گفته های اخير رييس جمهوری اسلامی ايران در باره فساد اقتصادی در نهادهای دولت و اثرات سوء تحريم، پرسش هايی را درباره علت و ميزان اهميت اين گفته ها در ميان کارشناسان برانگيخته است.
محمود احمدی نژاد، رييس جمهوری اسلامی ايران سفرهای استانی خود در سال ۱۳۸۷ را با ديدار از قم آغاز کرد و روز چهارشنبه، ۲۸ فروردين، در سخنرانی خود در اين شهر، با آنچه «مفسدين اقتصادی» ناميد، اعلان جنگ کرد و گفت: «دولت در مبارزه با مفسدان مالی تا آخر ايستاده و سر سوزنی هم عقب نشينی نخواهد کرد و در سال ۸۷ دست همه فاسدان را از بيت المال قطع خواهد کرد.»
محمود احمدی نژاد در اين نطق خود نه تنها به ايرانيان بلکه به مردم جهان وعده دنيای بهتری داد و گفت: « ملت ايران امروز دو ماموريت همزمان دارد؛ ماموريت نخست ساختن ايران و ماموريت دوم اصلاح وضعيت جهان است.»
در پاسخ به اين پرسش که چرا محمود احمدی نژاد برای خود چنين رسالتی قائل می شود، عيسی سحرخيز، روزنامه نگار و تحليلگر سياسی در تهران به راديو فردا می گويد: «با توجه به باورهايی که آقای احمدی نژاد دارد و با در نظر گرفتن بحث هايی که وی در باره مهدويت می کند تصورش اين است که بايد با پياده کردن اسلام مورد نظر خود ايران و جهان را از ظلم و بی عدالتی رها کند؛ بنابراين، چندان تعجب آور نيست که آقای احمدی نژاد برای خود يک چنين ماموريت جهانی قائل می شود.»
- «سخنرانی آقای احمدی نژاد در قم يک نوع تبليغات انتخاباتی است و رييس جمهوری بار ديگر از همان شيوه مبارزه تبليغاتی که هنگام انتخابات دوره پيشين رياست جمهوری در پيش گرفت- سياست فرار به جلو- بهره گرفته است و با طرح مسائل دو پهلو و مبهم از جمله در باره مافيا و فساد تلاش دارد از پاسخ گوئی مشخص طفره رود.»
عيسی سحرخيز اما فراتر از «تصوراتی» که معتقد است آقای احمدی نژاد دارد، براين نظر است که «طرح اين چنين مطالبی بيشتر برای گريز از پاسخگويی به مشکلاتی است که ايران و به ويژه درزمينه اقتصادی در حال حاضر روبروست.»
آقای سحرخيز می افزايد: «سخنرانی آقای احمدی نژاد در قم يک نوع تبليغات انتخاباتی است و رييس جمهوری بار ديگر از همان شيوه مبارزه تبليغاتی که هنگام انتخابات دوره پيشين رياست جمهوری در پيش گرفت- سياست فرار به جلو- بهره گرفته است و با طرح مسائل دو پهلو و مبهم از
جمله در باره مافيا و فساد تلاش دارد از پاسخ گوئی مشخص طفره رود.»
عيسی سحرخيز سخنرانی رييس جمهوری اسلامی را در قم آغاز مبارزه انتخاباتی شخصی ارزيابی
می کند و بر اين نظر است که «آقای احمدی نژاد از اين می ترسد که به عنوان اولين رييس جمهوری در جمهوری اسلامی باشد که برای دور دوم انتخاب نشود.»
او ابراز عقيده می کند که «با توجه به همسويی سياسی قوه مقننه و قوه مجريه و پشتيبانی ای که رهبر جمهوری اسلامی ايران از دولت می کند، مسئوليت تمام نارسايی ها در کشور متوجه شخص رييس جمهوری است و وی نمی تواند با انداختن مسئوليت به گردن ديگر نهادها بگويد که جلوی برنامه های او گرفته شده است.»
