حدود هشت تا ۹ ماه از شیوع همه‌گیری ویروس نوع جدید کرونا گذشته است.
درباره اینکه در این مدت چه گذشته و در آینده چه پیش خواهد آمد بسیار گفته اند و بسیار نوشته اند. اما به راستی ماجرای این دردسر بزرگ برای بشریت از کجا آغاز شد و دانشمندان در روزهای نخست انتشار اخبار مربوط به کرونا درباره آن چه فکر می کردند؟
نخستین خبرهای مربوط به یافتن نشانه‌های بیماری کوید-۱۹ اواخر دسامبر ۲۰۱۹ در خبرگزاری‌ها منتشر شد. در آخرین روز سال ۲۰۱۹ خبری مربوط به ابتلای ۲۷ نفر به یک بیماری ناشناخته التهاب ریه در چین منتشر شد.
در حالی که تصور می‌شد بار دیگر همان ویروس سارس سال ۲۰۰۳ است که سر برآورده است، به تدریج مشخص شد که این بیماری جدید، با سارس تفاوت دارد. آنچه در آن زمان ناشناخته و حیرت برانگیز به نظر می‌رسید این بود که تقریباً همه این افراد به نوعی با بازار تره‌بار ووهان ارتباط داشتند.
مرور اخبار در ابتدای همه‌گیری کرونا نشان می‌دهد که نخستین بار اواسط دی ماه ۱۳۹۸ شبکه سی‌سی‌تی‌وی چین گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه بیماری جدیدی شبیه به ذات‌الریه و به عبارت دیگر ویروس کرونای جدیدی پیدا شده که با نمونه‌های پیشین کرونا متفاوت است.
در همین روزها دانشمندان هنگ‌کنگی نیز اعلام کردند که این نوع ویروس کرونا عامل عفونت‌زای جدیدی است که تا به حال نظیر آن مشاهده نشده است. در حدود چهار روز پس از این گزارش‌ها و به صورت دقیق‌تر در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰ خبرگزاری‌ها از ابتلای ده‌ها چینی به این ویروس مرموز خبر دادند و مرگ یک نفر را تأیید کردند. ویروسی که بر اساس اعلام مقامات بهداشتی چین چیزی شبیه به سینه‌پهلو یا سرماخوردگی شدید بود اما به ادعای آنها، از انسان به انسان منتقل نمی‌شد.
اولین قربانی کرونا مرد ۶۱ ساله‌ای بود که از بیماری‌های زمینه‌ای رنج می‌برد و در عین حال، مرگ او با بازار مشهور شهر ووهان نیز مرتبط بوده است. کافی است در نظر بگیریم همه اینها در شرایطی است که فقط ۴۱ نفر در ووهان به این بیماری مبتلا شده بودند و از این میان تنها حال هفت بیمار وخیم بود.
یک هفته پس از این ماجرا، یعنی در ۲۸ دی ۱۳۹۸، در حالی که مقامات چینی همچنان اصرار داشتند که ویروس کرونای جدید فقط از حیوان به انسان سرایت می‌کند دانشمندان بریتانیایی اعلام کردند که آمار واقعی احتمالاً نه ۴۱ نفر بلکه ۱۷۰۰ نفر است و در عین حال شواهد جدی از انتقال انسان به انسان در ویروس جدید کشف شده وجود دارد.
بیشتر در این باره:
علت شیوع گسترده و مهارناپذیری کرونا در ایران چیست؟بحران کرونا؛ چرا در اسرائیل ورق برگشت؟بحران کرونا و «ضرورت نوسازی نظام سرمایه‌داری»تکنولوژی‌های مقابله با کرونا در غیاب واکسن و داروی بیماریعالمگیری ویروس کرونا و فرصت‌های جوامع مدنیمنشأ مخالفت با واکسیناسیون در ایران و جهان چیست؟آیا ممکن است دوره پساکرونا اصلاً در کار نباشد؟آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در ایران از بحران کروناپیامدهای کرونا؛ آیا دوره جهانی‌سازی به پایان رسیده است؟کرونا و سازمان جهانی بهداشت؛ به نام آمریکا، به کام چین؟«ویروس مرموز» و کشوری که «آماده آخرالزمان بود»آنفلوآنزای اسپانیایی و کرونا؛ آن کجا و این کجاکرونا و پرده‌‌برداری از تهدید جهانی حکمرانی چینیکرونا؛ جنگ بی‌صدا در هیاهوی جنگ‌‌‌ها آنچه دانشمندان درباره کرونا می‌دانند و آنچه هنوز نمی‌دانندکرونا و پیچیدگی چرخه انتقالجهان در دوران پساکرونا چگونه خواهد بود؟با این وجود در همین روزها مقامات چینی آمار مبتلایان را تا ۱۳۰ نفر و تعداد جانباختگان را تنها سه نفر اعلام کردند. در روزهای پس از آن در حالیکه تعداد مبتلایان تا حدود ۸۳۰ نفر اعلام شد، کرونا به استرالیا، آمریکا و اروپا گسترش پیدا کرد.
اخبار روز چهارم بهمن ۱۳۹۸، یعنی ۲۴ ژانویه ۲۰۲۰، از مرگ ۲۶ نفر در اثر ابتلا به کرونای جدید حکایت دارد و در نهایت تعجب سازمان بهداشت جهانی روز قبل از آن اعلام کرده بود که هنوز برای اعلام وضعیت اضطراری بین‌المللی زود است.
