پس از افشای جزییاتی محرمانه از عملیات نظامی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) که با هدف نفوذ به افکار عمومی در دورۀ اوج همه‌گیری کووید ۱۹ و تردیدافکنی در مورد واکسن‌های چینی هدایت شده بود، نمایندگان مجلس سنای فیلیپین خواهان انجام تحقیقات بیشتر در این باره شده‌اند.
این خواستۀ قانون‌گذاران فیلیپینی، از جمله رئیس کمیتۀ روابط خارجی سنای این کشور، پس از آن مطرح شده است که خبرگزاری رویترز به‌تازگی در گزارشی تحقیقی از برخی ابعاد یک کارزار پنهانی پنتاگون در کشورهای در حال توسعه پرده برداشت.
بر اساس این گزارش، وزارت دفاع آمریکا در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ که همه‌گیری ویروس کرونا بیداد می‌کرد و شمار مرگ‌ومیرهای ناشی از ابتلا به کووید ۱۹ در دنیا به‌شدت اوج گرفته بود، عملیاتی پنهانی را با هدف بدنام کردن واکسن سینووک و سایر خدمات کمکی دولت چین در کشورهای در حال توسعه هدایت کرده است.
این اقدام واشینگتن، تلاشی در جهت مقابله با نفوذ روزافزون ژئوپلیتیک چین در سراسر دنیا و به‌ویژه کشورهای جنوب شرق آسیا توصیف شده است.
به نوشتۀ رویترز، پروپاگاندای پنتاگون برای مخدوش‌سازی اعتماد عمومی نسبت به چین از دورۀ ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ آغاز شد و ماه‌ها پس از حضور جو بایدن در کاخ سفید عاقبت خاتمه یافت؛ کارزاری تبلیغاتی که صرفاً نمونه‌ای است از نبرد سازمان‌یافتۀ دولت‌ها علیه علم به نفع سیاست.
سیاستمداران و سلامت مردم
سلامت عمومی مانند هر مسئله اجتماعی دیگری صرفاً بر سیاست‌های دولت‌ها در روابط داخلی و بین‌المللی اثر نمی‌گذارد، بلکه ممکن است متأثر از تصمیم‌های سیاستمداران، با افت‌وخیزهایی روبه‌رو شود.
ابتلا به بیماری کووید ۱۹ در شرایطی تبدیل به همه‌گیری (پاندمی) شد که جهان برای رویارویی با آن آماده نبود؛ محققان و آینده‌نگران اما از سال‌ها قبل‌تر دربارهٔ خطر ظهور یک ویروس جدید که ساختار تنفسی انسان را هدف می‌گیرد، هشدار داده بودند. حتی در ادبیات علمی این دغدغه به‌قدری پراهمیت به‌شمار می‌رفت که ایدۀ آن به عرصۀ صنعت سرگرمی نیز راه یافته و تبدیل به تولیدات سینمایی پرمخاطب شده بود.
فیلم «شیوع» (Contagion) به کارگردانی استیون سودربرگ که در سال ۲۰۱۱ روی پرده رفت، شرایط بروز و گسترش یک بیماری ویروسی را چنان دقیق به تصویر کشیده که با آغاز همه‌گیری کووید ۱۹، برخی افراد به تئوری‌های توطئه روی آوردند و ساخت این فیلم و تولیدات مشابه آن را نشانه‌ای از برنامه‌ریزی شده بودن همه‌گیری کرونا دانستند.
با این حال، نظام سلامت جهان آمادۀ چنین مواجهه‌ای نبود و به همین دلیل چاره‌ای نداشت جز آن‌که یا بر پایۀ دانسته‌های علمی – که در شروع همه‌گیری اندک و به‌سرعت در حال تغییر بود – تصمیم‌گیری کند یا موضوع را به مسئله‌ای با ماهیت سیاسی تقلیل دهد.
مورد دوم در نقاط مختلف دنیا رخ داد، از جمله ایالات متحده که رئیس‌جمهور وقت آن، ظهور ویروس جدید کرونا را ابتدا مسئله‌ای ساده و بی‌اهمیت جلوه داد و سپس، علاوه‌بر توصیه‌های غیرعلمی و عجیب (مانند نوشیدن نوعی ماده ضدعفونی‌کننده برای از بین بردن ویروس) کوشید دولت چین را عامل همه‌گیری کرونا معرفی و این روایت را مطرح کند که هدف آن، تضعیف اقتصاد آمریکا بوده است.
در سوی دیگر، رهبر جمهوری اسلامی درحالی‌که روزانه صدها تن از مردم ایران در اثر ابتلا به ویروس جدید کرونا جان می‌باختند، با اعلام ممنوعیت ورود واکسن‌های غربی (شامل محصولات آمریکایی، بریتانیایی و فرانسوی)، رسماً مانع ورود به‌هنگام واکسن به کشور شد.