به باور آقای سحرخيز، پشتيبانی بی سابقه رهبر جمهوری اسلامی ايران از دولت آفای احمدی نژاد به اين دليل نيز هست که در صورت عدم حمايت رهبر از دولت، احتمال دارد ساختار کنونی به هم بريزد.
رييس جمهوری اسلامی ايران که در حال حاضر به دليل آنچه منتقدين ناکامی دولت او می خوانند از هر سو به باد انتقاد گرفته شده است، در سخنرانی خود در قم هر چند غير مستقيم، برای اولين بار به تاثير منفی قطعنامه های تحريمی سازمان ملل بر اقتصاد ايران مهر تاييد زد و گفت با وجود ۸۰ ميليارد دلار ذخيره ارزی ايران در بانک های خارجی به ايران وام نمی دهند، و افزود: تا می خواهيم جهش اقتصادی کنيم، تحريم می کنند.
«شرايط بدتر از زمان جنگ با عراق»
محمد رضا بهزاديان، رييس پيشين اتاق بازرگانی تهران نيز در گفت و گو با راديو فردا، گفته های آقای احمدی نژاد را «تبليغات» می خواند و می گويد: واکنش بانک های جهانی نسبت به خواست های ايران پاسخ منطقی به رفتارها و تصميم هايی است که آقای احمدی نژاد در سطح بين المللی در پيش گرفته است.
به گفته آقای بهزاديان، محمود احمدی نژاد خود را با شعارهای «مهرورزی» و «آوردن درآمدهای نفتی بر سر سفره مردم»، نامزد رياست جمهوری کرد؛ اما امروز، و چند سال پس از کسب مقام رياست جمهوری، ايران شرايط اقتصادی بسيار بدی را تجربه می کند که حتی بدتر از زمان جنگ با عراق است.
به باور رييس پيشين اتاق بازرگانی تهران، «آقای احمدی نژاد می خواست باندهای مافيايی در نفت و ديگر بخش ها را نابود کند و اکنون هم همين مسائل را تکرار می کند. اما با وجود اين ادعاها، اتفاقی نيافتاده است و آن چنان که رييس جمهوری می گويد هنوز باندهای فساد حاکم هستند.»
آقای بهزاديان با اشاره به يکدست بودن نهادهای حکومتی خطاب به آقای احمدی نژاد می گويد: «اگر با وجود همسو بودن همه مراکز قدرت با شما، نتوانسته ايد اين، به گفته شما، باندهای فساد را از بين ببريد، معلوم می شود که اين به اصطلاح باندها، در ميان خود شما، و در مراکز قدرت همدست، حضور دارند.»
- «اگر با وجود همسو بودن همه مراکز قدرت با شما، نتوانسته ايد اين، به گفته شما، باندهای فساد را از بين ببريد، معلوم می شود که اين به اصطلاح باندها، در ميان خود شما، و در مراکز قدرت همدست، حضور دارند.»
وی در باره واکنش بخش خصوصی به گفته های رييس جمهوری می گويد: «بخش خصوصی اين مطالب را جدی نمی گيرد، زيرا توسعه فعاليت های بخش خصوصی نياز به امنيت اقتصادی، سياسی، امينت در سياست خارجی، و وجود زمينه رقابت های اقتصادی دارد. بنابر اين بخش خصوصی در حال حاضر هيچ يک از اين زمينه ها را نمی بيند و اين گفته ها را در حد تبليغات می داند.»
اتهام به بخش های عمده دولتی
اما به گفته رييس جمهوری اسلامی، اين تنها خارجی ها نيستند که نمی گذارند او ايران را به جلو ببرد، بلکه «باندهای فاسد و مافيايی» در درون کشور هم کمر به همت مبارزه با او بسته اند.
به گفته محمود احمدی نژاد، دولت در برقراری عدالت در داخل با شبکه های فساد درگير است. وی در قم، با نام بردن از گمرک ايران، مجوزهای واردات را يکی از دلايل فساد دانست و شبکه مالياتی کشور، بانک ها و ثبت اسناد را هم از جمله عرصه هايی خواند که فساد در آنان حاکم است.
