با وجود اینکه قبلاً پروژه تولید خودرو ایران خودرو در جمهوری آذربایجان و تولید آذ-سمند با شکست روبهرو شده بود، باز هم این شرکت برای تولید سمند در آذربایجان در حال فعالیت است.
آنگونه که ایران خودرو اعلام کرده این پروژه با سرمایهگذاری ۱۴ میلیون دلاری طرف آذربایجانی، نیمه نخست سال آینده به بهرهبرداری خواهد رسید و محصولات برند ایران خودرو شامل خودروهای دنا،رانا، سمند و سورن در آن تولید خواهد شد.
محمدرضا نعمتزاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت در حاشیه مراسم آغاز ساخت خط تولید محصولات ایران خودرو در باکو گفته است: «این خط تولید نیمه نخست سال آینده در شهرک صنعتی نفت چاله آذربایجان به بهرهبرداری میرسد، از این رو آمادگی کامل داریم تا ضمن آموزش نیروهای انسانی، تکنولوژی و دانش فنی لازم برای تولید محصولات ایران خودرو را نیز به کشور آذربایجان انتقال دهیم».
هاشم یکهزارع، مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو هم درباره این خط تولید جدید گفته است: «بیشترین سهم ما در راهاندازی این خط تولید دانش فنی و انتقال تکنولوژی خواهد بود. هدف بعدی و فاز توسعهای ما در این خط، تولید اتوبوس خواهد بود».
آنگونه که شرکت ایران خودرو اعلام کرده ظرفیت تولید این سایت سالانه ۱۰ هزار دستگاه در یک شیفت کاری است و برای ۳۰۰ نفر، اشتغالزایی خواهد کرد. همچنین بنا شده تولیدات این کارخانه در آذربایجان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی به فروش برسد.
با این همه این طرح ادامه طرح شکستخورده پیشین ایران خودرو در آذربایجان است. در سال ۱۳۸۵ اولین کارخانه برونمرزی خودرو سازی ایران در جمهوری آذربایجان افتتاح شد این کارخانه که به تولید سمند با نام آذ-سمند میپرداخت امیدی برای افزایش صادارات خودروهای ایرانی بود در آن زمان هنوز جمهوری آذربایجان چندان رنگ خودروهای جدید را به خود ندیده بود و سمند نیز مانند امروز قدیمی نشده بود در آن سالها کمتر شرکت بزرگ خودروسازی حاضر به سرمایهگذاری و ارائه خدمات پس از فروش در بازار آذربایجان بود.
اکثر بازار خودرو این کشور را خودرو های دست دوم اروپایی فرا گرفته بود. در آن سالها به دلیل خدمات پس از فروش و ارائه تسهیلات مناسب برخی در این کشور برای خرید این خودرو ثبتنام کردند.
کارخانه هم در منطقهای با نام شاماخی، در نزدیکی مقبره خاقانی شاعر بزرگ فارسیزبان ساخته شده بود.
سمند در آن زمان در جمهوری آذربایجان در حدود ۱۳ میلیون تومان قیمت داشت. یک راننده تاکسی صاحب سمند در جمهوری آذربایجان دلیل خرید سمند را در آن زمان خدمات پس از فروش آن عنوان کرده بود چرا که پس از خراب شدن خودروهای دستدوم اروپایی باید قطعه آن را با سفارش از اروپا تهیه کنند و تا وقتی قطعه تهیه نشود، خودرو زمینگیر است.
منوچهر منطقی مدیرعامل آن زمان ایران خودرو گفته بود: «قصد داریم تا سال۲۰۱۰ خطوط تولید سمند در بلاروس، مصر، سنگال، چین، و ونزوئلا را به همراه آذربایجان راهاندازی و به ظرفیت مناسبی برسانیم و بر این اساس، تولید سمند در آذربایجان آغاز راه است».
با این همه تولید خودرو در برخی از کشورها مانند سنگال و ونزوئلا که بیشتر جنبه سیاسی داشت تا اقتصادی زیان سنگینی به شرکت ایران خودرو وارد کرد.
با شدت گرفتن تحریمها و زیانده شدن ایرانخودرو در زمان محمود احمدینژاد ایران خودرو دچار بحران شدیدی شد و در نهایت خط تولید سمند در سال ۸۹ در جمهوری آذربایجان تعطیل شد.
پس از تاسیس کارخانه خودرو سازی با سرمایهگذاری ایرانخودرو مشخص شد سیستم برق سنگال قادر به تأمین برق کارخانه نیست یا تنها هزینه حمل قطعات خودرو از ایران به ونزوئلا چیزی در حدود ۴ هزار دلار بود که عملاً پروژه تولید سمند در این کشور را را زیانده کرده بود.
