صادر کنندگان ايرانی کالاهای غير نفتی برای ورود به بازار اتحاديه اروپا با موانع گوناگون دست به گريبانند، از جمله قوانين ناظر بر حفظ سلامت مصرف کنندگان در اين بازار. الزامات ناشی از اين قوانين به ويژه بر پسته و ميگوی صادراتی ايران سنگينی می کند.
پسته ايرانی که در فهرست صادرات غير نفتی کشور بعد از ميعانات گازی و آهن آلات در رديف سوم قرار دارد، زمانی ۹۰ در صد بازار پسته اتحاديه اروپا را در اختيار داشت، اما به تدريج اين بازار را به رقيبان تازه نفس به ويژه آمريکا باخت.
هم اکنون چين به عنوان نخستين بازار پسته ايران، جای اروپا را گرفته است.
گرفتاری پسته ايرانی در اروپا ده سال پيش بر سر «آفلاتوکسين» آغاز شد، ماده ای سرطان زا که توسط قارچ موجود در برخی محصولات گياهی از جمله پسته توليد می شود.
ممنوعيت ورود پسته ايرانی به اتحاديه اروپا کوتاه مدت بود، و در پی گفت وگو های کارشناسی بر طرف شد. ولی از آن پس پسته ايرانی زير ذره بين نهاد های گمرکی اتحاديه اروپا قرار گرفت و برای صادر کنندگان آن دشواری های فراوان به وجود آورد.
به نوشته رسانه های تهران از ۴۵ هزار تن پسته صادراتی ايران به اتحاديه اروپا در سال ۱۳۸۵، پانزده هزار تن به دليل آلوده بودن به آفلاتوکسين پس فرستاده شد.
علاوه بر مسايل بهداشتی، که بخش بزرگی از بازار پسته اتحاديه اروپا را از ايران گرفت، پسته ايرانی با رقابت شديد پسته کاليفرنيا نيز روبرو شد که حتی از لحاظ قيمت در موقعيتی مساعدتر از پسته رفسنجان و کرمان قرار گرفته است.
رسانه های اقتصادی تهران می گويند که طی دو سه ماه گذشته، هر تن پسته آمريکايی ۲۰۰ دلار کمتر از پسته مشابه ايرانی به بازار هامبورگ عرضه شده است.
علاوه بر پسته، ميگوی ايرانی نيز در بازار اروپا با قوانين ناظر بر حفظ سلامت مصرف کنندگان روبرو است.
اتحاديه اروپا تا حدود يکسال پيش ۷۵ درصد ميگو های صادراتی ايران را جذب می کرد، ولی از آن پس ورود اين کالا را در پی آلوده شدن آن به لکه سفيد ممنوع کرده وهنوز از لغو اين ممنوعيت خبری نيست.
ميگوی ايران از امکانات بالقوه رشد برخوردار است، ولی به دليل ناتوانی در گسترش بازار داخلی و عدم دستيابی به بازار های خارجی، همچنان در موقعيتی حاشيه ای قرار دارد.
رييس اتحاديه آبزيان ايران می گويد که توليد ميگوی کشور از شش هزار تن در سال فراتر نمی رود، اما توليد ويتنام، که همزمان با ايران آغاز شد، از هشتاد هزار تن در سال بيشتر است.
شماری از صادر کنندگان ايرانی، سختگيری اتحاديه اروپا در قبال کالاهای وارداتی ايران را به عوامل سياسی به ويژه تنش در روابط جمهوری اسلامی با جامعه بين المللی نسبت می دهند.
مهدی احسانی، عضو هيات علمی دانشگاه تهران در گفت گو با روزنامه «سرمايه» چاپ تهران، می گويد که «اتحاديه اروپا سختگيرانه ترين قوانين آفلاتوکسين را در مورد پسته صادراتی ايران اعمال می کند.»
راست است که قدرت های بزرگ صنعتی، در مواردی نه چندان نادر، با استفاده از قوانين بهداشتی سعی می کنند ورود کالاهای صادراتی کشورهای در حال توسعه را به خاک خود محدود کنند. در عوض کشور هايی که از اين محدوديت ها آسيب می بينند، برای احقاق حقوق خود به نهادهای داوری بين المللی به ويژه نهاد حل اختلاف ها در سازمان جهانی تجارت شکايت می برند.
مشکل در آنجا است که ايران، به دليل انزوای خود، و عدم عضويت در سازمان جهانی تجارت، از هيچ امکان حقوقی برای دفاع از منافع صادر کنندگانش برخوردار نيست.