تغییر کوچک ولی محسوس؛ مرزها در انتخابات ایران «شکسته می‌شوند»

خبرگزاری آسوشیتدپرس روز چهارشنبه ۲۰ اردیبهشت در تحلیلی می‌گوید از سرپیچی یک رییس‌جمهوری سابق از نظر رهبری نظام گرفته تا بحث در مورد اعدام‌های گسترده دهه ۶۰ خورشیدی، انتخابات ریاست‌جمهوری ایران مرزهای آنچه را که می‌توان در مجامع علنی و یا در شبکه‌های اجتماعی و آنلاین گفت، شکسته است و این در نظامی که همه جزییات مربوط به انتخابات را کنترل می‌کند تغییر کوچک ولی محسوسی است.

به گفته آسوشیتدپرس شکسته شدن مرز برخی از مباحث به این معنا نیست که قدرت بلامنازع رهبر و یا کنترل او و روحانیون وابسته به او بر روند تعیین صلاحیت نامزدهای انتخابات و تصویب قوانین زیر سئوال رفته است.

ولی این مسئله نشان می‌دهد که همزمان با روی آوردن تعداد هر چه بیشتری از مردم به استفاده از شبکه‌های اجتماعی که پیام‌های آن رمز نویسی شده‌اند (مثل تلگرام) در آستانه انتخابات، قدرت حاکمیت برای کنترل و سرکوب مخالفان و منتقدان کاهش یافته است.

ابتدا به نظر می‌رسید حسن روحانی، رییس‌جمهوری میانه‌رو ایران، که در دوران او توافق هسته‌ای با جامعه بین‌المللی امضاء شد به سادگی در این انتخابات نیز به پیروزی خواهد رسید. اما با وجود امضاء قراردادهای بزرگ با شرکت‌های خارجی هنوز منافع اقتصادی لغو تحریم‌ها به تمامی مردم و بخصوص اقشار کم درآمد نرسیده و این زمینه‌ساز نارضایتی شده است.

بعد شاهد ورود تعجب‌آور محمود احمدی‌نژاد به عرصه رقابت‌ها بودیم. اما در نهایت راس نظام از طریق شورای نگهبان و سایر نهادهای مسئول کنترل انتخابات، با رد صلاحیت آقای احمدی‌نژاد از نامزدی او جلوگیری کرد. اما با کارزار کوتاه مدت او و سرپیچی از نظر رهبری آقای احمدی‌نژاد اقتدار او را به چالش کشید.

با شروع رقابت نامزدها مردم ایران با هر گرایش سیاسی استفاده از تلگرام برای تبادل‌نظر، خبر و تصویرهای مربوط به این رویداد را شروع کردند. طراحان تلگرام می‌گویند حدود ۴۰ میلیون از کاربران فعال این شبکه شهروندان ایران هستند. این اولین انتخابات ریاست‌جمهوری از زمان رواج تلگرام در ایران است.

طرفداران ابراهیم رییسی، نامزد تندرو، ویدئویی از بمبگذاری در يک اتومبیل در خیابان‌های تهران منتشر کردند که ادعا می‌شود عملیات مجاهدین خلق بوده است. هدف آن توجیه مشارکت ابراهیم رئیسی در اعدام هزاران زندانی سیاسی است که بیشتر آنها اعضای مجاهدین خلق بودند. در عین حال بیانگر توجیهی بسیار تندروانه از اصولی دانستن اعدام‌هاست، رویدادی که یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ جمهوری اسلامی ایران است و حکومت هیچ‌گاه آن‌را رسما نپذیرفته است.

آسوشیتدپرس می‌افزاید: طرفداران حسن روحانی نیز فعالانه تلگرام را به خدمت گرفته‌اند. پس از سانسور بخش‌هایی از آگهی‌های تبلیغاتی کارزار آقای روحانی توسط رادیو و تلویزیون حکومتی که در آن هواداران به طرفداری از رهبران اصلاح‌طلب، که پس از انتخابات سال ۸۸ بازداشت شده‌اند شعار می‌دادند، ویدئوی سانسور نشده به سرعت روی تلگرام منتشر و پخش شد.

در اقدام بی‌سابقه دیگری حسن روحانی انتقادهای خود از سپاه پاسداران را تشدید کرده است. در جریان مناظره تلویزیونی روز جمعه، آقای روحانی به آزمایش یک موشک بالستیک در مارس ۲۰۱۶ اشاره کرد که روی آن به زبان عبری نوشته شده بود: «اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود» و این اقدام سپاه پاسداران را تلاش برای تخریب توافق هسته‌ای توصیف کرد.

او روز دوشنبه به این انتقادها ادامه داد و در شهر همدان در یک اجتماع انتخاباتی گفت: «به افراطی‌ها و کسانی که از خشونت استفاده می‌کنند بگویید دوران‌شان به سر آمده است».

برخی از صاحبنظران معتقدند این اقدام حسن روحانی می‌تواند خطرناک باشد. هر چند می‌تواند به تحکیم صفوف اصلاح‌طلبان کمک کرده و رای دهندگانی را که از شرایط موجود ناراضی هستند به خود جلب کند ولی در عین حال ممکن است آیت‌الله خامنه‌ای را در مورد امنیت نظام و کنترل خودش بر امور کشور به عنوان قدرت اصلی تصمیم‌گیری نگران کند.