مناظره‌های انتخاباتی میان چهار نامزد ریاست جمهوری ایران دوشنبه شب با مناظره دو نامزد اصولگرا، محمود احمدی نژاد و محسن رضایی، پایان یافت.
گذشته از موارد و نکته‌هایی که در هر یک از مناظره‌ها به تنهایی جلب نظر کرد و حتی موجب بروز راه‌پیمایی‌ها و تجمع‌های مردم شد، اما انجام این مناظره‌های تلویزیونی که برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران انجام شد و به نظر بسیاری از تحلیل‌گران جامه‌ای دمکراتیک به آن پوشاند، امری قابل توجه و تعمق ارزیابی شده است.
رسول نفیسی، جامعه‌شناس و تحلیل‌گر مسائل ایران و خاورمیانه و استاد دانشگاه ویرجینیای آمریکا در گفت‌وگویی با رادیو فردا، علت اجرای چنین مناظراتی را بیشتر «مسائل شخصی» می‌داند.
رسول نفیسی: محور سیاست‌گذاری در ایران مسائل شخصی است. در این مورد خاص هم اگر به قول آقای محسن رضایی اعتماد کنیم، ایشان می‌گویند که این پیشنهاد را من به آقای ضرغامی دادم و ایشان هم پذیرفت. مسئله بنظر من شخصی است تا یک سیاست مدبرانه کلی ولی به هر شکلی که باشد، یک امر بسیار مبارکی است به لحاظ اینکه مهم‌ترین تمرین دموکراسی است که من در ایران در این ۳۰ سال عمر جمهوری اسلامی دیدم و این تمرین دموکراسی نه تنها ضرری که به دولت نمی‌زند باعث تقویت دولت هم می‌شود. به لحاظ اینکه این فاصله عمیق که بین قسمت عمومی و قسمت خصوصی در ایران وجود دارد، یعنی در یک جا مردم حرف‌هایشان را می‌زنند و در یک سطح دیگر دولت حرفهایش را می‌زند و اینها هیچ ارتباطی به هم ندارند و معمولاً تمام حرف‌ها و تبلیغات دولتی بی‌اساس و نارواست، در حال حاضر ارتباطی که دولت با مردم برقرار کرد، بسیار به نفع هر دو است.
مناظره تلویزیونی در کشورهای دیگر هم وجود داشته بین نامزدهای انتخاباتی ولی این سطحی که ما در ایران دیدیم همانطور که شما اشاره کردید، مثلاً در حرف‌هایی که آقای احمدی نژاد می‌زد و یا متهم کردن عده‌ای در سطح بالای حکومت و نظام که سال‌ها جزء شخصیت‌های مهم هستند، مسائل جدیدی وجود داشت. شما درباره این پدیده جامعه‌شناسی چه نظری دارید؟
در کشور آمریکا البته یک نرم‌های دیپلماتیک و یک حدود و صغور انسانی و ادب مراعات می‌شود. ولی در آن‌جا هم ما گاه می‌بینیم اشارات به مسائل خصوصی افراد می‌شود، که مثلاً در انتخابات قبلی به اینکه دختر معاون رئیس جمهوری یعنی دیک چینی همجنس باز است، اشاره شد. و البته این تنفر عمومی و ملی را هم در بر داشت و حتی ممکن است یکی از علل شکست دموکرات‌ها بود. ولی در سطحی که آقای احمدی نژاد حمله کرد به دیگران و افشاگری کرد، این را باید از دو لحاظ بررسی کرد. احمدی نژاد با این حرکتی که کرد هم باز حالت عجیب و غریب روانی خودش را نشان داد و هم اینکه ایشان به هیچ وجه حاضر نیست در نرم‌های دیپلماتیک قرار بگیرد و به عنوان یک رئیس جمهور عمل کند، بلکه به عنوان یک فرد، آن هم فردی از طبقه پائین و با تجربیات طبقه پائین ونوع لهجه و حرف وبیان طبقات پائین، خارج از نرم ادب و حدود و صغوری که جامعه برای دولتمردان می‌شناسد، عمل می‌کند.
