مهمان‌نوازی و آمادگی برای میزبانی از ده‌ها هزار طرفدار فوتبال یک روی سکه جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه است. آن روی این رویداد، چند روزی زیر پوست شهر سن‌پترزبورگ جریان داشت تا اینکه روز دوشنبه علنی شد و رسانه‌های جهان از آن با خبر شدند: «همجنسگراستیزی».
مسئله حقوق همجنسگرایان، یکی از موضوعات حساس جامعه روسیه است. نه فقط سابقه طولانی جرم‌انگاری همجنسگرایی تا سال ۱۹۹۳، بلکه قوانینی بسیار متاخرتر و حوادثی مرتبط با سال‌های اخیر موجب شده تا مدافعین حقوق همجنسگرایان این سال‌ها با نگاهی انتقادی تحولات حقوق بشری این کشور پهناور را در این زمینه پیگیری کنند.
این میان اوج‌گیری مجموعه‌ای از احساسات راست افراطی (همجنسگراستیزی، نژادپرستی و مردسالاری ضدزن) در میان تماشاچیان فوتبال در روسیه موجب شد تا نگرانی‌ها در آستانه جام جهانی نیز بیشتر از گذشته به زبان بیاید. بر اساس گزارش ماه گذشته سازمان بین‌المللی فوتبال علیه نژادپرستی در اروپا (FARE)، دستکم ۱۲ مورد حوادث ضد همجنسگرایی در استادیوم‌های فوتبال روسیه در آستانه جام جهانی گزارش شده است.
همین سازمان پیشتر اعلام کرده بود که ناسزاهای ضدهمجنسگرایان بین تماشاچیان فوتبال در روسیه در حال افزایش است و آنها از واژه‌هایی مانند Gay (همجنسگرا) به عنوان ناسزا استفاده می‌کنند.
مجموعه این عوامل باعث شد که در آستانه جام جهانی، یک سازمان غیردولتی به نام «خانه تنوع» (diversity house)، با حمایت سازمان بین‌المللی فوتبال علیه نژادپرستی در اروپا و فیفا، محل‌هایی ویژه را برای همجنگسرایان و اقلیت‌های قومی (غیرسفیدپوست‌ها) در برخی شهرهای روسیه در نظر بگیرند تا هواداران همجنسگرای فوتبال در این شهرها با آزار و آسیبی روبه‌رو نشوند.
این محلها که «منطقه امن» نامگذاری شدند، در نزدیکی محل‌های دیگری جا داشتند که با عنوان «جشنواره هواداری» یا fan fest برپا شده‌اند و هر روز تمامی مسابقات فوتبال بر روی چندین اسکرین بزرگ در این محلها نمایش داده می‌شوند. و البته درون این محل‌های مخصوص خدمات بسیاری مانند فروش اغذیه، آبجو، تی‌شرت و پرچم هم پیش‌بینی شده است.
یکی از هواداران تیم آرژانتین در یکی از محل‌های ویژه تماشای فوتبال در سن‌پترزبورگ
اما سن‌پترزبورگ که این روزها با مهمان‌نوازی‌اش دل بسیاری از هواداران فوتبال را برده، وقتی به حقوق همجنسگرایان رسیده، روی دیگر خود را به نمایش گذاشته: محل مخصوص تماشای بازی‌ها برای همجنسگرایان، از همان روز نخست در این شهر راه نیافتاده و چنانکه مسولان گروه «خانه تنوع» روز دوشنبه فاش کردند، از همان آغاز، صاحب محلی که برای این کار اجاره کرده بودند، آنها را بی هیچ توضیحی بیرون کرده است.
بر اساس بیانیه‌ای که سازمان بین‌المللی فوتبال علیه نژادپرستی در اروپا منتشر کرده، آنها این ظن را دارند که تصمیم بستن این مکان، یک تصمیم سیاسی است و از طرف بالادستی‌ها اعمال شده است.
فیفا هم خیلی سریع واکنش نشان داد و اعلام کرد که مساله را از طریق مسوولان شهر سن‌پترزبورگ پیگیری خواهد کرد.
همزمان فعالان «خانه تنوع» می‌گویند که تلاش خواهند کرد تا محل دیگری را برای این کار پیدا کنند.
بر اساس رده‌بندی ایلگا (شبکه گروههای مدافع حقوق همجسنگرایان) روسیه از نظر احترام به حقوق همجنسگرایان در میان ۴۹ کشور اروپایی، ۴۵ام است. در این کشور تا سال ۱۹۹۹، همجنسگرایی به شکل رسمی یک «بیماری» محسوب می‌شد. و همین حالا هم بر اساس گفته‌های فعالین حقوق بشر، قوانینی جنجالی مانند منع تبلیغ همجنسگرایی برای کودکان که در سال ۲۰۱۳ تصویب شد، بهانه‌ای برای محدود کردن این گروه است. بر اساس این شواهد، شاید احتمال باز شدن جایی در شهر سن‌پترزبورگ مخصوص همجنسگرایان عاشق فوتبال، چندان زیاد نباشد.
شعارهای مکزیکی‌ها
ساعاتی بعد از اینکه خبرهای مربوط به اتفاقات شهر سن‌پترزبورگ منتشر شد، فیفا اعلام کرد که تحقیقاتی را درباره شعارهای طرفداران تیم مکزیک آغاز کرده است. در واقع برخی طرفداران مکزیک متهم شده‌اند که در بازی در برابر آلمان، شعارهای همجنسگراستیزانه سرداده‌اند.
این نخستین بار نیست که طرفداران مکزیک به سردادن شعارهای همجنسگراستیزانه متهم می‌شوند. در جریان رقابت‌های مقدماتی جام جهانی، تیم مکزیک ۱۲ بار به دلیل همین شعارها جریمه شد و فدراسیون فوتبال این کشور بارها از طرفدارانش خواست تا این شعارها را تکرار نکنند. مدافعین حقوق همجنسگرایان می‌گویند که مکزیکی‌ها همین شعارها را در جام جهانی برزیل در سال ۲۰۱۴ نیز سر دادند اما فیفا در آن زمان هیچ واکنشی نشان نداد.
در میان تیم‌های آمریکای جنوبی نیز، هواداران فوتبال در کشورهایی مانند آرژانتین و شیلی با نقدهایی از سوی گروههای مدافع حقوق همجنسگرایان روبه‌رو هستند.
اما گویا فیفا تصمیم گرفته که به طور جدی‌تری با همجنسگراستیزی در فوتبال مبارزه کند و همانگونه که نژادپرستی را تحت هیچ شرایطی تحمل نمی‌کند، دیگر چنین شعارهایی را نادیده نگیرد. به همین دلیل در این دور مسابقات، در هر بازی سه ناظر ویژه و کارشناس مسایل مرتبط با تبعیض حضور دارند تا بازی‌ها و رفتارهای طرفداران فوتبال را از این منظر زیر نظر بگیرند.
(وبلاگ «از روسیه» نوشته‌های روزانه کیوان حسینی، گزارشگر رادیوفردا از محل برگزاری جام جهانی فوتبال است.)