قزاقستان این هفته در آستانه میزبان ۲۴مین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای بود و مهم‌ترین دستاورد این اجلاس، پذیرش عضویت بلاروس بود. ایران سال گذشته به عضویت کامل این سازمان درآمد.
سازمان همکاری‌های شانگهای چیست؟
اساس سازمان همکاری شانگهای با امضای یک توافق امنیتی بین روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در پی فروپاشی اتحاد شوروی سابق پایه‌ریزی شد، اما تاریخ رسمی تأسیس این سازمان به سال ۱۳۸۰ خورشیدی بازمی‌گردد که ازبکستان نیز عضو آن شد.
شش سال بعد از تأسیس رسمی، هند و پاکستان به عضویت این سازمان درآمدند. سال گذشته ایران، و امسال بلاروس، اعضای دائم این سازمان شدند.
اهداف اصلی سازمان همکاری شانگهای مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی اعلام شده اما در چارچوب آن همکاری‌های امنیتی، اقتصادی، علمی و فرهنگی نیز دنبال می‌شود.
تصمیم‌گیری دربارهٔ این همکاری‌ها بر عهدهٔ سران کشورهای عضو است که سالانه تشکیل جلسه می‌دهند.
در ۲۴مین اجلاس سازمان همکاری شانگهای چه گذشت؟
۲۴مین اجلاس سازمان همکاری شانگهای با پذیرش بلاروس به عنوان دهمین عضو این سازمان آغاز شد.
مقرر شده یک مرکز واکنش به تهدید‌های امنیتی و مرکز مقابله با مواد مخدر در چارچوب «نهاد ضدتروریستی منطقه‌‌ای» (از زیرمجموعه‌های این سازمان) ایجاد شود.
همچنین دربارهٔ سود اقتصادی مشارکت در این سازمان نیز به دفعات یادآوری شد. اعلام شده کشورهای عضو به دنبال ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری برای این سازمان و افزایش نقش ارزهای ملی در مبادلات تجاری متقابل خواهند بود.
سران چین، روسیه، پاکستان و کشورهای عضو از آسیای میانه در کنار دبیرکل سازمان ملل متحد و مقامات ارشد اعضای ناظر در میان آنها رئیس‌جمهور ترکیه از مهمانان ۲۳مین اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای به میزبانی قزاقستان بودند.
محمد مخبر سرپرست ریاست‌جمهوری ایران دیدار خود را با یادی از ابراهیم رئيسی که در حضور وی سال گذشته ایران به عضویت دائم سازمان همکاری‌های شانگهای درآمده بود آغاز کرد.
اما در غیاب نخست‌وزیر هند، وزیر خارجهٔ این کشور در آستانه حضور یافت.
در این باره نیوا یاو، کارشناس پژوهشکدهٔ شورای آتلانتیک طی مصاحبه با رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد ابراز کرد که احتمالاً در میان تنش‌ها با پاکستان و چین، توجه دهلی نو به فعالیت در سازمان همکاری‌های شانگهای کم شده است.
عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای چه خاصیتی دارد؟
در سال‌های نخست تأسیس سازمان همکاری‌های شانگهای، روسیه و چین به وضوح رقیب یکدیگر بودند و برای اعمال نفوذ بر سایر اعضای این سازمان یارکشی می‌کردند.
اما در سال‌های اخیر شاهد تحول چشمگیر در روابط میان مسکو و پکن هستیم و هرچه اختلاف‌های آنها با غرب بیشتر می‌شود، تأکید روسیه و چین بر افزایش تأثیرگذاری سازمان همکاری‌های شانگهای و سازمان بریکس بر امور بین‌الملل نمایان‌تر می‌شود. پنجشنبه ولادیمیر پوتین طی سخنرانی خود، سازمان همکاری‌های شانگهای را «رکن و مدافع نظام جدید بین‌المللی دانست».
از دید صاحب‌نظران، سازمان همکاری‌های شانگهان به «نماد جهان چندقطبی» تبدیل شده اما همچنان عاری از محتواست و تاکنون هیچ دستاوردی عملی نداشته است.
به عقیدهٔ تیمور اوماروف، کارشناس مرکز کارنگی، «هر عضو دیدگاه خود را نسبت به اهداف سازمان همکاری‌های شانگهای دارد که همچنان در تلاش است تعریف کند اکنون این چه نهادی‌ست و چه نهادی می‌خواهد باشد».
او به رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد گفت: «شعار همکاری‌های امنیتی و یا تشکیل معادل ناتو صرفاً تبلیغاتی‌ست چراکه ابزاری برای پیشبرد این اهداف در نظر گرفته نشده و خبر رشد تجارت متقابل صرفاً بدان معناست که روابط دوجانبهٔ کشورهای عضو دچار تحول شده اما این تحول ربطی به سازمان همکاری‌های شانگهای ندارد.»
به عقیدهٔ اوماروف، اجلاس سالانه، بهانهٔ سران کشورهای عضو برای دیدار با رهبران روسیه و چین است.