به نظر شما به طور کلی در این مناظره‌ها به چه نکات مهمی می‌توانیم اشاره کنیم؟
یکی از نکاتی که از روی آن گذشتند و ندیدم بحثی هم در مطبوعات باشد، این بود که کروبی اشاره کرد که شما یکی از مقام‌های سوئیس را میانجی کردید که با دولت آمریکا صحبت کند که پیش از انتخابات با شما وارد مذاکره شوند و احمدی نژاد هم به این جوابی نداد و این به نظر من یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که سریع از روی آن گذشتند. مسئله دیگر اینکه متوجه شدیم در کل تبلیغاتی که کاندیداها می‌کنند، مسئله جوانان و فشاری که به جوانان می‌آید و ناروایی‌هایی که در جامعه به عنوان گشت ارشاد بر مردم می‌رود، مورد توجه همه هست. تمام کاندیداها، البته منهای آقای احمدی نژاد که خودش یکی از سرمنشاء‌های این امر است، دیدیم که به شدت از موضوع گشت‌ها انتقاد کردند و گفتند که با اینها برخورد می‌کنند. این موضوع اجتماعی در این انتخابات مقام مهمی را به خودش اختصاص داد. موضوع دیگری که به نظرمن اساسی بود نقش ارتباط با خارج و اینکه احمدی نژاد با این لحن به آمریکا و به اسرائیل و مسئله هولوکاست حمله می‌کند، تمام کاندیداها از این لحن گله کردند و این امر را امری غیردیپلماتیک و به ضرر ایران بررسی کردند.
به نظر شما چه نکاتی در این مناظره‌ها گفته نشد؟
دو نکته گفته نشد؛ یکی قدرت بدون حدود و صغور رهبر بود. به نظر من توافق شده بود کسی در مورد آن صحبت نکند. درصورتی که در انتخابات قبلی دیدیم که آقای رفسنجانی به این موضوع اشاره کرد و اینکه باید برای قدرت بی‌حدود و صغور رهبر فکری کرد. پسر ایشان هم در مصاحبه‌ای گفت اگر پدر من رئیس جمهور شود، نقش رهبری را تا حدود ملکه انگلیس پائین خواهد آورد. دوم مسئله اتمی ایران بود که به کلی همه روی آن توافق داشتند و بحثی روی آن نکردند. در صورتی که این هم باید به نقد کشیده می‌شد وبررسی می‌شد که آیا سیاست‌هایی که در دولت آقای خاتمی پیش گرفته شده بود بهتر است یا این سیاستی که کشور را دارد به طرف لبه پرتگاه می‌برد.
گذشته از موارد و نکته‌هایی که در هر یک از مناظره‌ها به تنهایی جلب نظر کرد و حتی موجب بروز راه‌پیمایی‌ها و تجمع‌های مردم شد، اما انجام این مناظره‌های تلویزیونی که برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران انجام شد و به نظر بسیاری از تحلیل‌گران جامه‌ای دمکراتیک به آن پوشاند، امری قابل توجه و تعمق ارزیابی شده است.
رسول نفیسی، جامعه‌شناس و تحلیل‌گر مسائل ایران و خاورمیانه و استاد دانشگاه ویرجینیای آمریکا در گفت‌وگویی با رادیو فردا، علت اجرای چنین مناظراتی را بیشتر «مسائل شخصی» می‌داند.
رسول نفیسی: محور سیاست‌گذاری در ایران مسائل شخصی است. در این مورد خاص هم اگر به قول آقای محسن رضایی اعتماد کنیم، ایشان می‌گویند که این پیشنهاد را من به آقای ضرغامی دادم و ایشان هم پذیرفت. مسئله بنظر من شخصی است تا یک سیاست مدبرانه کلی ولی به هر شکلی که باشد، یک امر بسیار مبارکی است به لحاظ اینکه مهم‌ترین تمرین دموکراسی است که من در ایران در این ۳۰ سال عمر جمهوری اسلامی دیدم و این تمرین دموکراسی نه تنها ضرری که به دولت نمی‌زند باعث تقویت دولت هم می‌شود. به لحاظ اینکه این فاصله عمیق که بین قسمت عمومی و قسمت خصوصی در ایران وجود دارد، یعنی در یک جا مردم حرف‌هایشان را می‌زنند و در یک سطح دیگر دولت حرفهایش را می‌زند و اینها هیچ ارتباطی به هم ندارند و معمولاً تمام حرف‌ها و تبلیغات دولتی بی‌اساس و نارواست، در حال حاضر ارتباطی که دولت با مردم برقرار کرد، بسیار به نفع هر دو است.
