مسکو پس از بازداشت مدیر تلگرام در فرانسه، بدون یادآوری پیشینهٔ پرچالش دولت این کشور برای مسدود کردن تلگرام، به دفاع از این پیام‌رسان برخاسته و غرب را به نقض آزادی بیان متهم می‌کند.
در این میان، روایت‌های حاوی اطلاعات نادرست هم به روش مرسوم تبلیغات سیاسی کرملین کم منتشر نمی‌شود.
پاول دوروف میلیاردر ۳۹ سالهٔ روس و مدیر تلگرام که از سه سال پیش تابعیت فرانسه را پذیرفت و امروزه مقیم دوبی است، در بهار گذشته پس از سال‌ها سکوت رسانه‌ای، با تاکر کارلسون، خبرنگار جنجالی پیشین فاکس‌نیوز مصاحبه کرد و به او گفت که بارها به دلیل حمایتش از آزادی بیان و سرپیچی از همکاری با نهادهای اطلاعاتی-امنیتی تحت فشار دولت‌ها بوده است.
او در این مصاحبه با تأکید بر مصمم بودن خود برای حفظ «بی‌طرفی» تلگرام، ادعا کرد امروزه آزادی بیان نه تنها از سوی حکومت‌های اقتدارگرا بلکه در کشورهای دموکراتیک مانند آمریکا و همچنین از طرف ابرشرکت‌هایی همچون گوگل و اپل در معرض تهدید است.
مؤسس و مدیر تلگرام شامگاه سوم شهریور در چارچوب تحقیقات دربارهٔ نقش تلگرام در جرایم سنگین مختلف در فرانسه دستگیر شد. شبکهٔ پیام‌رسان تلگرام در نخستین واکنش به بازداشت مدیر خود، ادعای مسئولیت او در محتوای منتشرشده از سوی کاربران را «مضحک» خواند.
واکنش کرملین
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، از نظر دادن دربارهٔ بازداشت پاول دوروف امتناع کرده و خواستار افشای جزئیات بیشتری شده است.
او همچنین دیدار رئیس‌جمهور روسیه با مدیر تلگرام را تکذیب کرد. رئیس‌جمهور روسیه هفتهٔ گذشته مهمان باکو بود و مدیر تلگرام نیز در همان تاریخ از پایتخت آذربایجان دیدار کرد و از آن‌جا با هواپیمای شخصی خود عازم فرانسه شد.
رسانه‌های متعدد روسیه گزارش داده‌اند که هنوز دربارهٔ واکنش رسمی روسیه به بازداشت دوروف تصمیم‌گیری نشده است.
رسانهٔ مدوزا به نقل از منابع خود در دفتر ریاست‌جمهوری روسیه گزارش داد داخل کرملین گمان بر این است که سه دلیل احتمالی برای دستگیری مدیر تلگرام وجود دارد:
- فشار آمریکا در آستانهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری به‌ویژه با توجه به گرایش بیشتر پاول دوروف به جمهوری‌خواهان؛
- نارضایتی پاریس از تعاملات مدیر تلگرام با دولت آذربایجان؛
- و این‌که شاید این یک بازی دوروف باشد که به‌دنبال عرضهٔ سهام خود در بورس آمریکا است و ممکن است خواسته باشد با جلب توجه به تلگرام و جذب طرفداران بیشتر بر ارزش شرکت خود بیفزاید.
این در حالی است که رئیس‌جمهور فرانسه می‌گوید بازداشت مدیر تلگرام ارتباطی با مسائل سیاسی ندارد و دادستان پاریس هم اعلام کرده بازداشت پاول دوروف مربوط به تحقیقات در مورد همدستی با یک مجرم سایبری است.
واکنش رسانه‌های روسی
درحالی‌که در روزهای اخیرها از رشد چشمگیر کاربران تلگرام در آمریکا و فرانسه حکایت دارد، مارگاریتا سیمونیان، سردبیر راشا تودی، از کاربران روس خواسته است مکاتبات حساس در این پیام‌رسان را پاک کنند.
او مدعی است سرویس‌های اطلاعاتی-امنیتی غربی خواهان دستیابی به اطلاعاتی هستند که در تلگرام منتشر شده و به نوشتهٔ او، دوروف چاره‌ای جز تحویل «کلید» ندارد.
تلگرام برای تبادل پیام از نوعی رمزگذاری استفاده می‌کند که متکی به ابزارهای خود کاربران و مدام در حال تغییر است، از این رو، به باور عمومی، تلگرام قابل هک شدن نیست.
در پی بازداشت پاول دوروف، کانال تلگرامی «بازا» نزدیک به سازمان امنیت روسیه گزارش داده که به مقامات رسمی روسیه دستور داده شده مکاتبات مهم و حساس را پاک کنند. سخنگوی کرملین اما با تکذیب این گزارش در عین حال تأکید کرد استفاده از پیام‌رسان‌های عمومی خلاف قوانین و مقررات است.
اهمیت تلگرام برای دولت روسیه
از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، تلگرام به مهم‌ترین ابزار ارتباطی نظامیان روسیه تبدیل شده است. گروهی از گزارشگران طرفدار جنگ معروف به «گزارشگران Z» برای بسیاری از شهروندان روسیه منبع اصلی اطلاعات از وضعیت جبهه شده‌اند و هرچند آن‌ها اغلب مقامات نظامی ارشد را مورد انتقاد قرار می‌دهند اما از حمایت کرملین برخوردارند و تاکنون چند بار با رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرده‌اند.