در این بازه زمانی یک هفته‌ای، نظرات کارشناسی اشتباه بسیاری از گوشه و کنار شنیده می‌شود و برخی می‌گویند که این ویروس جدید به اندازه ویروس کرونا در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ در چین با ۸۰۰ قربانی و یا در مقایسه با مرس، ویروس تنفسی خاورمیانه در سال ۲۰۱۲ (با بیش از ۷۰۰ قربانی) خطرناک به شمار نمی‌رود.
دو روز پس از آن در حالی که شمار موارد تأییدشده ابتلا به ویروس کرونا از مرز دو هزار نفر گذشت، به تدریج اطلاعات بیشتری از ماهیت ویروس جدید منتشر شد و قرنطینه‌های ۱۴ روزه و توصیه‌های بهداشتی که هم‌اکنون بسیاری از آنها با گذشت حدود هشت یا ۹ ماه هنوز معتبر هستند، جدی گرفته شد.
برای درک بهتر از ماهیت پیچیده سرایت این نوع ویروس‌ها کافی است در نظر داشته باشیم که در این مرحله هنوز حدود دو هزار نفر به ویروس کرونا مبتلا شده بودند اما در زمان نوشتن این مطلب، یعنی با گذشت چیزی حدود هشت ماه، بیش از ۱۹ میلیون مورد ابتلا و بیش از ۷۰۰ هزار مورد مرگ گزارش شده است.
از دو هزار مورد ابتلا تا ۱۹ میلیون فاصله بسیاری است و این دقیقاً همان چیزی است که این ویروس را به یک ویروس هولناک و خطرناک تبدیل کرده است. روز یازدهم ژانویه ۲۰۲۰، زمانی که خبر مرگ یک نفر در اثر ابتلا به ویروس کرونای جدید منتشر شده بود، کمتر کسی تصور می‌کرد که این ویروس با گذشت چند ماه، بیش از ۷۰۰ هزار نفر قربانی بگیرد.
جستجوی کلیدواژه «کرونا» در اخبار دو دهه اخیر، نشانه‌های عجیبی از ماهیت پیچیده بیماری‌های واگیردار ویروسی به دست می‌دهد. آخرین خبرهای مرتبط با کرونا پیش از ظهور کرونای جدید، باز می‌گردد به چهار سال قبل و هشدارهایی که در سال ۱۳۹۴ درباره قرنطینه حجاج مشکوک به ویروس کرونا مطرح شده است. اگرچه هرجا که نام کرونا برده شده ربطی به ویروس SARS-CoV-2 کنونی ندارد و بلکه به عامل بیماری سارس و مرس اشاره می‌کند.
شش سال پیش یعنی خرداد ماه سال ۱۳۹۳ خبر فوت نخستین بیمار در اثر ابتلا به ویروس عفونت تنفسی کرونا در کرمان منتشر شد که البته به مِرس یا سندرم تنفسی خاورمیانه اشاره داشت.
بیدار شدن این دیو خفته را البته بسیاری از پژوهشگران و دانشمندان پیش‌بینی کرده بودند. این مطالعه با عنوان مروری بر بیماری سندروم حاد تنفسی سارس حدود ۱۸ سال پیش نوشته شده و روایت عجیبی از شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ به دست می‌دهد.
در این مقاله صحبت از ویروس کروناست با این تفاوت که نوع دیگر کرونا یعنی سارس در ماه‌های مارس و آوریل ۲۰۰۳ به اوج رسید و در ماه جولای (یعنی ظرف حدود پنح تا شش ماه) کنترل شد. تفاوت دیگر آن است که سارس فقط هشت هزار و ۴۳۷ نفر را بیمار کرد و جان ۸۱۳ را گرفت. کرونای جدید تا اینجا بیش از ۱۹ میلیون نفر را بیمار کرده و بیش از ۷۰۰ هزار قربانی داشته است.
نویسندگان مقاله در زمستان سال ۱۳۸۱ صراحتاً می‌نویسند به رغم آنکه اپیدمی سارس کنترل شده اما ممکن است زنجیره انتقال عامل بیماری‌زا به صورت موارد غیربالینی و یا در مخازن حیوانی در طبیعت ادامه داشته باشد و پس از مدتی دوباره خود را به صورت همه‌گیری نشان دهد.
گزارشی در مجله فوربز در آذر ماه سال ۱۳۹۱ به وضوح از لزوم جدی گرفتن احتمال یک بیماری همه‌گیر دیگر مانند سارس صحبت می‌کند و می‌نویسد مثل اغلب بیماری‌های همه‌گیر، ظاهراً تا زمانی که کسی جان خود را از دست ندهد کسی مسئله را جدی نمی‌گیرد.
با گذشت هشت سال اینک مشخص شده که حق با نویسنده این گزارش است. ویروس کرونا این بار بسیار متفاوت از همه‌گیری‌های قبلی عمل کرده و بیانگر آن است که در این سال‌ها نه سازمان جهانی بهداشت و نه کشورهایی که با ویروس‌های کرونا درگیر بوده‌اند، هیچ کدام تهدیدهای آینده را جدی نگرفته‌اند.