در آستانه اعلام تصمیم آمریکا برای ماندن یا خروج از توافق هسته‌ای در ۲۲ اردیبهشت ماه، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به تبعات تصمیم آمریکا بر حوزه‌های اقتصادی ایران پرداخته است.
این گزارش می‌گوید که تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، میلیاردها دلار معاملات شرکت‌های بین‌المللی از فروش هواپیما تا صنعت نفت ایران را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
بر اساس این گزارش، صرف نظر از اینکه مقر شرکت‌های معامله‌کننده با ایران در کجا قرار داشته باشد، معمولاً همه شرکت‌های بین‌المللی با آمریکا داد و ستد دارند و از سیستم بانکی آن استفاده می‌کنند. لذا، بازگشت به دوران پیش از لغو تحریم‌ها می‌تواند معاملاتی که در دوران پساتحریم با ایران انجام شده، نقش بر آب کند.
این گزارش می‌افزاید که تهدید بازگشت تحریم‌ها، شرکت‌هایی مانند بوئینگ را که به شدت در مقابل تحریم‌ها ریسک‌پذیر هستند، دچار ترس کرده و این شرکت‌ها تاکنون نیز دست به عصا پیش رفته‌اند، اما خروج آمریکا از برجام می‌تواند آنها را بیشتر در معرض ریسک و تعلل قرار دهد.
ریچارد نفیو، کارشناس سابق تحریم‌ها در وزارت خارجه آمریکا که بر روی توافق هسته‌ای نیز کار کرده و هم اکنون در دانشگاه کلمبیای نیویورک فعالیت می‌کند، می‌گوید: «من کاملاً بر این عقیده هستم که شرکت‌هایی که در لبه (عملیاتی کردن معاملات با ایران) هستند، دست نگه خواهند داشت. شاید تنها شرکت‌هایی قدم پیش بگذارند که سود فوق‌العاده‌ای از معامله با ایران می‌برند و ریسک تحریم آمریکا نیز برای آنها وجود ندارد».
بر اساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که از ژانویه سال ۲۰۱۶ اجرا شد، تحریم‌هایی که ایران را از سیستم مالی جهانی منزوی کرده بود، به همراه محدودیت‌های صادرات نفت برچیده شد. در مقابل ایران محدودیت‌هایی بر برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود اعمال کرد، پیکربندی رآکتور آب سنگین اراک را چنان تغییر داد که قادر به تولید پلوتونیوم که برای ساخت سلاح هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد نباشد و همچنین در تعداد سانتریفیوژهای فعال و ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود محدودیت‌هایی اعمال کرد.
برای تجار و شرکت‌های غربی، برجام زمینه‌ای برای دسترسی به بازار ۸۰ میلیون نفری ایران بود. خصوصاً شرکت‌های هواپیماسازی به سرعت وارد بازار ایران شدند که به شدت نیاز به نوسازی دارد.
قراردادهای فروش هواپیما
دسامبر سال ۲۰۱۶ شرکت ایرباس فرانسه قراردادی ۱۹ میلیارد دلاری برای تحویل ۱۰۰ فروند هواپیما با شرکت هواپیمایی ایران ایر امضا کرد. بعد از آن، شرکت بوئینگ آمریکا نیز قراردادی ۱۷ میلیارد دلاری با این شرکت ایرانی برای تحویل ۸۰ فروند هواپیما امضا کرد که قرار بود هواپیماها طی سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۵ تحویل ایران شوند.
بوئینگ همچنین به صورت جداگانه قراردادی شه میلیارد دلاری با شرکت هواپیمایی آسمان برای تحویل ۳۰ هواپیما امضا کرده بود.
آسوشیتدپرس می‌گوید که بوئینگ تاکنون حتی یک فروند هواپیما هم تحویل ایران نداده و اخیراً دنیس مولنبورگ مدیر اجرایی دفتر شیکاگو این شرکت اعلام کرد که او از «ریسک و پیامدهای توافق فروش هواپیما با ایران که بزرگترین معامله یک شرکت آمریکایی با جمهوری اسلامی از زمان انقلاب اسلامی است، کاملاً آگاه است».
آقای مولنبورگ گفت که شرکت بوئینگ از اقدامات دولت آمریکا پیروی خواهد کرد و همه چیز بستگی به تصمیمات آتی دولت دارد. او گفت که فعلاً برای سال جاری هیچ هواپیمایی در لیست تحویل به ایران قرار ندارد.
