وزیر امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه ۱۱ مهر از خروج ایالات متحده از «عهدنامه مودت» بین ایالات متحده و ایران خبر داد.
مایک پمپئو با بیان اینکه «ایران از عهدنامه مودت به عنوان ابزاری برای حمله به آمریکا استفاده کرده است»، اظهار داشت: «امروز در اینجا اعلام می‌کنم که ایالات متحده عهدنامه مودت با ایران را باطل کرده است».
پیمان مورد نظر مقام‌های ایرانی با نام کامل «عهدنامه مودّت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» در ۲۳ مرداد ۱۳۳۴ شمسی در تهران بین ایالات متحده و دولت شاهنشاهی ایران به امضا رسید.
در بند ۳ از ماده ۲۳ این عهدنامه پیش‌بینی شده که هر یک از طرفین می‌توانند با «اخطار کتبی به مدت یک سال» آن را خاتمه داده و فسخ کنند.
تصمیم دولت آمریکا به خروج از این پیمان ساعاتی پس از حکم دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه به نفع ایران صورت می‌گیرد. این دادگاه با صدور قراری موقت حکم داد که ایالات متحده باید اطمینان حاصل کند که تحریم‌های یک‌جانبه‌اش علیه جمهوری اسلامی بر کالاهای اساسی یا ایمنی پروازهای مسافری اثر منفی نخواهد داشت.
جمهوری اسلامی در شکایت خود به دیوان بین‌المللی دادگستری دولت دونالد ترامپ را متهم کرد که با خروج از توافق اتمی تهران و شش قدرت جهانی، عهدنامه مودت بین ایران و آمریکا را نقض کرده است.
مایک پمپئو در سخنان روز چهارشنبه خود ایران را متهم کرد که از دیوان لاهه برای مطامع سیاسی و تبلیغاتی خود سوء‌استفاده می‌کند.
وزیر خارجه آمریکا گفت: ایران در ماه ژوئیه «پرونده‌ای فاقد وجاهت» به دیوان بین‌المللی دادگستری برد با این اتهام که ایالات متحده عهدنامه مودت میان دو کشور را نقض کرده است.
«ما سرخورده شدیم از اینکه دیوان نتوانست رای دهد که در زمینه تحریم‌های ایالات متحده صلاحیت اظهارنظر ندارد، چرا که اقدامات آمریکا در قبال ایران در راستای حفظ منافع حیاتی امنیتی خود است».
وی با «بی‌اعتبار» خواندن تصمیم روز چهارشنبه دیوان به نفع تهران گفت: «با توجه به سابقه ایران در زمینه حمایت از تروریسم، فعالیت‌های موشکی بالستیک و سایر فعالیت‌های خرابکارانه، توسل این کشور به عهدنامه مودت مضحک است».
آقای پمپئو در عین حال تصریح کرد: حکم امروز دیوان «شکستی برای ایران محسوب می‌شود. در واقع این دادگاه تمام درخواست‌های بی‌پایه و اساس ایران را رد کرد».
او تاکید کرد که «استثنائات و جوازهای موجود ما برای تبادلات بشردوستانه و ایمنی پرواز همچنان پابرجاست. تصمیم‌هایی که امروز در داخل ایران برای مصرف کردن پول‌ها گرفته می‌شود، برای دامن زدن به ترور در سراسر دنیا، دلارهایی هستند که رهبران ایران به هدر می‌دهند».
وزیر خارجه آمریکا ابراز امیدواری کرد که رهبران ایران به این نتیجه برسند که تنها راه تامین آینده مردم‌شان، دست کشیدن از کارزار ترور و ویرانی در گوشه و کنار جهان است.
آقای پمپئو گفت که ایران برای سال‌ها عهدنامه مودت را نقض کرده و افزود که این عهدنامه باید ۳۹ سال پیش فسخ می‌شد.
ظاهرا اشاره این مقام آمریکایی به زمان گروگانگیری دیپلمات‌های این کشور توسط نیروهای موسوم به «پیرو خط امام» در سفارت ایالات متحده در تهران است که روز ۱۳ آبان ۱۳۵۸ بوقوع پیوست.
در جریان حمله به سفارت آمریکا در ایران ۵۲ دیپلمات این کشور گروگان گرفته شدند و به مدت ۴۴۴ روز در اسارت بودند. این حمله باعث قطع روابط میان تهران و واشینگتن و دهه‌ها خصومت بین دو کشور شد.
این رویداد که در حقیقت نفی کامل «عهدنامه مودت» بین ایران و آمریکا بود، نخستین موردی است که دو کشور با استناد به عهدنامه به دیوان لاهه مراجعه کردند.
در خلال بحران گروگانگیری، آمریکا با توسل به ماده چهار عهدنامه مودّت ۱۹۵۵و حقوق کنسولی مورد اشاره در آن، در دیوان دادگستری بین‌المللی شکایتی علیه ایران مطرح کرد و دادگاه با صدور رأی به نفع آمریکا، خواستار آزادی فوری گروگان‌ها شد.
در طول یک دهه بعد، ایران نیز دو بار با استناد به این عهدنامه در دیوان لاهه علیه آمریکا طرح دعوی کرد. نخست پس از حمله به هواپیمای مسافربری ایران بر فراز خلیج فارس که به کشته شدن ۲۹۰ سرنشین این هواپیما انجامید، و بار دوم در ۱۹۹۲ و به دلیل حملات نیروهای آمریکایی به دکل‌های نفتی ایران در خلیج فارس.
«منبع تهدید» علیه آمریکایی‌ها در عراق
وزیر امور خارجه آمریکا در بخش دیگری از اظهاراتش، ایران را متهم کرد که «منبع تهدید» علیه آمریکایی‌ها در عراق است.
آقای پمپئو گفت: «اطلاعات ما در این زمینه موثق است. ما دست آیت‌الله (خامنه‌ای) و پیروانش را در حمایت از این حملات علیه ایالات متحده می‌بینیم».
آمریکا روز جمعه گذشته گفت که به دلیل تهدیدهای ایران و گروه‌های شبه نظامی شیعه هوادار آن، کنسولگری خود در بصره را بسته و کارکنان دیپلماتیک خود را از این شهر جنوب عراق خارج می‌کند.
