عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران، روز شنبه، دهم شهریورماه، با اشاره به این که دولت آمریکا اجازه نقل و انتقال پول را به ایران نمی‌دهد گفت: «برای این که در تله دولت آمریکا نیفتیم، مجبور به تغییر سیاست ارزی کشور شدیم.»
به گفته رئیس کل بانک مرکزی، «در این شرایط اجرای سیاست ارزی تک‌نرخی امکان‌پذیر نبود».
آقای همتی با بیان این که «ذخایر ارزی، ناموس بانک مرکزی است»، جلوگیری از اتلاف منابع ارزی را «اولی‌ترین اولویت‌های بانک مرکزی» توصیف کرد.
آقای همتی تاکید کرد: «باید باور کنیم که در جنگ اقتصادی هستیم و نباید مثل بچه پولدارها زندگی کنیم.»
رئیس کل بانک مرکزی در تلاش برای تبیین سیاست‌های کاری این بانک در دوره جدید کاری خود گفت: در این دوره سیاست بانک مرکزی این است که «از منابع بانک مرکزی برای تنظیم بازار ارز» استفاده نشود و کنترل بازار ارز از راه وارد شدن منابع حاصل از صادرت غیرنفتی تامین شود.
به گفته همتی، منابع حاصل از صادرات غیرنفتی به «٤٠ میلیارد دلار» می‌رسد که «اگر این منابع وارد بازار شود به طور قطع بازار ارز را تنظیم خواهد کرد و فعلا ضرورتی برای استفاده از منابع ارزی بانک مرکزی نیست.»
عرضه نشدن ارزهای بانک مرکزی برای تنظیم بازار به این معناست که بانک مرکزی قصد ندارد تا با فشار عرضه ارزهای حاصل از درآمدهای نفت و گاز، قیمت‌ها را در بازار به صورت مصنوعی پایین نگاه دارد.
اما اتخاذ چنین سیاستی و تبعات تورمی ناشی از آن، منجر به شکل‌گیری فشارهای سیاسی و اجتماعی به بانک مرکزی خواهد شد، که معلوم نیست این بانک چقدر بتواند در ادامه این سیاست جدی باشد.
در مردادماه امسال، نرخ تورم نقطه به نقطه به بیش از ۲۴ درصد رسید و تورم ماهانه با ثبت رقم ۵.۵ درصد، رکوردی بیست ساله را شکست.
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، هفته قبل در پاسخ به پرسش نمایندگان مجلس تاکید کرده بود که به بانک مرکزی دستور داده که منابع این بانک را برای کنترل بازار ارز، هرینه نکند.
در شامگاه بیستم فروردین‌ماه امسال، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ایران، با اعلام نرخ ۴۲۰۰ تومانی برای هر دلار آمریکا، خرید و فروش ارز در صرافی‌ها را ممنوع اعلام کرد.
اما این سیاست تک‌نرخی برای ارزهای خارجی دوامی نداشت و با اعلام سوءاستفاده‌های گسترده واردکنندگانی که این ارز را در اختیار گرفته بودند و همچنین شوک‌های قیمتی شدید در بازار آزاد ارز، نابسامانی‌هایی را در اقتصاد ایران رقم زد.
با بروز این عوامل، سیاست تک‌نرخی ارز و آن چه کارشناسان روند سرکوب مالی می‌نامیدند، متوقف شد و دولت با تدوین بسته جدید سیاست ارزی، راه دیگری برای مدیریت بازار ارز برگزید.
در پی ناکامی دولت و بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز، ولی‌الله سیف، رئیس کل پیشین بانک مرکزی در روزهای نخستین مردادماه امسال، تغییر کرد و جای خود را به عبدالناصر همتی، رئیس فعلی بانک مرکزی داد.
عبدالناصر همتی که روز شنبه در همایش بانکداری اسلامی سخن می‌گفت، اتفاق کنونی بازار ارز را «حاصل ناترازی صورت‌های مالی بانک‌ها و نقدینگی» دانست.
به گفته رئیس شورای عالی پول و اعتبار، تا زمانی که فشار نقدینگی وجود دارد فشار بر حفظ دارایی افراد وجود خواهد داشت؛ این در حالی است اگر ناهماهنگی و تصمیمات غیرکارشناسی را هم به آن اضافه کنیم مشکل دوچندان خواهد بود.
بر اساس اعلام بانک مرکزی، رقم نقدینگی در اقتصاد ایران به ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان در پایان بهار امسال رسیده که برای نخستین بار بیشتر از ارزش کل تولید ناخالص داخلی ایران است.
در همین زمینه همتی نسبت به تداوم اضافه برداشت‌های بانک‌ها از بانک مرکزی هشدار داد.
عبدالناصر همتی در عین حال از «تعمیق و شفافیت سریع بازار ثانویه» خبر داد و گفت که این بانک در تعیین نرخ دخالت نمی‌کند، اما بلافاصله تاکید کرد: «اجازه نمی‌دهیم بازار از جهتی که به نفع نظام است منحرف شود و در بازار دخالت خواهیم کرد.»
بازار ثانویه، بازاری است که در پی تدوین و اجرای بسته سیاست ارزی جدید دولت و بانک مرکز به راه افتاد و قرار است در این بازار ارز حاصل از صادرات عرضه شود و واردکنندگان ارز مورد نیاز خود را از این بازار تامین کنند.
قیمت در این بازار از تلاقی این عرضه و تقاضا به دست می‌آید؛ در حال حاضر پس از حذف دلار آمریکا از میان سه ارز اصلی در این بازار، یورو، یوآن چین و روپیه هند سه ارز اصلی عرضه شده در بازار ثانویه هستند.
اما تشکیل بازار ثانویه با هشدار و انتقاد شماری از اقتصاددانان همراه شده است.
بر اساس آماری که رئیس کل بانک مرکزی ایران ارائه کرد، در حال حاضر «٩٧ درصد مبادلات در بازار ثانویه از طریق حواله است و فقط سه درصد اسکناس معامله می شود» که به اذعان بالاترین مقام پولی و بانکی ایران، این رقم سه درصدی در بازار صرافی «عدد قابل توجهی نیست.»
هفته گذشته در دیدار اعضای هیئت دولت با آیت‌الله علی خامنه‌ای، به مناسبت هفته دولت، بخش عمده‌ای از دیدار به انتقادهای رهبر جمهوری اسلامی ایران از عملکرد نظام بانکی و توصیه های او به بانک مرکزی برای کنترل بانک‌ها و پرهیز آنها از بنگاهداری اختصاص یافت.