کنسرسیوم اروپایی ایرباس نیز که مقر آن در پاریس است نیز به همین ترتیب فروش محصولات خود به ایران را منوط به تصمیمات دولت آمریکا کرده است، چرا که حداقل ۱۰ درصد از قطعات هواپیماهای تولیدی این شرکت در آمریکا ساخته می‌شود و نیاز به مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا برای فروش محصولات حود به ایران دارد. این شرکت تاکنون سه فروند هواپیما تحویل ایران داده است.
شرکت هواپیمایی فرانسوی-ایتالیایی «ای تی آر» نیز که قرارداد ۵۳۶ میلیون دلاری برای تحویل ۲۰ فروند هواپیما به ایران را امضا کرده است، تاکنون با مجوز آمریکا ۸ فروند از آنها را تحویل ایران داده و سخنگوی این شرکت به آسوشیتدپرس گفته است که «ای تی آر» در نظر دارد بقیه هواپیماها را نیز طبق برنامه زمان‌بندی شده به ایران تحویل دهد.
حوزه نفت
به رغم حجم عظیمی از ذخایر نفت و گاز ایران، شرکت‌های غربی به اندازه حوزه هواپیمایی تمایلی به ورود به پروژه‌های نفتی ایران از خود نشان نداده‌اند. تنها کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال فرانسه قرارداد پنج میلیارد دلاری توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با ایران را امضا کرده که شرکت چینی «سی ان پی سی» نیز سهمی ۳۰ درصدی در این پروژه دارد.
توتال که از سال ۲۰۰۸ به خاطر تحریم‌ها ایران را ترک کرده بود، با این پروژه دوباره به حوزه نفت و گاز این کشور بازگشت، اما تاکنون توسعه پروژه را آغاز نکرده و اخیراً گزارش‌هایی از درخواست این شرکت از آقای ترامپ برای معافیت از تحریم‌های احتمالی در رسانه‌ها منتشر شده بود.
پاتریک پویان مدیر اجرایی توتال نیز به روزنامه فایننشال تایمز گفته است که «اگر چهارچوب و قوانین بازی تغییر کند، این شرکت مجبور است قرارداد پارس جنوبی را دوباره ارزیابی کند».
حوزه خودرو
آسوشیتدپرس همچنین به قرارداد سال ۲۰۱۶ شرکت پژو سیترئون فرانسه با ایران برای تولید سالانه ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو اشاره کرده و می‌نویسد که این شرکت حاضر نشده است در پاسخ به سؤالات این خبرگزاری درباره آینده توافق با ایران اظهار نظر کند.
شرکت رنو فرانسه نیز که قراردادی ۷۷۸ میلیون دلاری برای تولید سالانه ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو با ایران امضا کرده، به آسوشیتدپرس گفته است که شرکت از نزدیک تحولات دیپلماتیک را دنبال می‌کند.
شرکت فولکس واگن آلمان نیز صادرات خودرو به ایران را آغاز کرده است و به این رسانه گفته است که از نزدیک در حال بررسی روند فضای سیاسی و اقتصادی منطقه است و خود را ملزم به رعایت تمامی قوانین ملی و بین‌المللی می‌داند.
خانم اِلی گرانمایه از کارشناسان روابط خارجی شورای اروپا که موضوع ایران را بررسی می‌کند به آسوشیتدپرس گفته است که فرانسه، بریتانیا و آلمان که از آمریکا خواسته‌اند برجام را حفظ کند، ممکن است تمهیدات حفاظتی برای شرکت‌های خود در مقابل تحریم‌های آمریکا در دستور کار قرار دهند.
به گفته او، این تمهیدات می‌تواند شامل یک سری معافیت‌ها برای شرکت‌هایی باشد که در حوزه‌های سرمایه‌گذاری و تجاری استراتژیک ایران وارد شده‌اند و «اولویت برای ممانعت از ایجاد شوک ناگهانی در صادرات نفت ایران است».
اروپا بعد از لغو تحریم‌ها واردات نفت از ایران را آغاز کرد و هم‌اکنون حدود ۴۰ درصد از کل نفت صادراتی ایران راهی اروپا می‌شود.