مناظره تلویزیونی در کشورهای دیگر هم وجود داشته بین نامزدهای انتخاباتی ولی این سطحی که ما در ایران دیدیم همانطور که شما اشاره کردید، مثلاً در حرف‌هایی که آقای احمدی نژاد می‌زد و یا متهم کردن عده‌ای در سطح بالای حکومت و نظام که سال‌ها جزء شخصیت‌های مهم هستند، مسائل جدیدی وجود داشت. شما درباره این پدیده جامعه‌شناسی چه نظری دارید؟
در کشور آمریکا البته یک نرم‌های دیپلماتیک و یک حدود و صغور انسانی و ادب مراعات می‌شود. ولی در آن‌جا هم ما گاه می‌بینیم اشارات به مسائل خصوصی افراد می‌شود، که مثلاً در انتخابات قبلی به اینکه دختر معاون رئیس جمهوری یعنی دیک چینی همجنس باز است، اشاره شد. و البته این تنفر عمومی و ملی را هم در بر داشت و حتی ممکن است یکی از علل شکست دموکرات‌ها بود. ولی در سطحی که آقای احمدی نژاد حمله کرد به دیگران و افشاگری کرد، این را باید از دو لحاظ بررسی کرد. احمدی نژاد با این حرکتی که کرد هم باز حالت عجیب و غریب روانی خودش را نشان داد و هم اینکه ایشان به هیچ وجه حاضر نیست در نرم‌های دیپلماتیک قرار بگیرد و به عنوان یک رئیس جمهور عمل کند، بلکه به عنوان یک فرد، آن هم فردی از طبقه پائین و با تجربیات طبقه پائین ونوع لهجه و حرف وبیان طبقات پائین، خارج از نرم ادب و حدود و صغوری که جامعه برای دولتمردان می‌شناسد، عمل می‌کند.
به نظر شما به طور کلی در این مناظره‌ها به چه نکات مهمی می‌توانیم اشاره کنیم؟
یکی از نکاتی که از روی آن گذشتند و ندیدم بحثی هم در مطبوعات باشد، این بود که کروبی اشاره کرد که شما یکی از مقام‌های سوئیس را میانجی کردید که با دولت آمریکا صحبت کند که پیش از انتخابات با شما وارد مذاکره شوند و احمدی نژاد هم به این جوابی نداد و این به نظر من یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که سریع از روی آن گذشتند. مسئله دیگر اینکه متوجه شدیم در کل تبلیغاتی که کاندیداها می‌کنند، مسئله جوانان و فشاری که به جوانان می‌آید و ناروایی‌هایی که در جامعه به عنوان گشت ارشاد بر مردم می‌رود، مورد توجه همه هست. تمام کاندیداها، البته منهای آقای احمدی نژاد که خودش یکی از سرمنشاء‌های این امر است، دیدیم که به شدت از موضوع گشت‌ها انتقاد کردند و گفتند که با اینها برخورد می‌کنند. این موضوع اجتماعی در این انتخابات مقام مهمی را به خودش اختصاص داد. موضوع دیگری که به نظرمن اساسی بود نقش ارتباط با خارج و اینکه احمدی نژاد با این لحن به آمریکا و به اسرائیل و مسئله هولوکاست حمله می‌کند، تمام کاندیداها از این لحن گله کردند و این امر را امری غیردیپلماتیک و به ضرر ایران بررسی کردند.
به نظر شما چه نکاتی در این مناظره‌ها گفته نشد؟
دو نکته گفته نشد؛ یکی قدرت بدون حدود و صغور رهبر بود. به نظر من توافق شده بود کسی در مورد آن صحبت نکند. درصورتی که در انتخابات قبلی دیدیم که آقای رفسنجانی به این موضوع اشاره کرد و اینکه باید برای قدرت بی‌حدود و صغور رهبر فکری کرد. پسر ایشان هم در مصاحبه‌ای گفت اگر پدر من رئیس جمهور شود، نقش رهبری را تا حدود ملکه انگلیس پائین خواهد آورد. دوم مسئله اتمی ایران بود که به کلی همه روی آن توافق داشتند و بحثی روی آن نکردند. در صورتی که این هم باید به نقد کشیده می‌شد وبررسی می‌شد که آیا سیاست‌هایی که در دولت آقای خاتمی پیش گرفته شده بود بهتر است یا این سیاستی که کشور را دارد به طرف لبه پرتگاه می‌برد.