همچنین در پی محدودیت‌هایی که برای رسانه‌های رسمی روسیه در کشورهای غربی ایجاد شده، دولت روسیه از کانال‌های تلگرامی مجموعهٔ Z با هدف اطلاع‌رسانی به خارج از کشور استفاده می‌کند.
به‌تازگی روزنامهٔ نوایا گازتا گزارش داد حدود ۸۰۰ کانال تلگرامی به ۳۰ زبان از طرف دولت روسیه حمایت مالی می‌شود. بسیاری از رسانه‌ها و خبرگزاری‌های روسیه که در اروپا مسدود شده‌اند، کانال‌های خود را در تلگرام دارند و از این راه محدودیت‌های اعمال‌شده را دور می‌زنند.
به برآورد نوایا گازتا، مجموعهٔ این کانال‌ها روزانه توسط حدود ۱۰۰ میلیون کاربر مطالعه می‌شود و شمار این مخاطبان رو به افزایش است. در همین زمینه، آندره مدودف، از تبلیغات‌چی‌های شاخص روسیه، بارها تلگرام را «مهم‌ترین پیام‌رسان دورهٔ جنگ» خوانده است.
به گزارش مدوزا، از آن‌جا که در کرملین موضع قطعی نسبت به تحولات اخیر پیرامون تلگرام اتخاذ نشده، رسانه‌های وابسته به دولت روسیه هنوز دستورالعملی برای پوشش خبرها در این باره دریافت نکرده‌اند.
منابع این نشریه در دفتر ریاست‌جمهوری روسیه می‌گویند فعلاً به رسانه‌ها گفته شده «نقض آزادی بیان در کشورهای غربی» را هدف حمله قرار دهند و از واکنش‌ها به خود تلگرام و مدیر این پیام‌رسان بپرهیزند.
به گزارش مدوزا، به همین دلیل عده‌ای از جمله دیمیتری مدودف، قائم مقام شورای امنیت روسیه که از کاربران فعال تلگرام است، مدعی‌اند مسائل این پیام‌رسان به دلیل عدم‌همکاری مدیریت آن با دولت روسیه است و همزمان اعضای حزب «نوویه لودی» با دریافت مجوز دولت در حمایت از پاول دوروف در مقابل سفارت فرانسه در مسکو تظاهرات می‌کنند.
ضمناً به گزارش نشریهٔ آگنستوا، رسانه‌های رسمی اطلاعات کذب دربارهٔ بازداشت مدیر تلگرام منتشر می‌کنند.
برای نمونه، این نشریه رصد کرده که خبر «تهدید ۲۰ سال زندان برای پاول دوروف» از سوی رسانه‌های مورد حمایت کرملین منتشر شد و هرچند منبع موثقی ندارد اما حتی ایلان ماسک در شبکهٔ ایکس هم آن را بازنشر کرده است.
وضعیت تلگرام در روسیه و کشورهای دیگر
روسیه در حالی این روزها حامی تلگرام و مؤسس این پیام‌رسان است که پاول دوروف چندی پیش گفته بود روسیه نگران است در تشکیل پرونده علیه تلگرام از ایران عقب بماند.
ایران در سال ۲۰۱۷ به بهانهٔ استفادهٔ شبکه‌های تروریستی از تلگرام علیه مدیریت این پیام‌رسان اعلام جرم کرد.
همزمان دوروف در روسیه با اتهام سرپیچی از اجرای قانون حفظ اطلاعات متهم و در پی این‌که وکانتاکته، دیگر شبکهٔ اجتماعی او، عملاً از سوی دولت مصادره شده بود، این کشور را ترک کرد و نوشت: «نه می‌توانم به ایران سفر کنم و نه به روسیه زیرا ایران من را مجرم می‌داند و اف‌اس‌بی (سازمان امنیت روسیه) نیز در پیگرد حقوقی من به ایران پیوسته است».
تلگرام از ۹ سال پیش در چین ممنوع اعلام شد و همچنین در ایران، پاکستان، تایلند، کوبا و برخی کشورهای دیگر تنها با پراکسی و فیلترشکن در دسترس است. تلگرام در ایران پیش از فیلترینگ با حدود ۴۰ میلیون کاربر پرطرفدارترین پیام‌رسان و شبکهٔ اجتماعی بود و بنابر گزارش‌های رسمی، حدود ۶۰ درصد پهنای باند اینترنت در کل کشور صرف استفاده از این پیام‌رسان می‌شد.
در آن زمان شمار کاربران تلگرام در روسیه یک‌چهارم این جمعیت بود. دولت روسیه دو سال کوشید استفاده از تلگرام را در این کشور مسدود کند، اما از چهار سال پیش از این تلاش‌ها منصرف شد.
پاول دوروف در بهار گذشته گفت دایرهٔ کاربران فعال تلگرام «مانند آتش در جنگل خشک در حال گسترش است» و به برآورد او، این جمعیت ظرف سال جاری از یک میلیارد نفر در ماه عبور خواهد کرد.
