هنگامی که آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ وصیت‌نامه خود را نوشت، توصیه‌های خاصی را در مورد این‌که هر یک از جوایز نوبل توسط چه هیئت‌هایی باید انتخاب شود ارائه داد.
به‌طور کل امروزه هم همچنان همان هیئت‌ها بر اساس همان توصیه‌های آلفرد نوبل، کار اعطای جوایز نوبل را ادامه می‌دهند. بر اساس دستورالعمل نوبل، هیچ‌کس نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. هر هیئتی که برندگان جوایز نوبل را تعیین می‌کند، روند ویژه سختگیرانه خود را برای نامزد شدن افراد و انتخاب آنها دارد.
دریافت‌کنندگان جوایز نوبل فیزیک و شیمی توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد تعیین می‌شوند. این فرهنگستان همچنین جوایز نوبل اقتصاد را اعطا می‌کند، هرچند این جایزه بخشی از فهرست رشته‌های اولیه مورد نظر آلفرد نوبل نیست و پول جایزه نوبل اقتصاد از املاک موقوفه آلفرد نوبل سرمنشأ نمی‌گیرد.
آکادمی سلطنتی علوم سوئد کل بدنه رأی‌دهنده و تصمیم‌گیرنده را تشکیل نمی‌دهد بلکه این فرهنگستان از دانشمندان برجسته در زمینه‌های شیمی، فیزیک و اقتصاد دعوت می‌کند تا نامزدها را انتخاب کنند.
نامزدهای برگزیده سپس در گزارشی به پنج عضو آکادمی اعلام می‌شوند و مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند که در نهایت این پنج عضو رأی خود را اعلام و جوایز را تعیین می‌کنند.
آرای این اعضا ممکن است به بیش از یک نامزد داده شود و در گذشته هر جایزه نوبل به بیش از یک نفر اهدا شده‌است.
همه برندگان نوبل ۲۰۱۹
- پنج نکته درباره جوایز نوبل
- سرنوشت جوایز نوبل در دست چه کسانی است؟
- نوبل اقتصاد برای سه اقتصاددانی که در مورد فقر پژوهش کردهاند
- نخست وزیر اتیوپی، جایزه نوبل صلح را از آن خود کرد
- یک مرد و یک زن، برنده نوبل «استثنایی» ادبیات ۲۰۱۹
- جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۹ به مخترعان باتری لیتیوم رسید
- سه دانشمند آمریکایی و بریتانیایی برنده جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۹
- نوبل فیزیک ۲۰۱۹ برای سه فیزیکدان سوئیسی و آمریکایی- کانادایی
بر خلاف دیگر مراسم اهدای جوایز، نام نامزدهایی که برنده جایزه نوبل نمی‌شوند تا ۵۰ سال اعلام نمی‌شود؛ بنابراین ممکن است فردی در پروسه نامزدی برای نوبل قرار گرفته باشد بدون این‌که خودش هیچ‌وقت از این نامزدی آگاه شود. تنها برندگان جوایز نوبل از نامزدی خود آگاه می‌شوند.
روند نامزدی و رأی‌گیری برای جوایز نوبل اعطا شده در رشته پزشکی نیز تقریباً به همین منوال است. با این حال، نهاد تعیین‌کننده برای این رشته، مؤسسه کارولینسکا، یک دانشکده پزشکی در نزدیکی استکهلم سوئد است.
در این رشته نیز، اسامی نامزدها همچنان محرمانه نگه داشته می‌شود، و رأی‌ها اغلب به بیش از یک نفر داده می‌شود و دو نفر نائل به دریافت جایزه در این رشته می‌شوند.
برنده جایزه نوبل در زمینه ادبیات اما توسط آکادمی سوئد تعیین می‌شود که در واقع نقش فرهنگستان زبان در این کشور را عهده‌دار است. نکته قابل توجه در این باره این است از سال گذشته ژیلا مساعد، شاعر ایرانی‌تبار سوئدی هم به عضویت این آکادمی و کمیته انتخاب نوبل ادبیات در آمده است.
نوبل صلح در استکهلم اعطا نمی‌شود
انتخاب برندگان جوایز نوبل صلح برعهده کمیته نوبل نروژ است، که از پنج عضو تشکیل شده که توسط پارلمان نروژ منصوب شده‌اند. کوشش می‌شود که این اعضا کاملاً مستقل باشند. برای نمونه، از سال ۱۹۳۶، عضویت در این کمیته برای کارکنان دولتی ممنوع شده تا از هرگونه احتمالی مربوط به این‌که کمیته ممکن است تحت تأثیر اوضاع سیاسی فعلی نروژ قرار بگیرد، پیشگیری شود. بر خلاف سایر جوایز نوبل، جایزه صلح نوبل نه در استکهلم سوئد بلکه همیشه در اسلو نروژ صادر می‌شود.
هر برنده جایزه صلح نوبل، یک مدال، یک دیپلم شخصی و ۱۰ میلیون کرون سوئد (بیش از ۱٫۴ میلیون دلار آمریکا) دریافت می‌کند. از برندگان مشهور جایزه صلح نوبل می‌شود مادر ترزا، مارتین لوتر کینگ، نلسون ماندلا، باراک اوباما و ملاله یوسفزی را نام برد. شیرین عبادی، وکیل دادگستری و مدافع حقوق بشر، تنها ایرانی است که این جایزه را دریافت کرده است.
پیش‌بینی‌ها حاکی است نوبل صلح امسال روز جمعه به فعال محیط زیست، گرتا تونبرگ، برسد. جایزه نوبل اقتصاد که روز دوشنبه ۱۴ اکتبر (۲۲ مهر) اعطا می‌شود نقطه پایان روند اعطای جوایز امسال خواهد بود.
