سرنوشت تأسیس و شکل‌گیری و نهادینه شدن مجالس در خاورمیانه سرنوشت غریبی است. مجالس قانون‌گذاری در کشورهای منطقه خاورمیانه عمری کوتاه دارند.
در حالی که در ایران دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ در روز هفتم اسفندماه برگزار می‌شود، از سال ۱۲۸۵ شمسی با آغاز مشروطیت در ایران مجلس جزء جدانشدنی از جریان سیاسی در ایران است.
با این حال مصر شاید یکی از پیشتازان تأسیس مجالس نمایندگان در خاورمیانه است و عمر مجالس آن طولانی‌تر از ایران است. پس از تغییر و تحولات ناشی از انقلاب مصر در سال ۲۰۱۲ در این کشور مجلس قانون‌گذاری نیز دستخوش تغییرات متعددی شد.
Your browser doesn’t support HTML5
نهادهای قانون‌گذاری در خاورمیانه
دکتر ایمن ابوالعلا، نماینده مردم مصر در مجلس این کشور معتقد است بر پایه دموکراسی و حقوق شهروندی قوانین در این کشور تصویب و به اجرا در می‌آید. او درباره نحوه برگزاری انتخابات در این کشور به رادیو فردا می‌گوید:
«کشور مصر به ۲۰۵ حوزه جغرافیایی رای‌گیری تقسیم می‌شود که از این حوزه‌ها ۴۲۸ نماینده انتخاب می‌شوند. رای‌گیری توسط کمیته آزاد انتخابات برگزار می‌شود و کاندیداها می‌توانند مستقل باشند یا نماینده یک حزب. اما قانون اساسی اجازه نمی‌دهد کاندید مستقل ناگهان به نمایندگی از یک حزب وارد انتخابات شود یا برعکس. این مسئله به این دلیل است که بعد از ورود به پارلمان اختلاف و درگیری پیش نیاید.»
یکی از نشست‌های پارلمان مصر
در مقابل، مجلس کشور عراق آن طور که صلاح نصراوی، سیاستمدار و پژوهشگر عراقی می‌گوید بیشتر نقش تشریفاتی را دارد نه نقش قانون‌گذاری و نسبت به دیگر کشورهای منطقه ضعیف عمل می‌کند:
«پارلمان عراق طبق قانون اساسی حقی برای تصویب یا ارائه قانون را به تنهایی ندارد. قانون تنها باید توسط دولت به مجلس ارائه شود و پس از آن مجلس وارد عمل می‌شود. یکی از وظایف مجلس نظارت و رسیدگی کردن به عملکرد دولت است. آنها قوانینی که دولت یا رییس جمهور ارائه می‌کند را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند و این حق را دارند که قوانینی را که با آن مشکل دارند به دادگاه عالی عراق بفرستند. البته پارلمان می‌تواند از دولت یا وزیران سؤال کند.»
کویت کشور کم‌جمعیت و کوچک حاشیه خلیج فارس اما با عمری کوتاه توانسته است مجلسی قوی در مقایسه با همسایگانش بنیان نهد. در مجلس کویت دایره عمل نمایندگان بالاست و قانون‌گذاری، استیضاح وزرا و نظارت بر عملکرد آنان بخش مهی از فعالیت این مجلس است. خالد العلی، رئیس روابط عمومی مجلس کویت، در این باره با رادیو فردا می‌گوید:
«انتخابات در کویت به صورت مستقیم انجام می‌شود. کویت به پنج حوزه انتخابی تقسیم می‌شود و تعداد کل اعضای مجلس ۵۰ نفر است. فرد می‌تواند در حوزه انتخاباتی خود که در آن زندگی می‌کند یک نفر را انتخاب کند و از هر حوزه انتخابی ۱۰ نفر انتخاب می‌شوند که به مجلس می‌روند.»
یکی از نشست‌های پارلمان کویت
در کشور مصر اگرچه قوانین ریشه اسلامی دارد اما مجلس بر مبنای دموکراسی و قانون شهروندی عمل می‌کند. مجلس این کشور کار نظارت بر عملکرد وزرای کشور را نیز بر عهده داد و در مواقعی که لازم است آنها را استیضاح می‌کند. ایمن ابوالعلا:
«یک بند از قانون اساسی که در سال ۲۰۱۴ به تصویب رسیده و در صد بالایی از مردم مصر آن را تایید کردند می‌گوید مجلس نمایندگان باید وزرا را پس از آنکه برنامه و دیدگاه خود را مطرح کردند تایید کند. اگر وزرا تایید نشوند حزب اکثریت یا ائتلاف اکثریت دولت را در ۶۰ روز تشکیل می‌دهد.»
در کویت همه اقلیت‌ها حق حضور در مجلس این کشور را دارند و می‌توانند نماینده‌ای در مجلس داشته باشند. خالد العلی در این باره به رادیو فردا می‌گوید:
«تعداد مسیحیان در کویت بسیار کم است. شاید کمتر از تعداد انگشتان دست خانواده مسیحی در کویت وجود دارد. برای همین نامزد شدن آنها در کویت کمی سخت است، اما می‌توانند در رای‌گیری شرکت کنند. اما شیعیان دارای قدرت بزرگی در پارلمان هستند. از ۵۰ عضو مجلس کویت ۵ تا ۷ نفر آنها شیعه هستند که به نسبت جمعیت‌شان در مجلس نماینده دارند.»
یکی از نشست‌های پارلمان عراق
صلاح نصراوی معتقد است در عراق سه حزب سیاسی از قدرت بیشتری برخوردارند:
«دو گروه مذهبی شیعه و سنی وگروه قومی کردها در انتخابات مجلس عراق با تشکیل بلوک‌های سیاسی خود با هم رقابت می‌کنند. چند گروه سیاسی دیگر نیز با ائتلاف با یکدیگر در انتخابات شرکت می‌کنند.»
در مجلس عراق لازم است یک سوم نمایندگان از زنان باشند. اما مسئله حضور زنان در مجلس کویت بسیار تازه است و زنان تنها در چند سال گذشته امکان انتخاب شدن در مجلس این کشور را داشته اند. در مصر نیز زنان جایگاه ویژه‌ای در مجلس این کشور دارند. اما با وجود جمعیت زنان و تعداد نمایندگان مجلس ایران سهم زنان از مجلس در ایران بسیار ناچیز است.