به این ترتیب، تلاش‌ها برای واردات هرچه سریع‌تر واکسن معتبر به ایران – که اتفاقاً فناوران آن پیشتر در ایران برنده جایزۀ موسوم به «مصطفی» شده بودند – با سد اظهارات علی خامنه‌ای و حامیانش روبه‌رو شد.
علیه علم به قیمت مرگ
مهم‌ترین بحران در دوران همه‌گیری کرونا صرفاً محدود به ناآمادگی نظام سلامت دنیا نبود؛ انتشار خبرهای جعلی و نظریات توطئه به‌همراه کارزارهای سیاسی سازمان‌یافته به تشدید انواع بحران در دوران همه‌گیری از جمله شبهه‌افکنی و خدشه‌دار کردن اعتماد عمومی دامن زد.
گزارش تحقیقی رویترز که اواسط ژوئن ۲۰۲۴، ماه‌ها پس از پایان همه‌گیری کووید ۱۹ منتشر شد، تصویری تکان‌دهنده از یک عملیات سازمان‌یافتۀ دولتی را آشکار کرده است؛ کارزاری پنهانی که به‌دست حکومتی خودکامه و محدودکنندۀ آزادی بیان هدایت نشده، بلکه آمریکا و نیروی نظامی‌اش در پیاده‌سازی آن نقش داشته‌اند.
رویترز دست‌کم ۳۰۰ شناسۀ کاربری را در شبکۀ اجتماعی ایکس (توییتر سابق) شناسایی کرده است که همگی با توصیفات منابع آگاه این خبرگزاری همخوان بودند. توصیفات یاد شده را شماری از مقام‌های پیشین نظامی آمریکا که نام‌شان فاش نشده، پیشتر در اختیار رویترز قرار داده بودند.
تقریباً همۀ آن حساب‌های کاربری در تابستان ۲۰۲۰ ایجاد شده و شعاری واحد را در قالب هشتگ Chinaangvirus بازنشر کرده بودند؛ جمله‌ای که در یکی از زبان‌های فیلیپینی به این معناست: «چین ویروس است».
پس از پیگیری‌های رویترز دربارۀ آن حساب‌های کاربری، شرکت مالک شبکۀ ایکس آن شناسه‌ها را حذف کرد؛ مشخص شد که آن حساب‌ها بخشی از یک کارزار هماهنگ‌شده و مبتنی‌بر الگوها و داده‌های داخلی بودند.
بنابر ارزیابی‌های رویترز، ایالات متحده کارزار ضد واکسن چینی را از بهار ۲۰۲۰ آغاز کرده و پیش از توقف آن در اواسط سال ۲۰۲۱، موفق شده بود آن را به ورای کشورهای جنوب شرق آسیا گسترش دهد.
بر اساس این گزارش، پنتاگون با استفاده از ترکیبی از حساب‌های کاربری جعلی در شبکه‌های اجتماعی گوناگون، اقدام به هراس‌افکنی از واکسن چینی در میان مسلمانان فیلیپین کرد.
بخش کلیدی استراتژی آمریکایی‌ها در پیش‌برد آن کارزار، تأکید بر موضوع حساسیت‌برانگیز استفاده از ژلاتین خوک در تولید واکسن‌های چینی بود که طبق قوانین اسلامی می‌تواند ممنوع تلقی شود؛ به عبارت دیگر، تقویت و دامن زدن به مناقشه‌ای مذهبی و تردیدافکنی نسبت به استفاده از واکسن و تمهیدات پزشکی چین، در شرایطی که ده‌ها هزار تن روزانه بر اثر ابتلا به کووید ۱۹ جان می‌باختند.
به نوشتۀ رویترز، ارتش ایالات‌متحده ازنظر قانونی حق ندارد شهروندان آمریکایی را با ایجاد کارزارهای جنگ تبلیغی هدف قرار دهد و این خبرگزاری به شواهد و مدارکی دست نیافته که نشان دهد عملیات ضد واکسن پنتاگون، در آمریکا نیز انجام شده است.
دومینوی بدون مرز
واقعیت اما در جهانی که ما زندگی می‌کنیم فارغ از تلاش‌های سیاسی ما خود را به رخ می‌کشد. وقتی همه‌گیری ویروسی مانند کووید ۱۹ جهان را درمی‌نوردد، مرزهای سیاسی، قومیتی و فرهنگی و اجتماعی برای ویروس مانعی ایجاد نمی‌کند.
ویروس برای انتقال به میزبان بعدی خود نیاز به گذرنامه ندارد و قبل از انتخاب میزبان بعدی‌اش، به دنبال گزینش نژادی و مذهبی نمی‌گردد. ویروس هدفی دارد که بسیاری از سیاستمداران ما فراموش کرده‌اند و آن بقا است.
زمانی‌که کارزارهای دروغ‌پراکنی آغاز می‌شوند پیامدهای‌شان به خارج از مرزها گسترش می‌یابد؛ تلاش پنتاگون و همین‌طور سایر بازیگران این‌گونه کارزارهای سیاسی - چه پای چین و روسیه در میان باشد و چه ایران و آمریکا - به مرزهای یک کشور محدود نمی‌ماند.