رييس جمهور اسلامی ايران بدون ذکر نام، دشمنان را مسئول تورم و گرانی دانست و گفت: «دشمنان می خواستند نرخ تورم را به ۷۰ در صد برسانند ولی دولت موفق شد اين تلاش ها را خنثی کند و نرخ تورم را در سطح فعلی حفظ کند.»
همچنين افزايش نرخ مسکن هم به گفته آقای محمود احمدی نژاد، نتيجه زد و بندهای «باندهای فساد» بوده است. فريدون خاوند، کارشناس اقتصاد ايران و استاد رشته اقتصاد در پاريس در گفت و گو با راديو فردا، گفته های محمود احمدی نژاد را «بی سابقه» توصيف می کند و می گويد: «رسم در دنيا بر اين است که رييس جمهوری و يا ديگر مقام های بلند پايه در قبال مردم مسئوليت دارند و در صورت اشتباه و يا ناکامی مسئوليت را بر عهده می گيرند، اما آقای احمدی نژاد مسئوليت ناکامی ها را به گردن ديگران می اندازد، و می گويد وزيرانش خوب کار نکرده اند و دستورات اور ا اجرا نکرده اند.»
به گفته آقای خاوند، «ورای نادرستی سياسی رفتار آقای احمدی نژاد، از نظر اخلاقی هم ناپسند است که رييس يک دولت به جای پذيرش مسئوليت خود، انگشت اتهام را به سوی همکاران خود نشانه رود.»
آقای خاوند سخنرانی رييس جمهوری در قم را بهترين متن برای آموزش «پوپوليسم» می خواند.
وی ابراز عقيده می کند که «رييس جمهوری در اين گفته ها، برای اولين بار تلويحاً به پيامدهای منفی تحريم ها اذعان می کند.»
فريدون خاوند با مقايسه ميزان درآمدهای نفتی ايران در سه سال گذشته با ميزان سرمايه ای که برای برنامه بازسازی اروپای پس از جنگ جهانی دوم (معروف به «طرح مارشال») اختصاص داده شد، بر اين نظر است که اگر چه تحريم های خارجی تاثير منفی خود را بر اقتصاد ايران داشته اند اما عامل اصلی نابسامانی های اقتصادی ايران، سياست های اقتصادی دولت احمدی نژاد و ناهمگونی بازيگران اصلی طراح سياست های اقتصادی دولت وی هستند.
رييس جمهوری اسلامی در سخنرانی روز چهارشنبه خود در قم با طرح اينکه به عنوان رييس دولت، خود از دولت انتقاد می کند ، خطاب به حاضران گفت: «با عرض تاسف در سال گذشته برخی از دستگاهها وظيفه خود را به درستی انجام نداند و آن باند فاسد توانست کار خود را انجام دهد.»
به گفته آقای احمدی نژاد، «بعضی ها از يک سو سياست های دولت را غلط می خوانند و از سوی ديگر می خواهند با تمسک به ظواهر قانونی دست دولت را ببندند و فتنه کنند.»
سخنرانی آقای احمدی نژاد در قم بازتاب گسترده ای داشته و در واکنش های اوليه بسياری به اين شيوه اطلاع رسانی رييس جمهوری ايراد گرفته اند.
از جمله آيت الله مهدوی کنی، دبيرکل جامعه روحانيت مبارز در گردهمايی علما و ائمه جماعات با اشاره به مشکلات اقتصادی گفت: «ما مشکلات و قصورها را فرافکنی می کنيم و برای تبرئه خود می گوييم که اشتباه از ديگران است، درحالی که تقصير هم به گردن ما است.»
رسانه ها در ايران از قول آقای مهدوی کنی نوشتند که وی در ملاقات خود با محمود احمدی نژاد به او گفته است که «از روحانيت نبايد استفاده ابزاری شود.»
برخی رسانه ها هم اظهارات اخير آقای احمدی نژاد را توجيهاتی برای تبرئه خود از اين گونه اتهامات توصيف کردند.