اختلاف میان مجلس و دولت دهم در هفته ای که گذشت به گفته ناظران سیاسی ایران شدت بیشتری یافت و به طوری که چند چهره ارشد مجلس تخلفات دولت از قوانین مصوب را به گردنکشی تشبیه کردند. اما این اختلاف در شرایطی است که دولت و مجلس هر دو در اختیار جناح اصول گرا است و اصلاح طلبان که از منتقدان دولت کنونی به حساب می آیند، تنها اقلیتی از کرسی های مجلس هشتم را در اختیار دارند. انتقادها را هم بیشتر کسانی می کنند که خود تا چندی پیش در صف حامیان محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران بودند. از این جمله است احمد توکلی نماینده تهران و رئیس مرکز پژوهش های مجلس که روز سه شنبه در صحن علنی مجلس اعلام کرد که محمود احمدی نژاد به خود اجازه می دهد که قوانین را به مصلحت خود اجرا نکند و این رفتار به گفته او «درس گردنکشی در برابر قانون» را به دیگران می دهد. اظهاراتی که بعد غلامرضا مصباحی مقدم، دیگر نماینده مجلس هم آن را تایید کرد و او در گفت و گو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) حتی از سئوال از رئیس جمهور و استیضاح او به عنوان آخرین گزینه در مواجهه با رفتارهای دولت نام برد. روز پنجشنبه هم علی لاریجانی رئیس مجلس به انتقاد صریح از رفتار دولت در حوزه اقتصادی و نیز در تعلل در اجرای قوانین پرداخت و عدم اجرای قانون را گردنکشی و ظلم به مردم خواند و گفت مجلس در مقابل تجاوز به حقوق ملت موضع گیری می کند.
آیا آنطور که مرتضی نبوی، فعال سیاسی اصول گرا در گفت و گویی مطرح کرده است، جناح اصول گرا درآستانه انشعاب قرار دارد یا این گونه مباحث میان دولت اصول گرا و مجلس اصول گرا، تنها نمایشی برای نشان دادن تکثر دیدگاه ها در میان مسئولان عالی کنونی جمهوری اسلامی ایران است؟
میهمانان این هفته برنامه دیدگاه ها از جمله به همین پرسش پاسخ می دهند. در تهران قاسم شعله سعدی، پایه گذار فراکسیون مستقل ها در مجلس سوم و عضو نمایندگان ادوار مجلس و فاطمه گوارایی، عضو شورای فعالان ملی مذهبی و در برلین مهران براتی، فعال و تحلیل گر سیاسی عضو جمهوری خواهان ملی ایران.
- خانم گوارایی، گفته های آقای لاریجانی به نظر شما خطابش به کیست؟
فاطمه گوارایی: اگر وقایع ایران را در بعد از انتخابات خرداد ۱۳۸۸ یک بار مرور کنیم متوجه می شویم که روند درگیری و تنش میان جناح هایی که در انتخابات سال ۸۸ بر روی کاندیدای خاصی متمرکز شده بودند، افزایش پیدا کرده. در این رابطه علی لاریجانی به عنوان ریاست مجلس و یا قوه مقننه، در ایران وارد فازی از درگیری هایی شده در همین چارچوب قانون اساسی و مصوباتی که از کانال همین مجلس، مجلس اصول گرا، تصویب شده... قاعدتاً خطاب آقای لاریجانی کسی جز شخص آقای احمدی نژاد و بخش های متعددی که به نام دولت در شرایط فعلی ایران یا قوه مجریه شناخته می شوند، نیست. بحث بر سر این است که گویا قوه مجریه بیشتر از آن چیزی که در اختیار دارد در تلاش است که با اشکال و روش های مختلف اختیاراتی فراتر از آن چیزی که در سالهای اخیر درباره قوه مجریه جاری و ساری بوده در اختیار بگیرد. این امر سبب به وجود آمدن تنش هایی درون خود کسانی که در یک ائتلاف نزدیک به هم اند، شده است. این اختلاف و درگیری در خانه اصول گرایان است که هر روز ابعاد جدیدی پیدا می کند.
- آقای شعله سعدی، این نکته را به این صورت می توان دنبال کرد که مرتضی نبوی در گفت و گو با هفته نامه پنجره گفته است که انشعاب در جریان اصول گرا را انتظار داریم. آیا شما مانند خانم گوارایی یک آرایش تازه نیروها را در طیف محافظه کار می بینید؟ مثلاً انشعابی که یک سرش محافظه کار باشد و سر دیگرش منتقدان دولت در جناح اصول گرا؟
در حقیقت یک تغییر رویکرد در مناسبات قدرت انجام گرفته که این را طرفداران آقای احمدی نژاد هم فهمیده اند. همین یکی دو هفته پیش بود که طرفداران احمدی نژاد بعد از انتقادات آقای لاریجانی به احمدی نژاد در مورد قانون شکنی شان و مسائلی که در مورد دانشگاه آزاد و غیره می شد، تظاهراتی مقابل مجلس انجام دادند با شعار علیه لاریجانی و تهدید به این که مجلس شورای اسلامی را به توپ خواهند بست. این جنگ قدرت الان به وجود آمده.
