در آستانه «روز خبرنگار» در ایران، مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد گفت ۳۰۰ روزنامه در ایران منتشر می‌شود که شمارگان مجموع آن‌ها به یک میلیون نسخه نمی‌رسد، با این حال همین آمار هم «واقعی» نیست.
به‌گزارش خبرگزاری ایرنا، محمدرضا دربندی، مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد، روز سه‌شنبه ۱۵ مرداد، با تأکید بر این‌که این وزارتخانه «آمار واقعی» شمارگان نشریات را در اختیار ندارد، از کاهش اقبال مردم به نشریات کاغذی نیز خبر داد و گفت براساس آمار وزارت ارشاد، ۷۸ درصد افراد ۱۵ تا ۴۰ سال کشور روزنامه کاغذی نمی‌خوانند و میزان افراد ۴۵ سال به بالا در این مورد نیز کمتر از ۲۲ درصد است.
آمار شمارگان کل مطبوعات در چهل سال اخیر نخستین‌بار دو سال پیش منتشر شد که معاون مطبوعاتی وقت وزارت ارشاد اعلام کرد مجموع روزنامه‌های ایران «٢٠٠ روزنامه است و شمارگان آن‌ها در مجموع به ٩٠٠ هزار نمی‌رسد».
این در حالی است که بنا به اعلام مرکز آمار ایران، جمعیت کشور در سال جاری خورشیدی به ۸۳ میلیون نفر رسیده است.
«گسترش دسترسی به اطلاعات و ابزار مدرن اطلاع‌رسانی» از جمله دلایلی است که انتشار مطبوعات کاغذی را در کل جهان تحت تأثیر قرار داده است، با این حال سرانه مطبوعات کاغذی در ایران قابل مقایسه با برخی کشورهای اروپایی، آمریکا و حتی ژاپن نیست.
بنا به آمار جدید شمارگان مطبوعات، اگر این آمار «واقعی» فرض شود، تقریباً برای هر ۸۰ نفر در ایران یک نسخه روزنامه کاغذی منتشر می‌شود. این در حالی است که امروزه در ژاپن و به‌رغم گسترش ابزار مدرن اطلاع‌رسانی، برای هر دو نفر یک نسخه روزنامه کاغذی منتشر می‌شود.
مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد دلیل عمده کاهش شمارگان مطبوعات کاغذی را استفاده «اغلب مردم از پایگاه‌های خبری یا دریافت اطلاعات به‌صورت الکترونیکی» عنوان کرد و گفت در کشورهای اروپایی نیز «فروش عمومی روزنامه‌ها متوقف شده است».
با این حال مهدی محسنیان راد، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، معتقد است که در مورد آینده مطبوعات کاغذی، «نه تنها پژوهشگران و کارشناسان رسانه‌های ایرانی که حتی پژوهشگران خارجی هم همچنان نمی‌توانند با قطعیت درباره آن نظر دهند».
آقای محسنیان راد، تیرماه سال ۹۶ و در واکنش به اعلام شمارگان کل مطبوعات کاغذی در ایران، گفته بود که علاوه‌بر عوامل امروزی و جهانی، آن‌چه شمارگان مطبوعات کاغذی در ایران را کاسته است عللی مزمن و ریشه‌دار دارد که اولین آن‌ها «استبداد» است.
این استاد سرشناس ارتباطات در یادداشتی که در روزنامه «اعتماد» منتشر کرد درباره تأثیر استبداد بر کاهش شمارگان مطبوعات توضیح بیشتر نداد و فقط گفت: «استبدادی که منِ محقق واژه دیگری نمی‌توانم برای آن پیدا کنم و در واقع یک دلیل کاملاً جهانی و عمومی است که رسانه‌ها را محدود می‌کند و در هر جامعه‌ای شکل و شمایل خودش را دارد.»
آقای محسنیان راد همچنین نوع «نگاه سنتی حکومت‌داران به رسانه و نوع توقع و استنباط آن‌ها از رسانه» را نیز دلیل دیگر سقوط شمارگان مطبوعات در ایران برشمرد و سومین دلیل را هم «تصور مدیران از ماهیت رسانه» عنوان کرد.
آن‌چنان‌که آقای محسنیان راد می‌گوید، «مدیران معتقدند که باید از مردم، دولت، نظام و… در برابر هر اتفاق و هجمه‌ای مراقبت کنند و برای این مراقبت و پیشگیری، تمام آن‌چه را توسط رسانه‌ها منتشر می‌شود نوعی خطر محسوب می‌کنند».
پایین بودن شمارگان مطبوعات در ایران مسئله نوظهوری نیست، با این حال به دست آوردن «آمار دقیق و واقعی» این شمارگان نیز کار ساده‌ای نیست.
اغلب مدیران مطبوعات شمارگان روزنامه یا نشریه خود را به‌دلایل گوناگون، ازجمله دریافت حمایت از دولت یا جلب نظر صاحبان آگهی‌ها یا قدرت‌نمایی رسانه‌ای، مخفی نگاه می‌دارند و وزارت ارشاد آمار خود را با روش‌هایی ازجمله خوداظهاری داوطلبانه روزنامه‌ها، بازرسی سرزده از چاپخانه‌ها و برآورد کارشناسان خود کسب و اعلام می‌کند.
آن‌چه در کنار بسیار پایین بودن سرانه مطبوعات کاغذی در ایران مسلم است، کمتر از یک میلیون بودن شمارگان مطبوعات است که می‌تواند همان کمتر از ۹۰۰ هزار نسخۀ دو سال پیش برای ۸۳ میلیون نفر باشد!
