تنش میان آذربایجان و ترکمنستان بر سر منابع انرژی دریای خزر

سکوی نفتی در نزدیکی ترکمنستان

دو روزی از احضار سفیر ترکمنستان به وزارت خارجه آذربایجان و ارائه یادداشت اعتراضی به از سرگیری عملیات اکتشاف ترکمنستان در آب‌های مورد مناقشه نمی‌گذرد که مقامات باکو و عشق‌آباد بر جدیت خود در زمینه بهره‌برداری از منابع هیدروکربوری دریای خزر و لزوم تسریع در پیشرفت پروژه‌های انرژی خود تاکید کردند.

ماجرا از زمانی آغاز شد که شناورهای جنگی نیروهای مرزی آذربایجان روز ۱۶ ژوئن با نزدیک شدن به یک کشتی ترکنمستان که مشغول انجام عملیات لرزه‌نگاری در میدان نفتی کپز (یا آن چه ترکمنستان میدان سردار می‌خواند) بود ترکمن‌ها را مجبور به عقب‌نشینی و توقف عملیات اکتشاف نفت در این منطقه آبی مورد مناقشه کردند.

وزارت خارجه آذربایجان روز دوشنبه، ۱۸ ژوئن، با احضار سفیر ترکمنستان در باکو، با اشاره به توافق سال ۲۰۰۸ میان دو کشور در مورد تعلیق هرگونه فعالیت اکتشاف-استخراج نفت و گاز در این میدان مورد مناقشه، به شدت نسبت به اقدام دولت عشق‌آباد اعتراش کرد.

سفارت ترکمنستان در آذربایجان نیز روز گذشته، سه‌شنبه، در بیانیه‌ای به «تعرض نظامیان آذربایجان به افراد غیرنظامی و کشتی اکتشافی این کشور» به شدت اعتراض کرد و هشدار داد که در صورت ادامه این روند، ترکمنستان در مراجع بین‌المللی علیه آذربایجان اقامه دعوی خواهد کرد.

میدان کپز که در منطقه خط میانی دریای خزر از سواحل آذربایجان و ترکمنستان واقع است از سال ۱۹۹۷ مورد ادعای هر دو کشور بوده است.

صفر مراد نیازاف، رئیس جمهور سابق ترکمنستان، در سال ۲۰۰۵ اعلام کرد که عملیات اکتشاف در این میدان را آغاز خواهد کرد، موضوعی که با واکنش آذربایجان مواجه شد و نهایتا دو کشور سال ۲۰۰۸ توافق کردند که تا زمان تعیین رژیم حقوقی دریای خزر، از انجام هر گونه عملیات اکتشافی در این میدان خودداری کنند.

جز میدان کپز، این دو کشور بر سر میادین آذری (عمر) و چراغ (عثمان) نیز اختلاف دارند، اما آذربایجان با کمک شرکت‌های خارجی سال‌هاست که از این میادین نفت استخراج می‌کند.

اختلافات پیرامون میادین نفتی مورد مناقشه با توافق سال ۲۰۰۸ نیز فروکش نکرد، به طوری که دولت ترکمنستان ماه ژوییه ۲۰۰۹ اعلام کرد که تاکنون پیرامون میادین مورد مناقشه ۱۶ بار با آذربایجان مذاکره کرده و دولت آذربایجان با «روی خوش نشان ندادن به مذاکرات» باعث شده است که کشورش سال‌ها اقدامات خود برای آغاز عملیات اکتشاف و استخراج نفت از این حوزه‌ها را به دلیل ادعاهای آذربایجان به تعویق اندازد.

دولت ترکمنستان از آن تاریخ بار‌ها گفته است که علیه آذربایجان در مجامع بین‌المللی شکایت خواهد کرد، موضوعی که دولت باکو اصرار دارد بایستی از طریق مذاکره حل شود.

آذربایجان، روسیه و قزاقستان تا سال ۲۰۰۳ بستر شمال دریای خزر را میان خود تقسیم کرده‌اند. ایران و ترکمستان این توافقات را به رسمیت نمی‌شناسند و خواهان تعیین رژیم حقوقی دریای خزر با توافق هر پنج کشور ساحلی هستند، موضوعی که بعد از گذشت دو دهه از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی هنوز حل‌نشده مانده است.

اعلام شتاب پیشرفت در پروژه‌های انرژی

در گرماگرم تنش میان باکو و عشق‌آباد بر سر میدان کپز، آذربایجان روز چهارشنبه همچنین اعلام کرد که ساخت هشتمین سکوی حفاری میدان چراغ تا ۷۰ درصد پیشرفت داشته است و به زودی نصب و آماده فعالیت خواهد شد.

هم اکنون ۹ شرکت خارجی و یک شرکت آذربایجانی با اپراتوری شرکت «بریتیش پترولیوم» سهامدار میادین دریایی آذری، چراغ و گونشلی هستند. آذربایجان هم اکنون روزانه ۷۱۲ هزار بشکه از این میادین نفت تولید می‌کند.

روز گذشته قربانقلی بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان، نیز با تاکید بر ذخایر عظیم نفت و گاز دریای خزر، دستور داد که شرکت‌های حاضر در بخش انرژی ترکمنستان تمام قوای خود را برای توسعه میادین نفت و گاز این کشور در دریای خزر بسیج کنند.

هم اکنون شش شرکت خارجی در بخش میادین دریایی این کشور فعال هستند و دولت ترکمنستان اخیرا موفق شده است با مشارکت شرکت «دراگون اویل» امارات و «پتروناس» مالزی از دریای خزر نفت تولید کند.

نفت استخراج‌شده از دریای خزر توسط ترکمنستان از طریق آذربایجان و خط لوله باکو-تفلیس-جیهان به کشورهای غربی منتقل می‌شود.

ترکمنستان با تقسیم میادین دریایی به ۳۲ بلوک، برای توسعه این میادین اعلام مناقصه کرده و مذاکرات پیرامون توسعه این میادین با چندین شرکت خارجی از جمله «توتال» فرانسه و «شوران» آمریکا ادامه دارد.

بنا بر گزارش‌ها، ذخایر نفت و گاز در آب‌های بخش ترکمنستان دریای خزر به ترتیب ۱۱ میلیارد بشکه و ۵. ۵ تریلیون متر مکعب تخمین زده می‌شود.