مهران براتی
- آقای براتی در کنار گفته های آقای لاریجانی، گفته های غلامرضا مصباحی مقدم را داریم، نماینده دیگر مجلس، که گفته دولت حق اقدام مخالف با قوانین مصوب مجلس را ندارد و از گفته های نماینده دیگر -احمد توکلی- درباره دولت احمدی نژاد حمایت کرده و آقای توکلی هم لفظ گردنکشی را استفاده کرده بودند. آقای مصباحی مقدم گفتند راه هایی مانند سئوال و استیضاح برای نظارت بر رفتار دولت توسط مجلس وجود دارد. این مجموعه را با آن چیزهایی که آقای شعله سعدی بر گفته های خانم گوارایی افزودند، چگونه ارزیابی می کنید؟
مهران براتی: آنچه که شما نقل قول کردید اگر کنار صحبت های آقای لاریجانی و صحبت های احمد توکلی رئیس مرکز پژوهش های مجلس کنار نوشته های جدید عباس پالیزدار و صحبت های آقای الیاس نادری و علی مطهری از نمایندگان اصول گرا در مورد اختلاس از طرف معاون اول آقای احمدی نژاد، محمدرضا رحیمی بگذارید، می بینید در مجموع مسئله الان مربوط به یک تغییر قوای درونی درون نظام می شود. به نظر می آید که به این مسئله نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران، آقای علی سعیدی در صحبتی که راجع به گفته های آقای شمعخانی در تلویزیون کرده، (صحبت ایشان از حضور پر شکوه مردم در اعتراضات به جای اصطلاح فتنه... ) ایشان در این زمینه می گویند که الان باید به آرایش چهره ها احزاب و جریانات سیاسی کشور یک نگاه دیگری داشت. معنی اش این است که به هر صورت یک جنگ قدرتی الان در جریان است. آقای لاریجانی صحبت هایی که می کند با تایید آقای خامنه ای صحبت می کند. در حقیقت یک تغییر رویکرد در مناسبات قدرت انجام گرفته که این را طرفداران آقای احمدی نژاد هم فهمیده اند. همین یکی دو هفته پیش بود که طرفداران احمدی نژاد بعد از انتقادات آقای لاریجانی به احمدی نژاد در مورد قانون شکنی شان و مسائلی که در مورد دانشگاه آزاد و غیره می شد، تظاهراتی مقابل مجلس
حمله به بیوت آیات عظام، حمله به مجلس، حملات و برخوردهایی که با روحانیان سنتی صورت می گیرد، تمام اینها نشان می دهد که از یک پایگاه حمایتی در درون سیستم برخوردار است. اگر نه، کیست که بتواند با اقلیتی به این ناچیزی این اقدامات را انجام دهد و مورد بازخواست هم قرار نگیرد. هنوز فرصت وجود دارد و علایم قطعی که دیده شود برای اینکه ایشان را کنار بگذارند، حداقل من نمی بینم.
فاطمه گوارایی
آیا به راستی آنطور که آقای براتی می گویند، زمینه ای برای استعفای آقای احمدی نژاد فراهم است یا هنوز دست بالا را این دولت دارد؟
خانم گوارایی در پاسخ به این پرسش با اشاره به دو تحلیل مختلف در این زمینه معتقد است هنوز حمایت رهبری از دولت وجود دارد: «در قضیه دانشگاه آزاد هم دستور توقف اقدامات شورای عالی انقلاب فرهنگی صادر شده و هم دستور توقف وقف اموال دانشگاه آزاد هم داده می شود. لیست اقدامات آقای احمدی نژاد را در همین چند ماه اخیر نگاه کنید، مقاومت در برابر مجلس، حمله به بیوت آیات عظام، حمله به مجلس، تهدید هر دو لاریجانی در مسند مجلس و قوه قضائیه، برخورد با دانشگاه آزاد و برخوردی که با سایر منتقدان داخلی اصول گرا می شود. مثل حملات و برخوردهایی که با روحانیان سنتی صورت می گیرد، تمام اینها نشان می دهد که از یک پایگاه حمایتی در درون سیستم برخوردار است. اگر نه، کیست که بتواند با اقلیتی به این ناچیزی این اقدامات را انجام دهد و مورد بازخواست هم قرار نگیرد. به نظر من هنوز موقع ناامیدی از این طیف و این گروه فرا نرسیده. هنوز فرصت وجود دارد و علایم قطعی که دیده شود برای اینکه ایشان را کنار بگذارند، حداقل من نمی بینم.»
