در گزارشی که به تازگی از سوی «برنامه توسعه ملل متحد» منتشر شد، ایران از لحاظ «شاخص توسعه انسانی» در وضعیتی بهتر از سال گذشته قرار گرفته‌است. فریدون خاوند، استاد اقتصاد در پاریس در این زمینه به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ گفته است.
فریدون خاوند - گزارشی که منتشر شد، بیستمین گزارش سالانه «برنامه توسعه ملل متحد» هست درباره شاخص توسعه انسانی و مثل همیشه دربر دارنده اطلاعات زیادی است درباره زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی کشورهای گوناگون.
مقیاس این سازمان برای رتبه بندی کشور ها، شاخصی است موسوم به «توسعه انسانی» که بر پایه سه متغیر تعیین میشود : بهداشت، آموزش و سطح زندگی. در این گزارش کشور ها به چهار گروه تقسیم میشوند مرکب از توسعه انسانی بسیار بالا، توسعه انسانی بالا، توسعه انسانی متوسط و توسعه انسانی ضعیف.
در گزارش سال ۲۰۱۰، که به تازگی منتشر شده ۱۶۹ کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند که از میان آنها نروژ از لحاظ توسعه انسانی در ردیف اول قرار گرفته و زیمبابوه در ردیف آخر.
گزارش امسال «برنامه توسعه ملل متحد» از لحاظ توسعه انسانی جایگاه ایران را که سال گذشته هشتاد و هشتم بود، به مقام هفتادم ارتقا داده، تا جایی که ایران از گروه کشورهای دارای توسعه انسانی متوسط به گروه دارای توسعه انسانی بالا منتقل شده است.
امید به زندگی در ایران، در این گزارش، ۷۱ سال و ۹ ماه اندازه‌گیری شده. نمره ایران از لحاظ شاخص توسعه انسانی بر اساس همین گزارش در طول دوره ۱۹۹۰ تا امروز بهتر شده و از ۰.۵۳۶ به ۰.۷۰۲ رسیده است.
نتیجه‌گیری‌های این گزارش درباره بهبود شاخص توسعه انسانی در ایران مسلماً با تردیدهای زیادی از سوی افکار عمومی و منابع کارشناسی ایرانی روبه‌رو خواهد شد.
با این همه بعید به نظر می‌رسد که دولت احمدی‌نژاد بتواند از گزارش امسال «برنامه توسعه ملل متحد» به عنوان یک وسیله تبلیغاتی استفاده بکند، چون که این گزارش جمهوری اسلامی را در رده خودکامه‌ترین نظام‌های سیاسی روی زمین جای داده است. از لحاظ شاخص دموکراسی و حقوق بشر، نمره ایران بسیار بد است.
از لحاظ آزادی مطبوعات هم، به گفته این گزارش، ایران بعد از ترکمنستان، بد ترین وضعیت را دارد و شمار روزنامه‌نگاران زندانی‌اش هم بعد از چین بالاترین است.
- پیش از پرداختن به ارزیابی‌های این سازمان درباره ایران، این پرسش مطرح میشود که اصولاً «شاخص توسعه انسانی» چیست و بر اساس چه ملاک‌هایی اندازه‌گیری میشود؟
فریدون خاوند - گزارشی که منتشر شد، بیستمین گزارش سالانه «برنامه توسعه ملل متحد» هست درباره شاخص توسعه انسانی و مثل همیشه دربر دارنده اطلاعات زیادی است درباره زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی کشورهای گوناگون.
مقیاس این سازمان برای رتبه بندی کشور ها، شاخصی است موسوم به «توسعه انسانی» که بر پایه سه متغیر تعیین میشود : بهداشت، آموزش و سطح زندگی. در این گزارش کشور ها به چهار گروه تقسیم میشوند مرکب از توسعه انسانی بسیار بالا، توسعه انسانی بالا، توسعه انسانی متوسط و توسعه انسانی ضعیف.
در گزارش سال ۲۰۱۰، که به تازگی منتشر شده ۱۶۹ کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند که از میان آنها نروژ از لحاظ توسعه انسانی در ردیف اول قرار گرفته و زیمبابوه در ردیف آخر.
- در این رتبه‌بندی، چه جایی به ایران اختصاص داده شده؟
گزارش امسال «برنامه توسعه ملل متحد» از لحاظ توسعه انسانی جایگاه ایران را که سال گذشته هشتاد و هشتم بود، به مقام هفتادم ارتقا داده، تا جایی که ایران از گروه کشورهای دارای توسعه انسانی متوسط به گروه دارای توسعه انسانی بالا منتقل شده است.
امید به زندگی در ایران، در این گزارش، ۷۱ سال و ۹ ماه اندازه‌گیری شده. نمره ایران از لحاظ شاخص توسعه انسانی بر اساس همین گزارش در طول دوره ۱۹۹۰ تا امروز بهتر شده و از ۰.۵۳۶ به ۰.۷۰۲ رسیده است.
- پس به نظر می‌رسد که این گزارش می‌تواند با استقبال گرم دولت جمهوری اسلامی روبه‌رو شود...
نتیجه‌گیری‌های این گزارش درباره بهبود شاخص توسعه انسانی در ایران مسلماً با تردیدهای زیادی از سوی افکار عمومی و منابع کارشناسی ایرانی روبه‌رو خواهد شد.
با این همه بعید به نظر می‌رسد که دولت احمدی‌نژاد بتواند از گزارش امسال «برنامه توسعه ملل متحد» به عنوان یک وسیله تبلیغاتی استفاده بکند، چون که این گزارش جمهوری اسلامی را در رده خودکامه‌ترین نظام‌های سیاسی روی زمین جای داده است. از لحاظ شاخص دموکراسی و حقوق بشر، نمره ایران بسیار بد است.
از لحاظ آزادی مطبوعات هم، به گفته این گزارش، ایران بعد از ترکمنستان، بد ترین وضعیت را دارد و شمار روزنامه‌نگاران زندانی‌اش هم بعد از چین بالاترین است.