچنین افزود که در صورت «باثبات شدن» منطقه، می‌توان در درازمدت به ایده «واحد پول مشترک» در منطقه فکر کرد.
ایده مبادله با پول‌های ملی در حالی مطرح شده که در دور قبلی تحریم‌های ایران پیش از برجام، پول فروش نفت ایران در برخی از کشورها مانند چین، هند، ژاپن و کره جنوبی بلوکه شده بود.
همزمان برخی کشورها نظیر هند و چین متعهد شدند تا پول خرید نفت از ایران را با روپیه و یوآن پرداخت کنند، ولی تهران مجبور بود که این درآمد را صرف خرید کالا از این کشورها کند که به گفته صاحب‌نظران اقتصادی، از کیفیت پایینی برخوردار بودند.
یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی تهران در سال ۹۳ گفته بود که ایران «حدود ۱۰۰ میلیارد دلار ارز منجمد شده» در کشورهایی مانند چین، هند و ژاپن دارد، ولی «نمی‌تواند سریعا از آنها استفاده کند».