فاطمه گوارایی معتقد است گسترده شدن انتقادهایی از سوی طیف اصول گرایان شاید سبب شود که این حکومت تمام حمایت های خود را از دست بدهد. با اینهمه به باور وی دولت احمدی نژاد با اطمینان و اقتدار همچنان به ادامه کارهای گذشته مشغول است.
قاسم شعله سعدی در همین زمینه می گوید: «همانطور که گفتم سیگنال ها نشان می دهد که تاریخ مصرف احمدی نژاد تمام شده و تاکنون هم حمایت آقای خامنه ای از احمدی نژاد هزینه سنگینی را به خود آقای خامنه ای تحمیل کرده. این حمایت ها اثر مثبتی برای خامنه ای نداشت. سیگنال ها زیاد است که نشان می دهد فاز جدیدی در حال شکل گیری است.»
آقای شعله سعدی بر این نکته تاکید می کند که با قاطعیت نمی شود چیزی گفت و می افزاید: «موقعی که گفته می شود مجلس را به توپ می بندیم، احمدی نژاد کاره ای نیست که مجلس را به توپ ببندد. می شود تصور کرد که این افراد از جاهای دیگری فرمان می گیرند. حتی اگر گروه خونی شان با احمدی نژاد هم سازگار باشد، لزوماً اختیار آنها با احمدی نژاد نیست. باید جای دیگر آنها را جستجو کرد.» قاسم شعله سعدی با اشاره به سکوت مجلس در برابر اقدامات محمود احمدی نژاد، می گوید مجلس می تواند حتی رئیس جمهور را اگر قانونی هم باشد برکنار کند. «احتمال من این است که آقای خامنه ای متوجه هزینه هایی که بی جهت در حمایت از احمدی نژاد متحمل شده، شده است و احیاناً از این به بعد شاید با احتیاط بیشتری عمل کند.»
- آقای براتی، آقای شعله سعدی می گویند که وضع به گونه ای است که دولت محمود احمدی نژاد از مجلس شکایت می کند به احمد جنتی دبیر شورای نگهبان. در این شرایط صحبت کردید از امکان استعفای احمدی نژاد. ممکن است در این باره بیشتر توضیح دهید به خصوص با توجه به گفته های خانم گوارایی؟
سیگنال ها نشان می دهد که تاریخ مصرف احمدی نژاد تمام شده و تاکنون هم حمایت آقای خامنه ای از احمدی نژاد هزینه سنگینی را به خود آقای خامنه ای تحمیل کرده. این حمایت ها اثر مثبتی برای خامنه ای نداشت. سیگنال ها زیاد است که نشان می دهد فاز جدیدی در حال شکل گیری است.
قاسم شعله سعدی
خانم گوارایی به عنوان جمعبندی این نکته را یاد آور می شود که مجموعه کسانی که با ربودن آرای مردم، آقای احمدی نژاد را در سال ۸۸ به قدرت رساندند هنوز به این نیتجه نرسیده اند که او در شرایط امروز حذف شدنی است. به باور وی اگر آقای احمدی نژاد در پیوند با مناسبات جهانی امتیازاتی بدهد و اعتراض های داخلی را به نحوی سرکوب کند، می تواند به حضورش ادامه دهد. «در صورتی که در هر دو زمینه با شکست مواجه شود، آن حلقه ای که او را سر کار آورده است به این نتیجه و یا جمعبندی خواهد رسید که بهتر است بیش از این بابت او هزینه نپردازند.»
آقای شعله سعدی در همین زمینه می گوید: «بحث آقای احمدی نژاد در حد دکور است. اصل قضیه خود آقای خامنه ای است. اگر قرار است در سیاست خارجی و در سیاست داخلی اتفاقاتی بیافتد و تغییراتی داده شود، حتماً باید با نظر آقای خامنه ای باشد. آقای احمدی نژاد اصلاً سایزش این نیست که بتواند این کار ها را بکند. به همین جهت یک وضعیت پارادوکسال برای خود آقای خامنه ای ایجاد شده که با تحلیل جدید از اوضاع که بسیار خطرناک است و پی آمدهای تحریم ها وضعیت بد اقتصادی گریبان حکومت را گرفته و نظام با یک بحران دو سره هم از نظر خارج و هم از نظر داخل مواجه است. شاید آقای خامنه ای به این نتیجه رسیده باشد که برای حل این مشکل و مدیریت این بحران باید تغییراتی بدهد که از جمله این تغییرات دست برداشتن از حمایت بی چون و چرا و دائم از احمدی نژاد است.»
مهران براتی نیز به عنوان جمعبندی خود از امکان یک ائتلاف میان نیروهای هوادار لاریجانی، هاشمی رفسنجانی و جنبش سبز «در هیبت آقای موسوی» سخن می گوید. به باور وی راه حل برونرفت از بحران کنونی این ائتلاف است. «این لحظه ائتلاف بزرگ اجتماعی لحظه نجات نظام خواهد بود. اگر این طور نشود، آینده بسیار تاریکی هم متوجه نظام و هم متوجه ملت و مردم ایران است.»