آیا آوردن پرچم ایران با نشان شیر و خورشید به جای پرچم رسمی به ورزشگاه‌های جام جهانی ممنوع است؟
پاسخ کوتاه و سریع این است که ظاهراً بله! اما چطور این اتفاق افتاده و استدلال برگزارکنندگان جام جهانی برای این ممنوعیت چیست؟
پرچم قدیمی ایران با نشان شیر و خورشید، قدمتی چند صد ساله دارد. به نوشته دانشنامه ایرانیکا، نشان شیر و خورشید از حدود قرن ۱۵ میلادی (قرن ۹ هجری خورشیدی) استفاده شده و از دوران صفویه (به ویژه در دوران شاه عباس در قرن ۱۷)، فراگیر شده و به عنوان یک نشان ملی ایرانیان، بر روی پرچم و سکه و آثار هنری استفاده شده است.
اما این نشان تاریخی از همان نخستین روزهای سقوط حکومت محمدرضا شاه پهلوی با مخالفت آیت‌الله خمینی روبه‌رو شد و با اصرار شخصی او و سخنرانی‌هایی که در این زمینه انجام داد، از پرچم ایران حذف شد. کمی بعد نشان جدید که تصویری مرکب از عبارت «الله» و «لا اله الا الله» است، جای نشان شیر و خورشید را گرفت و ۲۲ الله اکبر هم ببا الهام از روز ۲۲ بهمن (روز فروپاشی نظام سلطنتی در ایران) به پرچم اضافه شد.
حالا که نزدیک به ۴۰ سال از این اتفاقات گذشته، هنوز پرچم رسمی با نشانی که در قانون اساسی «نشان جمهوری اسلامی» توصیف شده، مایه مناقشه میان برخی از ایرانیان است؛ به ویژه در زمان برگزاری رقابت‌هایی مانند مسابقات فوتبال در جام جهانی.
بیشتر بخوانید: پرچم شیر و خورشید یا پرچم رسمی؟ مسئله این است!
در جریان بازی ایران و مراکش نیز، برخی از ایرانی‌ها به جای پرچم رسمی که آن را «پرچم جمهوری اسلامی» می‌نامند با پرچم تاریخی شیر و خورشید به ورزشگاه آمدند. اما گویا برگزارکنندگان این رقابت‌ها چندان از این کار خشنود نبودند!
این نخستین بار نیست که استفاده از پرچم شیر و خورشید در جریان رقابت‌های جام جهانی با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود. در جریان رقابت‌های جام جهانی آلمان نیز برگزارکنندگان از ورود این پرچم به ورزشگاه جلوگیری می‌کردند. حتی بلندگوهای ورزشگاه رقابت‌ها در زمان بازی‌های ایران اعلام کرد که از این پرچم استفاده نکنید. در آن روزها سازمان مجاهدین خلق در آن زمان در فهرست گروه‌های تروریستی جای داشت و ظاهراً مقام‌های ایرانی، پرچم شیر و خورشید را به عنوان پرچم مورد استفاده این سازمان به برگزارکنندگان معرفی کرده بودند. در ظاهر، برگزارکنندگان آلمانی در تلاش بودند تا یک سازمان «تروریستی» نتواند از نمادهایش در ورزشگاه استفاده کند.
اما در روسیه، وضعیت متفاوت است و استدلال تروریستی بودن یکی از گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی در ایران، نمی‌تواند برای جلوگیری از نشان دادن پرچم شیر و خورشید کافی باشد، چرا که این سازمان از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج شده است.
این‌بار چنانکه پژمان فرهی، از هواداران تیم ملی می‌گوید، پرچم ایران با نشان شیر و خورشید به دلیل «توهین‌آمیز» بودن به مشکل برخورده است. پژمان که با پرچم شیر و خورشید به ورزشگاه سن پترزبورگ رفته و ناچار شده قید تکان دادنش را بزند، ماجرا را چنین روایت می‌کند:
«من به هنگام ورود به استادیوم به مشکلی برنخوردم و با پرچم وارد ورزشگاه شدم. برای مدتی هم مشکلی نداشتم. اما پشت سرم عده‌ای با یک پرچم بسیار بزرگ جمهوری اسلامی نشسته بودند. بعد از مدتی مسولان انتظامات ورزشگاه بالای سر من آمدند و گفتند که اجازه ندارم پرچمم را تکان بدهم. وقتی پرسیدم چرا؟ گفتند که عده‌ای شکایت کرده‌اند و گفته‌اند این پرچم حاوی نشان‌های توهین‌آمیز (offensive) است و بر اساس قوانین فیفا نباید استفاده شود.»
این هوادار تیم ملی چندین بار اصرار می‌کند و سعی می‌کند برای برگزارکنندگان توضیح بدهد که این یک اختلاف‌نظر سیاسی است و این پرچم تاریخی ایران است. او می‌گوید که حتی بین دو نیمه نیز سعی کرده که برگزارکنندگان را قانع کند. اما وقتی این مجادله بی‌فایده مانده، او هم تصمیم گرفته که بازی را تماشا کند.
پژمان می‌گوید: «پرچم را عین شال انداختم دور گردنم. هیجان بازی هم زیاد بود و نمی‌توانستم تمام مدت وقتم را به بحث بگذرانم. می‌خواستم بازی را ببینم.»
دستکم یک ویدئوی منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی هم نشان می‌دهد که یکی از هواداران تیم ملی به هنگام ورود به استادیوم با مخالفت برگزارکنندگان روبه‌رو شده و نتوانسته پرچمش را به داخل ورزشگاه ببرد.
و البته مشاهدات خود من از داخل استادیوم هم تأییدی بر این مشکلات بود. من حتی یک هوادار تیم ملی با پرچم شیر و خورشید در درون ورزشگاه ندیدم! در حالی که در سطح شهر برخی از ایرانی‌ها با پرچم شیر و خورشید، تیم ملی را تشویق می‌کردند.
در قوانین فیفا، توضیحاتی درباره ممنوعیت استفاده از نشان‌های «توهین‌آمیز» دیده می‌شود که گویا بیشتر برای جلوگیری از گسترش شعارهای نژادپرستانه و تبعیض‌آمیز در مقررات آمده‌اند. اما اینکه چه نشان‌ها و پرچم‌هایی «توهین‌آمیز» هستند و چه کسی این توهین‌آمیز بودن را تشخیص می‌دهد، از پرسش‌های بی‌پاسخ این مقرراتند.
احتمالاً این وضعیت در جریان بازی‌های بعدی تیم ملی در برابر اسپانیا و پرتغال نیز تکرار خواهد شد و فعلاً تا اطلاع ثانوی، پرچم شیر و خورشید نه فقط در داخل کشور بلکه در خارج از ایران هم ممنوع خواهد بود!