در میان سایتهای ایرانخودرو تنها سایتهای تولیدی در سوریه و عراق و تا حدی آذربایجان توجیه اقتصادی داشتند.
با شدت گرفتن تحریمها و زیانده شدن ایرانخودرو در زمان محمود احمدینژاد ایرانخودرو دچار بحران شدیدی شد و در نهایت خط تولید سمند در سال ۸۹ در آذربایجان تعطیل شد.
این در حالی بود که قرار بود تا سال ۸۹ تولید سمند در این کشور به سالی ده هزار دستگاه برسد اما تا آن سال تنها سه هزار سمند در جمهوری آذربایجان تردد میکرد.
یاسر سیفوند، قائم مقام معاون صادرات ایران خودرو در آن سال، گفته بود: «متأسفانه شرکتهای طرف قرار داد ایران خودرو از تعهدات خود شانه خالی کردند. بر اساس قراردادهای منعقده بین ایران خودرو وشرکتهای الیت و آذ-سمند مقرر شده بود تا طرف آذری نسبت به پرداخت ۱۵درصد ارزش قرار داد به طور پیش پرداخت اقدام کند و ۸۵ درصد قرارداد پس از دریافت کالا از طریق بانک توسعه صادرات ایران به فروشنده پرداخت شود . این در حالی بود که هیچ یک از طرف های آذری نسبت به پرداخت ۱۵ درصد تعهد خود به عنوان خریدار اقدام نکرده و ایران خودرو پیگری وصول مطالبات خود شده بود. با توجه به عدم باز پرداخت اقساط مربوطه به وام در یافتی از بانک توسعه صادرات ایران توسط شرکت آذ-سمند، خسارت به ایران خودرو تحمیل شده بود».
بعد از این شکست همچنان شرکتهای خودروساز ایرانی سعی در افزایش صادرات از طریق فروش خودرو به عراق و سوریه داشتند. پراید پنج هزار و ۵۰۰ دلار، پژو ۴۰۵ شش هزار دلار، سمند شش هزار دلار، پژو پارس شش هزار ۶۵۰ دلار تنها بخشی از قیمت خودروهای صادراتی ایران است که همگی از نمونههای داخلی ارزانتر هستند. قیمت تمامی خودروهای صادرتی ایرانی چندین میلیون تومان ارزانتر از مدلهای مشابه آن در ایران است.
در سال ۱۳۸۹، مجموعاً ۶۹ هزار و ۶۱۳ دستگاه خودرو، به ارزش ۴۳۴ میلیون دلار از ایران صادر شده بود این عدد در سالهای اخیر به دلیل وضعیت بحرانی عراق و سوریه به شدت کاهش یافته به گونهای که در سال ۱۳۹۳ میزان صادرات صنعت خودرو ایران به ۲۷ هزار دستگاه رسیده بود.
یکی از مشکلات اصلی صنعت خودرو ایران نداشتن محصول قابل رقابت با نشان ایرانی برای صادرات است.
سالها از طراحی سمند و پراید میگذرد اما همچنان بیشتر خودروهای جدید با نشانهای داخلی ایران خودرو و سایپا بر پایه این دو خودرو ساخته میشوند، صنعت خودرو ایران در زمینه طراحی بدنه و موتور پیشرفتهایی داشته که البته نسبت به رشد جهانی بسیار کند بوده است اما این صنعت در زمینه طراحی باقی قطعات خودرو ناتوان است و برای همین احتیاج به استفاده از پلتفرم خودروهای شرکتهای دیگر دارد.
این عامل در حال حاضر سرمایهگذاریهای جدید برای ساخت کارخانه جهت صادرات نشانهای ایرانی را با تردید روبهرو کرده است.
شرکتهای خودروساز ایرانی هم امید دارند با ورود به شبکه فروش خودروسازان بزرگ در کنار تقویت کیفیت و تکنولوژی خودروهایشان با نشان ایرانی حضور خود را دوباره در بازارهای جهانی افزایش دهند.
برخی کارشناسان معتقدند تنها راه صادرات واقعی برای صنعت خودرو ایران تولید محصولات شرکتهای بزرگ خودروسازی جهان در ایران و صادرات این محصولات از ایران به شبکه جهانی این شرکتها است.
بر اساس آنچه گفته شده تا کنون در دو قرارداد سیتروئن و پژو قید صادرات سی درصدی محصولاتی که در ایران تولید میشود گنجانده شده، البته شرکتهای فرانسوی پیش از این هم از این قولها داده بودند که هیچگاه محقق نشده بود.